Πανέμορφη και περιζήτητη, αποφάσισε να γυρίσει την πρώτη της ταινία, το «Μέλι», με θέμα την ευθανασία. Και τα πήγε περίφημα. Ηταν, όμως, τόση η κούραση και η προσπάθεια να βρει χρήματα που, όπως μας λέει, με το που τελείωσε το μοντάζ έπαιξε σε δύο ταινίες στη σειρά για να ξελασκάρει
Της Λήδας Γαλανού
Ως ηθοποιός είναι πολυαγαπημένη του ελληνικού κοινού. Εχει άλλωστε και μαμά Ελληνίδα, μεγάλωσε στην Αθήνα και τα ελληνικά της είναι εξαιρετικά, με τη γοητευτική ιταλική τσαχπινιά τους. Μόνο που τώρα η Βαλέρια Γκολίνο αποφάσισε να δείξει, σε όσους δεν το είχαν καταλάβει, ότι δεν είναι απλώς μια όμορφη ηθοποιός με ταλέντο στην υποκριτική, αλλά και μια ικανή σκηνοθέτις, που δεν φοβάται να κοιτάξει κατάματα ένα ζήτημα δύσκολο κι αμφιλεγόμενο, όπως είναι η ευθανασία. Στην πρώτη της σκηνοθετική απόπειρα, την ταινία «Μέλι», με πρωταγωνίστρια την ατμοσφαιρική Τζασμίν Τρίνκα, έδωσε ολόκληρο τον εαυτό της για τρία χρόνια. Το φιλμ, που έκανε την πρεμιέρα του στο τμήμα Ενα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Κανών κι ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Lux, καταπιάνεται με το θέμα της εκούσιας ευθανασίας ή «υποβοηθούμενης αυτοκτονίας». Η Μιέλε, μελένια, το ψευδώνυμο της ηρωίδας στο φιλμ, προμηθεύει στα κρυφά, με ειδικά φάρμακα, τους ασθενείς που είναι αποφασισμένοι να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Η Μιέλε αποφεύγει κάθε ίχνος συναισθηματικής εμπλοκής με τους πελάτες της. Μέχρι τη στιγμή που θα γνωρίσει τον πολύ μεγαλύτερό της Γκριμάλντι, ο οποίος δεν έχει καμιά αρρώστια, παρά έναν υπέρογκο κυνισμό απέναντι στην ανοησία του κόσμου, από την οποία θέλει να γλιτώσει μια και καλή.
Μιλώντας με τη Βαλέρια Γκολίνο από κοντά, διαπιστώνεις τρία καθοριστικά πράγματα: Οτι τα τιρκουάζ, φωσφοριζέ σχεδόν μάτια της έχουν μια διαπεραστική τόλμη. Οτι έχει καταπληκτικό χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Κι ότι είναι μια πανέξυπνη και δυναμική Μεσογειακή γυναίκα. Οσο για την εμπειρία τού «Μέλι», ήταν παραπάνω από πρόθυμη να τη μοιραστεί και… να την εκτονώσει.
• Γιατί επέλεξε αυτή να είναι η πρώτη ιστορία που θ’ αφηγηθεί ως σκηνοθέτις
«Θεωρούσα ότι είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους. Δεν το συζητάμε, για λόγους προφανείς, επειδή δεν θέλουμε να πληγωθούμε ή να πληγώσουμε. Αλλά πρόκειται για ένα ηθικό ζήτημα, που το συναντάμε παντού γύρω μας. Πίστευα ότι υπάρχει ένας τρόπος να μιλήσεις γι’ αυτό, όχι με ιδεολογική, αλλά με ανθρωποκεντρική βάση. Κι έτσι σκέφτηκα τι θα γίνει εάν, αντί να το κάνω ένα μανιφέστο, το αντιμετωπίσω από μια διαφορετική γωνία, με περισσότερη αμφισβήτηση, περισσότερες ερωτήσεις. Διάβασα το μυθιστόρημα της Αντζελα ντελ Φάμπρο, στο οποίο βασίστηκε τελικά το φιλμ, και πίστεψα ότι μπορεί να γίνει μια καίρια ταινία, παρότι μιλά για τον θάνατο. Η ηρωίδα της ιστορίας, ιδιαίτερα, μου φάνηκε τρομερά ενδιαφέρουσα, αλλά και το ίδιο το θέμα σπανίζει στο ιταλικό, τουλάχιστον, σινεμά. Τέτοιου είδους σύνθετες ηρωίδες τις συναντάς περισσότερο στις αγγλοσαξονικές ή στις γερμανικές ταινίες. Επίσης μου άρεσε πολύ η ιδέα ότι μπορούσα να βάλω στο στόμα του μεγαλύτερου άντρα πολλές φράσεις που ήθελα ν’ ακουστούν. Εχασα τον πατέρα μου πριν από έξι χρόνια και απέδωσα στον ήρωα πολλές κουβέντες που κάναμε μαζί. Εχω μεγάλη αγάπη γι’ αυτούς τους ανθρώπους που ζουν και πεθαίνουν στην ταινία μου».
• Για την πρωταγωνίστρια του «Μέλι», Τζασμίν Τρίνκα
«Η Τζασμίν σφύζει από ζωή. Την παρακολουθούσα καιρό και, στη διάρκεια της ταινίας, ένιωσα μεγάλη κατανόηση και αγάπη βλέποντάς τη να δουλεύει. Χρειαζόμουν ακριβώς αυτή την ιδιότητα που έχει: μια πανέμορφη γυναίκα που να μπορεί, όταν θέλει, να γίνεται αόρατη, να περνά απαρατήρητη, να μην έχει ίχνος ματαιοδοξίας. Μοιάζει να έχει μια βαθιά γνώση του πόνου στα μάτια της, δεν χρειάζεται να το υποδυθεί με ένταση, απλώς υπάρχει εκεί. Γι’ αυτό και την ήθελα από την αρχή. Είδα κι άλλες ηθοποιούς, έκανα τεστ με κάποιες εκπληκτικές ερμηνεύτριες, αλλά στο μυαλό μου στριφογύριζε συνέχεια εκείνη. Κι έτσι τελικά παραδόθηκα. Το γεγονός ότι είμαι κι εγώ ηθοποιός, συν το ότι συμπαθήσαμε αμέσως πολύ η μια την άλλη, βοήθησε ώστε στη διάρκεια του γυρίσματος να έχουμε μια θαυμάσια συμβιωτική σχέση. Πολύ στενή, πνευματικά και σωματικά. Είδα το making of της ταινίας κι είδα τον εαυτό μου, όποτε η Τζασμίν είναι κοντά, να την αγγίζω, να την αγκαλιάζω όλη την ώρα. Σαν να είναι η υπερ-μαριονέτα μου! Κι εκείνη με εμπιστεύτηκε, αισθάνθηκε προστασία, αγάπη και τα έδωσε όλα. Νομίζω ότι όταν κάνεις έναν ηθοποιό να νιώθει αγαπητός και προστατευμένος, μπορείς να του ζητήσεις να πηδήξει απ’ τον γκρεμό και θα το κάνει».
• Για την ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία
«Στην Ιταλία εξακολουθούμε να ζητάμε να υπάρξει μια νομοθεσία σχετικά με την ευθανασία, που θα διευκολύνει ώστε οι άνθρωποι να κάνουν αυτό που θέλουν, να μην μπαίνουν στη φυλακή επειδή προσπαθούν να βοηθήσουν κάποιον. Ομως η κυβέρνησή μας είναι ακόμα καινούργια, οι πολίτες περιμένουν να δουν την ταυτότητά της. Υπάρχουν οργανώσεις που προωθούν το ζήτημα της ευθανασίας, αλλά οι θεσμικοί φορείς δεν το έχουν απευθύνει ακόμα. Το γεγονός όμως ότι και στο σινεμά, κοντά στη δική μου ταινία χρονικά, έγινε το «La Bella Addormentata» του Μάρκο Μπελόκιο, αλλά και το «Amour» του Μίκαελ Χάνεκε που, κατά κάποιον τρόπο, έχουν την ίδια θεματολογία, σημαίνει ότι κάτι πλανάται στον αέρα, ότι το θέμα του εκούσιου θανάτου υπάρχει στο μυαλό των ανθρώπων στις μέρες μας. Επιπλέον, νομίζω ότι σ’ αυτήν εδώ τη χρονική στιγμή, σ’ αυτό το στάδιο της ιστορίας της ανθρωπότητας, μεγάλα, ακραία ερωτήματα επανέρχονται. Υπάρχει τέτοια αβεβαιότητα για το μέλλον, για το πώς θα ζήσουν τα παιδιά μας, για την ανεργία, τη φτώχεια, την απώλεια… Εδώ παραιτήθηκε ο Πάπας! Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να θεωρούμε δεδομένο. Οπότε και στην τέχνη, στις ταινίες, στις αφηγήσεις, αυτή η αβεβαιότητα γίνεται ξεκάθαρη και προκύπτουν συζητήσεις που πριν από δεκαπέντε-είκοσι χρόνια δεν έκανε κανείς».
• Για το επάγγελμα του σκηνοθέτη
«Ως ηθοποιός, είσαι το όχημα για ν’ ακουστεί η φωνή κάποιου άλλου. Ως σκηνοθέτης, εκφράζεις τη δική σου άποψη. Είναι δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Να ξέρετε ότι και το να είσαι όχημα είναι πολύ ωραίο. Παίρνεις και καλύτερα λεφτά! Το να κάνεις τη δική σου ταινία παίρνει τόσο χρόνο. Να γράψεις το σενάριο, να βρεις τα χρήματα, να γυρίσεις την ταινία, να τη μοντάρεις, να τη μιξάρεις, για ένα μεγάλο διάστημα στη ζωή σου δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Μου πήρε περίπου έναν χρόνο να γράψω, πρώτα το treatment και μετά το σενάριο, και μετά άλλον έναν χρόνο για το γύρισμα και το post production. Μαζί και με την περίοδο αναζήτησης των χρημάτων, πήρε περίπου τρία χρόνια. Με το που τελείωσα το μοντάζ, έκανα δύο ταινίες στη σειρά ως ηθοποιός, για να ξελασκάρω! Θέλω να σκηνοθετήσω ξανά στο μέλλον, αλλά μόνον όταν βρω μια ιστορία που θα θεωρώ ότι αξίζει όλον αυτόν τον τρομερό κόπο».
• Για το πώς άλλαξε ως ηθοποιός, μετά την πρώτη σκηνοθετική δουλειά της
«Εγινα πιο ανεκτική. Οσο περισσότερα γνωρίσεις για τις δυσκολίες, τις ανησυχίες με τον χρόνο, τα εμπόδια που αντιμετωπίζει ένας σκηνοθέτης, τόσο αναγνωρίζεις τον ρόλο του. Πάντα ήμουν συνεργάσιμη ηθοποιός, τώρα έγινα πιο υπομονετική».
• Για τις αλλαγές στη ζωή και στο σινεμά
«Κάθε αφήγηση είναι μια σειρά από αλλαγές. Αν όλα μένουν τα ίδια, για τι πράγμα θα μιλήσεις; Οι αμερικανικές ταινίες είναι γεμάτες αλλαγές. Από νευρωτικές, οι γυναίκες γίνονται λογικές. Από μοναχικοί, οι ήρωες γίνονται οικογενειάρχες.
Και πάντα όλα αλλάζουν προς το καλύτερο! Η φόρμουλα της αμερικανικής ταινίας στηρίζεται πάνω στις βασικές αλλαγές, στους ήρωες που ξεκινούν συναισθηματικά ανάπηροι και στην πορεία ανθίζουν. Στην Ευρώπη είμαστε πιο… επιφυλακτικοί προς τις αλλαγές, τις βιώνουμε, αλλά χωρίς να το κάνουμε θέμα».
• Για την προσπάθεια χρηματοδότησης της ταινίας της
«Ηταν δύσκολο να βρούμε τα χρήματα. Αλλά ήξερα ότι, αν έκανα μια ταινία που θα κόστιζε 1,7 εκατομμύριο κι όχι 3 εκατομμύρια, θα ήταν πιο εύκολο. Γι’ αυτό κι έλεγα από την αρχή, πρέπει να κάνουμε μια όσο γίνεται πιο φτηνή ταινία. Θα την έκανα και με λιγότερα χρήματα, αν δεν χρειαζόταν να πάμε στο Μεξικό, στην Κωνσταντινούπολη, η ταινία έχει αρκετά ταξίδια. Αλλά ήταν δύσκολο. Πολλοί άνθρωποι ήθελαν να μπουν στην πρώτη μου ταινία, επειδή ως ηθοποιός είμαι γνωστή, αλλά μόλις καταλάβαιναν ότι το θέμα είναι η ευθανασία, άρχιζαν τα όχι. Κι έτσι ο φίλος μου, ο Ρικάρντο Σκαμάρτσιο, που είναι ηθοποιός και παραγωγός, και η συμπαραγωγός μας, η Βιόλα Πρεστιέρι, κι εγώ αποφασίσαμε ότι έπρεπε να την κάνουμε μόνοι μας την ταινία. Κι έπειτα αρχίσαμε να ζητάμε λίγα χρήματα από πολλούς ανθρώπους. Οχι πολλά από έναν. Κι έτσι κανείς δεν είχε δικαίωμα να μας πει τι θα κάνουμε και πώς. Λίγο λίγο, μαζέψαμε όσα χρειαζόμασταν. Βρήκαμε έναν Γάλλο συμπαραγωγό, που έβαλε το 10%, βρήκαμε φορολογικά κίνητρα. Αλλά ευτυχώς ο Ρικάρντο και η Βιόλα με απάλλαξαν, από κάποιο σημείο και μετά, από όλες αυτές τις διαπραγματεύσεις, παρ' ότι είμαστε τρεις οι παραγωγοί, γιατί εγώ έπρεπε ταυτόχρονα να γράφω, να κάνω κάστινγκ, να σκεφτώ τη σκηνοθεσία της ταινίας. Να, μ’ αυτή την ταινία απέκτησα μεγαλύτερη υπομονή ακόμα και με τους παραγωγούς! Οι καημένοι, οι καημένοι οι παραγωγοί τι τραβάνε! Και τώρα πρέπει να είμαι και πολύ καλή με τον φίλο μου, τον Ρικάρντο. Για ενάμιση χρόνο τουλάχιστον, έκανα ό,τι ήθελε. Ναι, κοιμήθηκα με τον παραγωγό μου, για πρώτη φορά στη ζωή μου. Δεν το έκανα ποτέ ως ηθοποιός και το έκανα ως σκηνοθέτις!».
* INFO: Η ταινία «Μέλι» της Βαλέρια Γκολίνο προβάλλεται από την Πέμπτη, 16 Ιανουαρίου, από τη Strada Films.
