Στο νέο του βιβλίο, «Ο μικρός Ελληνας», ο συγγραφέας που έχει κερδίσει τα μεγαλύτερα γαλλικά βραβεία (Μεντισίς, Γαλλικής Ακαδημίας, Αλμπέρ Καμί) βάζει να συναντιούνται οι μυθιστορηματικοί ήρωες των παιδικών του χρόνων, αυτοί που τον μεγάλωσαν. «Μέσα στα μυθιστορήματα υπάρχει ζωή, έξω δεν ξέρω τι γίνεται», λέει
Της Νόρας Ράλλη
Ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης το σκέφτεται πολύ σοβαρά να μένει όλο και περισσότερο στην Ελλάδα πλέον. Μοιρασμένος σε δύο χώρες, Ελλάδα και Γαλλία, ξεκίνησε ως δημοσιογράφος στη «Monde» και εκεί έγραψε και τα πρώτα του μυθιστορήματα. Πριν από λίγους μήνες, σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής του, έπειτα από μια επέμβαση, έγραψε το νέο του βιβλίο «Ο μικρός Ελληνας», ένα νοσταλγικό μυθιστόρημα, όπου οι ήρωες των συγγραφέων που αγαπούσε ξαναζωντανεύουν από τον ίδιο.
«Οι καλοί συγγραφείς είναι και λίγο αφελείς. Αυτό θα πρέπει να είναι και ο καλός αναγνώστης. Λίγο αφελής» δηλώνει. Σε ένα παιδί θα έκανε δώρο την «Τζέιν Εϊρ», την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» και τις «Μεγάλες Προσδοκίες» του Ντίκενς. Πιστεύει πως η πολιτική της Δεξιάς δεν ενδιαφέρεται για την κουλτούρα, γι’ αυτό και έχουν υποβαθμιστεί πολύ οι ανθρωπιστικές σπουδές στη Γαλλία, θεωρεί τον Ολάντ ευφυή πολιτικό και καλό Πρόεδρο και με συμβούλεψε να μη χρησιμοποιώ μαγνητόφωνο στις συνεντεύξεις, όπως του είχε πει η διευθύντρια της «Monde». «Τη συνέντευξη τη γράφει ο δημοσιογράφος και όχι τα μαγνητόφωνα» μου λέει. Ο Βασίλης Αλεξάκης, λοιπόν, σε μια συνέντευξη άνευ μαγνητοφώνου.
• Γαλλία και Ελλάδα. Είναι τόσο διαφορετικοί κόσμοι;
«Και στην καρδιά της Αφρικής να πας, μπορείς να νιώσεις σαν στο σπίτι σου. Βρέθηκα στο γεωμετρικό κέντρο της Αφρικής, σε κάτι πόλεις που είναι σαν πελώρια κοτέτσια κι όμως μέσα σε ώρες είχα εξοικειωθεί. Οι αποστάσεις είναι ένας μύθος. Οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες είναι ένας μύθος επίσης. Ο κόσμος έχει κάνει άπειρες φορές τον γύρο του εαυτού του και δεν υπάρχουν πλέον σπουδαίες διαφορές».
• Και όλες αυτές οι συζητήσεις περί ταυτότητας και διαφορετικότητας είναι άνευ σημασίας;
«Οι συζητήσεις για την ταυτότητα είναι στο βάθος θέμα μόνο των εθνικιστών, που πιστεύουν πως είναι οι καλύτεροι από όλους. Αυτό είναι ηλιθιότητα. Τα σημεία αναφοράς μας είναι πολύ περισσότερα από το πού καταγόμαστε. Για παράδειγμα, εγώ πήγα σε μια χώρα, τη Γαλλία, που το κλασικό θέατρο βασίζεται στο αντίστοιχο ελληνικό, μεγάλωσα σε ένα νησί, τη Σαντορίνη, που η κουλτούρα της είχε ιταλικά στοιχεία, η γιαγιά μου μας μεγάλωσε με νιόκι… Θέλω να πω, πού θα βγάλεις άκρη και για ποιο λόγο δηλαδή; Σήμερα το απόγευμα μπορεί να μας συμβεί κάτι αξιοθαύμαστο που να αλλάξει την ταυτότητά μας. Και πάλι αύριο το πρωί κ.ο.κ.!»
• Στον «Μικρό Ελληνα», μυθιστορηματικοί ήρωες της νεότητάς σας συναντιούνται μεταξύ τους. Το πρώτο τέτοιο δείγμα μεταλογοτεχνίας το είδαμε το 1614, με την ολοκλήρωση και του 2ου τόμου του Δον Κιχώτη, που βρίσκει ανθρώπους που είχαν διαβάσει ήδη τον πρώτο.
«Ο Δον Κιχώτης είναι αναμφισβήτητα το υπ’ αριθμόν 1 μυθιστόρημα στον κόσμο. Η βάση της λογοτεχνίας. Βρίσκεται στις περισσότερες βιβλιοθήκες κι όμως ελάχιστοι το έχουν διαβάσει! Οι μεταφραστές του ξέρουν τον Δον Κιχώτη, όχι το αναγνωστικό κοινό. Το πολύ σημαντικό με αυτό το έργο είναι το εύρημα που προαναφέρατε: ο ήρωας κάνει κριτική στον συγγραφέα του! Εν μέρει, το χρησιμοποιώ και εγώ στον «Μικρό Ελληνα». Στο έργο τού Θερβάντες, βέβαια, γίνεται με αριστουργηματικό τρόπο: ο κεντρικός ήρωας μαθαίνει πως δέκα χρόνια πριν έχει κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις περιπέτειές του και αναρωτιέται ποιος ηλίθιος το έχει γράψει! Δηλαδή, ο Δον Κιχώτης αναιρεί τον Δον Κιχώτη! Αυτό σου ανοίγει απέραντους δρόμους. Είναι ένα απίστευτο μάθημα ελευθερίας και χιούμορ».
• Οι ήρωες έχουν ανάγκη να ξαναζούν; Μήπως κάπως έτσι ξορκίζεται και ο θάνατος;
«Η αλήθεια είναι πως από πιο παλιά είχα αυτή την ιδέα στο μυαλό μου, αλλά δεν ήξερα το πλαίσιο μέσα από το οποίο θα επανέφερα στη ζωή τους μυθιστορηματικούς ήρωες που με μεγάλωσαν. Οταν αρρώστησα, το βρήκα. Οταν κινδυνεύσει η ζωή σου, μοιραία πας πίσω στα παιδικά σου χρόνια, όπου δεν υπάρχει ο θάνατος. Και οι ήρωες είναι αθάνατοι. Μέσα στο μυθιστόρημα υπάρχει ζωή. Εξω, δεν ξέρω τι γίνεται. Αν υπάρχω εσύ κι εγώ, δεν ξέρω. Προσωπικά, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου το έχω περάσει με ανθρώπους φανταστικούς, δικούς μου ή άλλων συγγραφέων. Ταυτίζομαι μαζί τους – ως Σιρανό υπέγραφα στην εφημεριδούλα που βγάζαμε στη Λεόντειο. Φανταστικοί είναι και οι κόσμοι που ζω και που έχω ζήσει».
• Τώρα, βλέπω γράφετε ένα βιβλίο για τη μνήμη… με ψιλά γραμματάκια και στα γαλλικά.
«Ναι, είναι χειρόγραφο όπως όλα μου τα βιβλία. Με τους υπολογιστές νιώθω πως μπερδεύεται ο συγγραφέας και νομίζει πως όλα είναι απλά – γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού. Το βιβλίο που γράφω τώρα αφορά την ελληνική κρίση αλλά και τη μνήμη, με αφορμή τον θάνατο του Γάλλου εκδότη μου, πριν από λίγους μήνες. Ηταν φίλος μου 40 χρόνια, είχε εκδώσει όλα μου τα βιβλία. Μ’ αυτόν συνομιλώ. Μνήμη και απώλεια – ζωής ή μνήμης».
• Κάνετε συχνά μαθήματα δημιουργικής γραφής. Τι χρειάζεται για να γράψουμε και τι για να διαβάσουμε;
«Το μυθιστόρημα είναι η κατασκευή ενός μύθου. Τίποτε άλλο. Ολες οι υπόλοιπες αναλύσεις είναι για πανεπιστημιακούς, που δεν έχουν φαντασία και δεν καταλαβαίνουν τι είναι η φαντασία. Δεν μπορούν να διανοηθούν πως κάτι μπορεί να συμβεί από το τίποτα! Για να γράψεις, χρειάζεται να αποδραματοποιήσεις τη σχέση σου με τη γραφή. Δεν χρειάζεται να ξαναγραφεί το «Εγκλημα και Τιμωρία». Ας προσεγγίσουμε τη λευκή σελίδα πιο ήρεμα και φιλικά. Το πιο σημαντικό και για τον γραφιά και τον αναγνώστη είναι να χρησιμοποιεί ελεύθερα τη φαντασία του! Ελευθερία και φαντασία. Αυτά αρκούν».
* INFO: «Ο μικρός Ελληνας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας, όπως και τα περισσότερα βιβλία του Β. Αλεξάκη.
