Μια πολύτιμη συλλογή από παραμύθια των Εβραίων της Ισπανίας που εκδιώχθηκαν στα τέλη του 15ου αιώνα και μετοίκησαν σε διάφορες περιοχές των Βαλκανίων.
Στην οθωμανική αυτοκρατορία διαβιούσαν επί αιώνες εβραϊκές κοινότητες, που μιλούσαν τα ισπανικά της εποχής του Θερβάντες (στη γλώσσα που γράφηκε ο Δον Κιχώτης!). Ήδη από το 1492, με την επανάκτηση της Ισπανίας από τους καθολικούς βασιλιάδες Φερδινάνδο και Ισαβέλλα, είχαν εκδιωχθεί από την ιβηρική χερσόνησο όλοι οι Άραβες και οι Εβραίοι που δεν δέχτηκαν να αλλαξοπιστήσουν και να γίνουν καθολικοί. Έτσι, οι εβραϊκοί πληθυσμοί στράφηκαν προς άλλες χώρες της Ευρώπης κι εγκαταστάθηκαν σταδιακά σε διάφορες πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπου έζησαν έως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Η παρούσα έκδοση παρουσιάζει μια πολύτιμη συλλογή σεφαραδίτικων παραμυθιών. Πρόκειται για κείμενα ξεχασμένα, που δεν είχαν ποτέ μεταφραστεί, έως ότου η μεγάλη Αγγλίδα φιλόλογος, Σύνθια Κρους (Cynthia Crews), τα επέλεξε για το επίμετρο της διατριβής της στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, τη δεκαετία του 30.
Η Σύνθια Κρους σε ηλικία μόλις 27 ετών! – επισκέφτηκε το Βουκουρέστι, το Μοναστήρι, τα Σκόπια, τη Θεσσαλονίκη και το Σεράγεβο μέσα σε μια πενταετία (1930–1935) και διέσωσε, μεταξύ άλλων, σεφαραδίτικα παραμύθια και μπαλάντες, σε μια εποχή όπου η γλώσσα τους ήταν θαλερή και ζωντανή.
Τα σεφαραδίτικα παραμύθια χαρακτηρίζονται από τη συνδυαστική τους δύναμη, καθώς ανασυνθέτουν ιστορίες της βαλκανικής κουλτούρας με ισπανικά και πορτογαλικά αφηγηματικά μοτίβα αλλά και με βιβλικά κι εβραϊκά στοιχεία.
Τι είναι λοιπόν αυτά τα παραμύθια; Eβραϊκά, ιβηρικά ή βαλκανικά;… Διαβάζοντάς τα ο αναγνώστης, παρόλο που θα αναγνωρίσει μερικές γνωστές του ιστορίες, θα βρει και πολλές τελείως πρωτόγνωρες, και αναμφίβολα θα εκτιμήσει την ομορφιά και τη σοφία της σεφαραδίτικης παράδοσης.
Άννα Αγγελοπούλου – βιογραφικό
Ανθρωπολόγος και ψυχαναλύτρια, η Άννα Αγγελοπούλου ασχολείται με το προφορικό παραμύθι εδώ και τριάντα χρόνια. Διδάκτωρ της Ecole des Hautes Etudes en Sciences sociales (1987), με την εργασία της «Η υπερφυσική γέννηση του ήρωα στο ελληνικό παραμύθι ». Από το 1986 εκδίδει, με μια ομάδα συνεργάτιδων, τον Ελληνικό Κατάλογο παραμυθιών, που βασίζεται στο ανέκδοτο έργο του Γεωργίου Μέγα.
Έχουν κυκλοφορήσει στις εκδόσεις του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ, ΙΑΕΝ) 5 τόμοι του «Καταλόγου ελληνικών παραμυθιών» από τη συντακτική ομάδα: Αίγλη Μπρούσκου, Μαριάνθη Καπλάνογλου και Εμμανουέλα Κατρινάκη που διευθύνει η Άννα Αγγελοπούλου.
Το σημαντικό αυτό έργο κυκλοφόρησε το 2012 και στα αγγλικά σε επιτομή, από τη Φινλανδική Ακαδημία Επιστημών, κάτι που αποτελεί την ύψιστη αναγνώριση ενός λαογραφικού συγγράμματος.
Η ίδια έχει εκδώσει ακόμη: τις «Παραμυθοκόρες» (ΕΣΤΙΑ, 19991), τα «Αλληλοβόρα» (ΕΣΤΙΑ, 2002) και τα «Σαρακατσάνικα παραμύθια» ( ΑΓΡΑ, 2000).
Μετάφρασε στα γαλλικά από τα ισπανοεβραικά Τα «Σεφαραδίτικα παραμύθια των Βαλκανίων» τα μετάφρασε στα γαλλικά από τα ισπανοεβραικά (2009, εκδόσεις José Corti). Στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν πριν 2 μήνες, τον Νοεμβριο 2013, από τις εκδόσεις Απόπειρα.
Τον Δεκέμβριο του 2013 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις José Corti στη Γαλλία και το τελευταίο βιβλίο της Αννας Αγγελοπούλου για το ελληνικό παραμύθι, Contes de la nuit grecque (Παραμύθια της ελληνικής νύχτας), με σχολιασμένες μεταφρασμένες παραλλαγές λαϊκών παραμυθιών, από ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Το έργο αυτό, που αποτελείται κυρίως από ανέκδοτα κείμενα, είναι μοναδικό στη γαλλική γλώσσα (μετα από την έκδοση του 1881 του μεγάλου ελληνιστή Emile Legrand) και συμβάλλει με την παρουσία του στην καλύτερη γνώση και διάδοση του νεοελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη.
Επιμ.: Νόρα Ράλλη – [email protected]
