Μέχρι να παντρευτεί το 1840 η βασίλισσα της Αγγλίας, τα νυφικά στην Ελλάδα ήταν πολύχρωμα. Αυτά και άλλα πολλά ενδιαφέροντα για μόδα, αισθητική αλλά και κοινωνικές συνθήκες μάς μαθαίνει η Ιωάννα Παπαντωνίου μέσα από το πολύτιμο υλικό του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος
Της Νόρας Ράλλη
Με επίκεντρο τον γάμο, τα νυφικά και τα συμπεράσματα που μπορεί κάποιος να ανασύρει από αυτά για την κουλτούρα ολόκληρων περιοχών και εποχών, ξεκινάει σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη – Κτίριο Πειραιώς η έκθεση «Νύφες. Παράδοση και μόδα στην Ελλάδα». Παρουσιάζει μεγάλο εύρος ενδυμάτων από τις συλλογές του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Επιμελήτρια της έκθεσης είναι η Ιωάννα Παπαντωνίου, που ξεκίνησε τη λειτουργία του Ιδρύματος το 1974, στη μνήμη του πατέρα της Βασίλειου Παπαντωνίου.
Παιδί του Λυκείου Ελληνίδων, άρχισε να έρευνα τις τοπικές ενδυμασίες (εξάλλου έχει διαγράψει σημαντική διαδρομή στο θέατρο ως σκηνογράφος-ενδυματολόγος ύστερα από σχετικές σπουδές στο Λονδίνο) και ολοκλήρωσε μια μεγάλη αρχειακή μελέτη. «Οι πρώτες μας καταγραφές είναι μοναδικές. Φέραμε το πρώτο βίντεο, μαυρόασπρο με μπομπίνες, πριν από την ΕΡΤ κι έχουμε ένα υλικό εξαιρετικά πολύτιμο» δηλώνει. Δεν είναι τυχαίο πως η Ακαδημία Αθηνών της απένειμε φέτος βραβείο για τις συλλεκτικές, ερευνητικές και εκδοτικές δραστηριότητες του Ιδρύματος. Το 1981 είχε τιμηθεί με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Μουσείου της Χρονιάς.
«Η έκθεση είχε σχεδιαστεί να περιοδεύσει στη Μεσόγειο. Ωστόσο, ελλείψει χορηγών, περιοριστήκαμε στην Ελλάδα, αλλά είναι ένα όνειρο που δεν το έχω αφήσει ακόμη!» λέει η κ. Παπαντωνίου. Παρά τις οικονομικές αντιξοότητες και την έλλειψη κρατικής βοήθειας (το Ιδρυμα χρηματοδοτείται από την περιουσία του πατέρα της, την οποία δώρισε εξ ολοκλήρου, κρατώντας μόνο ένα διαμέρισμα), συνεχίζει χωρίς διαμαρτυρίες το έργο της: «Η έκθεση, ξεκινώντας από τις παραδοσιακές νυφικές φορεσιές του 19ου αιώνα, περνάει στην ευρωπαϊκή μόδα του 20ού και φιλοδοξεί να αναδείξει την ποικιλία των σχημάτων και των διακοσμητικών στοιχείων που παρουσιάζουν τα νυφικά ενδύματα». Μέσω αυτής της ποικιλίας μπορεί εύκολα ο θεατής να κατανοήσει την ιδιαίτερη κοινωνική και βιωματική λειτουργία του νυφικού φορέματος, των εθίμων και των τελετουργιών που το συνοδεύουν και ως εκ τούτου τη νεότερη ιστορία της χώρας μας.
Βλέπουμε για παράδειγμα πως τον 19ο αιώνα τα νυφικά ήταν πολύχρωμα και έδεναν αρμονικά με τις τοπικές ενδυμασίες. Ωστόσο, μετά τον γάμο της βασίλισσας Βικτωρίας της Αγγλίας, το 1840, καθιερώθηκε το λευκό χρώμα! Αυτό που η άσχημη, αλλά ευφυής βασίλισσα θέλησε να περάσει ως πολιτική κίνηση συνδέθηκε με τη βιομηχανική επανάσταση και έγινε η επιλογή κάθε νύφης, ακόμη και στην Ελλάδα.
Εκτοτε η δημιουργία του νυφικού ενδύματος συμβαδίζει με τις τάσεις της μόδας, αντλώντας όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια έμπνευση από σχήματα του παρελθόντος. Ταυτόχρονα αποτυπώνει τις προσωπικές ενδυματολογικές επιλογές των γυναικών και τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.
Στην έκθεση περιλαμβάνονται δημιουργίες ιστορικών ελληνικών οίκων (Mady Donnet, Georgette, Οίκος Τσούχλου, Οίκος Τσοπανέλη, C. Mavropoulos, Νίκος-Τάκης), ενώ δεν λείπουν και τα διεθνή ονόματα (Jean Dessès, Mme Grès, Yves Dooms, Etienne Brunel). Παρουσιάζονται περίπου 70 νυφικά, η συντήρηση των οποίων κοστίζει από 1.000 έως 10.000 ευρώ. Επίσης, παρουσιάζεται η πρώτη απεικόνιση ελληνικού γάμου των αρχών του 19ου αιώνα από τον περιηγητή Ντιπρέ, μια παραδοσιακή νυφική πομπή από το Κεφαλόβρυσο της Αργολίδας, ένα ζευγάρι από την Κύπρο με καρφιτσωμένα επάνω τους χαρτονομίσματα.
Το υλικό που παρουσιάζεται προέρχεται κατά κύριο λόγο από δωρεές. Το γεγονός αυτό, αλλά και η ιδιαίτερη μνεία που γίνεται στις γυναίκες που φόρεσαν τα νυφικά στον ηλεκτρονικό κατάλογο της έκθεσης τονίζουν τον βιωματικό χαρακτήρα ενός ενδύματος με έντονο συναισθηματικό φορτίο και φωτίζουν την προσωπικότητα της γυναίκας που το επέλεξε.
* INFO: Ξεναγήσεις για το κοινό: Σάββατα 8, 15, 22 Φεβρουαρίου, 8, 15, 29 Μαρτίου & 5 Απριλίου (12.30 ) με επιβάρυνση 2 €. Διάρκεια: 23.01.14 – 6.04.14. Τιμές εισιτηρίων: € 5, €2,5.
