Τα 50 χρόνια των εκδόσεων Gutenberg
Του Δημήτρη Γκιώνη
Διαβάζω στο –καλαίσθητο και χρηστικότατο– ημερολόγιο του 2014 των εκδόσεων Gutenberg. «1964-2014, 50 χρόνια. Ως Γραφικές Τέχνες Gutenberg: Δαρδανός – Καρακατσάνης τυπώσαμε τα πρώτα μας βιβλία. Λίγα χρόνια μετά, συμβάλαμε ουσιαστικά στον χώρο της εκπαίδευσης με βιβλία συνεισφοράς στη μάθηση, καταξιωμένων δασκάλων που προήγαγαν την κριτική σκέψη […] Τα χρόνια ’64-’74 ήμασταν από τις ελάχιστα αντίθετες φωνές. Εκδόθηκαν βιβλία για τη δημοκρατία, την αλληλεγγύη των λαών της Ευρώπης, για τα μεγάλα ιστορικά και γεωπολιτικά γεγονότα της εποχής […] Η επόμενη μεγάλη συμβολή: το επιστημονικό βιβλίο […] Καταξιωμένοι Ελληνες πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, μελετητές και επιστήμονες εμπιστεύονται τον εκδοτικό μας οίκο […] Στην κλασική λογοτεχνία η σειρά Orbis Literare φιλοξενεί κορυφαίους συγγραφείς, σε έγκυρες μεταφράσεις […] συμμετέχουμε γόνιμα στα πνευματικά δρώμενα. Πέρασε μισός αιώνας. 5.000 τίτλοι». Κι ας προσθέσω συμπληρωματικά ότι στα 5.000 αυτά βιβλία περιλαμβάνονται και αρκετά αφιερωμένα στη γενέτειρα του Γιώργου Δαρδανού, νήσο Ανδρο. Ολα δε σε άψογη εμφάνιση και με πολυτονικό. Αυτοί, προφανώς, είναι και οι λόγοι που το 2008 απέσπασε από την Eurosciense το Βραβείο Ποιότητας.
Bιβλία – σκύβαλα
Δεν είναι μόνο τα «στρογγυλά» χρόνια που συμπληρώνει φέτος ο εν λόγω εκδοτικός οίκος, ο λόγος που με κάνουν να του αφιερώσω το παρόν σημείωμα. Είναι κυρίως το γεγονός ότι, παρά τις αντιξοότητες και την τρέχουσα κρίση, εμμένει στο ποιοτικό «ανοξείδωτο» βιβλίο, κόντρα στον ισχυρό αντίπαλο που έχει προκύψει από την ίδια οικογένεια: το βιβλίο του είδους που παλιότερα κυκλοφορούσε σε περιοδικές εκδόσεις στα περίπτερα με τον γενικό τίτλο «Ζέφυρος», «Αρλεκιν», «Νόρα» κ.ά. και τώρα κυκλοφορεί στο σχήμα του λογοτεχνικού βιβλίου και εμφανίζεται στην κορυφή των ευπώλητων. «Ως πότε θα λέμε αυτά τα σκύβαλα “γυναικεία λογοτεχνία”;», αναρωτιέται ο Δαρδανός στον πρόλογο του βιβλίου «Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί (το μέλλον της ανάγνωσης)», όπου έγκυρες υπογραφές καταθέτουν την άποψή τους πάνω στο θέμα του τίτλου.
Παθιασμένος –ταμένος θα ’λεγα– παιδιόθεν στην υπόθεση του ποιοτικού βιβλίου, ο Δαρδανός, όχι μόνον ως εκδότης αλλά και ως συνδικαλιστής: κοντά 40 χρόνια πρόεδρος, αντιπρόεδρος και γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ), πρωτοστάτησε σε πλήθος δραστηριοτήτων (και τι να πρωτοαναφέρω), που εν πολλοίς ωστόσο αφορούν το παρελθόν. Γιατί το παρόν εμφανίζεται άκρως ζοφερό – όπως άλλωστε παντού γύρω μας.
Κακοδαιμονίες
«Αρκεί να πω ότι από τα 2.600 στέκια αγοράς βιβλίου, σήμερα μόνο 42, συν τα βιβλιοπωλεία–αλυσίδες, πληρώνουν», λέει στην ερώτηση που βρίσκεται σήμερα το βιβλίο. Κι από άλλες κακοδαιμονίες: Η απουσία σχολικών βιβλιοθηκών, με τις υπάρχουσες (περί τις 750 που δημιουργήθηκαν επί υπουργίας Γεράσιμου Αρσένη) να μη λειτουργούν ελλείψει προσωπικού. Η απουσία κριτικής. Ο ανταγωνισμός με τις προσφορές των εφημερίδων. Το ενδεχόμενο να καταργηθεί ο νόμος για την ενιαία τιμή βιβλίου, που θα σημάνει τη συρρίκνωση των εκδόσεων και το κλείσιμο των μικρών βιβλιοπωλείων κ.ά., για τα οποία δεν γίνεται καμιά παρέμβαση.
Η τεχνολογία, που έχει περάσει και στο βιβλίο με τα e-books, δεν ανησυχεί τον Δαρδανό: «Τη σημερινή εξέλιξη προσπαθώ να τη δω δίχως προκαταλήψεις. Προσπαθώ να αντισταθώ στη θεοποίηση της μηχανής και τη δαιμονοποίηση του e-book. Αν και με τη σημερινή του μορφή θα φέρει πολλή δουλειά στους οφθαλμίατρους».
Η αρνητική ωστόσο εικόνα που εμφανίζει σήμερα το βιβλίο, δεν φαίνεται να πτοεί τον εκδότη και τους συναδέλφους του –λίγους έστω– που επιμένουν στο ποιοτικό βιβλίο. Συνεχίζει με την ίδια ζέση την έκδοση και άλλων βιβλίων, παράλληλα με τον γιορτασμό των 50 χρόνων του οίκου που φέρει το όνομα του εφευρέτη της τυπογραφίας. Ηδη έχει αναγγελθεί για την Τετάρτη 29 Ιανουαρίου ώρα 20.30 στον «Ιανό» (Σταδίου 24) εκδήλωση, όπου, στο πλαίσιο της σειράς «Οι εκδότες κι η ιστορία τους. Το παρόν και το μέλλον», ο Γιάννης Μπασκόζος θα συνομιλήσει με τους Γιώργο και Κώστα (γιο του Γιώργου) Δαρδανό για την πορεία και την εξέλιξη των εκδόσεων Gutenberg από την ίδρυσή τους μέχρι σήμερα.
Η ελπίδα στους επιμένοντες κόντρα στο ρεύμα…
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
* Διαβάζω ότι ανανεώθηκε (δικαίως) από τον υπουργό Πολιτισμού η θητεία του καλλιτεχνικού διευθυντή της Λυρικής Σκηνής, Μύρωνα Μιχαηλίδη, αλλά όχι (ακόμα) του Βασίλη Χριστόπουλου της Κρατικής Ορχήστρας, με τα σημαντικά επιτεύγματα. Ελπίζω το τελευταίο να μην είναι εις… βάρος του, όπως συνηθίζεται σ’ αυτόν τον τόπο. Ευελπιστώ ότι ο Πάνος Παναγιωτόπουλος δεν θα θελήσει να συνδέσει τ’ όνομά του με την απώλεια του Χριστόπουλου. Τέτοιους ανθρώπους τούς κρατάμε, ακόμα και παρά τη θέλησή τους.
* Σε αντίθεση με τη συνεχιζόμενη μαυρίλα στα δημόσια κανάλια (καλά που λειτουργεί της Βουλής και η ισχνή ΔΤ) και τον χαβαλέ των ιδιωτικών (με απόβλητο τον πολιτισμό), κάτι κινείται στα ερτζιανά. Ηδη, καθώς έμαθα από τον ημέτερο Δημήτρη Κανελλόπουλο, ξαναεκπέμπει το Τρίτο, που πιάνω ήδη («Το Τρίτο Πρόγραμμα επιστρέφει», δηλώνει κάθε τόσο εκφωνητής) – μόνο μουσική, αλλά ευπρόσδεκτο. Κι από κοντά, μιλώντας για κλασική, ο δημοτικός 9.84, πρωινά Σάββατο – Κυριακή και βράδια. Παλιότερα ήταν για πολλά χρόνια και ο «Φλας» με τον γνώστη Αντώνη Στεφάνου, επίσης πρωινά Σάββατο – Κυριακή, αλλά πάει.
* Η διεύθυνση του Μεγάρου Μουσικής διεύρυνε το μέτρο των εκπτωτικών εισιτηρίων για άτομα με ειδικές ανάγκες, άνεργους, πολύτεκνους και άνω των 65. Κομμάτι μπελαλίδικο μέτρο, έτσι όπως το διαβάζω, αλλά καλοδεχούμενο, δεδομένου ότι τα οικονομικά (και) του Μεγάρου δεν είναι ανθηρά.
* Πέντε χρόνια από τον θάνατο της Δανάης, που «έφυγε» κάτω από συνθήκες που δεν θέλω να ξαναθυμίσω. Μοναδική, αξιαγάπητη, αξιομνημόνευτη.
* ΚΑΙ… «Αν μη τι άλλο, στη φυλακή έχεις τζάμπα φαγητό, ύπνο, περίθαλψη, παρέες, άδειες…»
