Είναι το πιο κομψό νεοκλασικό της Ερμού, του κατεξοχήν εμπορικού πεζόδρομου της πρωτεύουσας, και σε εποχές εκπτώσεων θα γνώριζε δόξες αν δεν είχε «κατεβάσει ρολά» πριν από λίγο καιρό. Η ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική του ιστορία συμβαδίζει με τα οικονομικά σκαμπανεβάσματα από τα τέλη του 19ου αιώνα ώς τη σημερινή, γενικευμένη κρίση
«Το μέγαρο, που γνώρισε ημέρες λαμπρές ως ξενοδοχείο αλλά και ως εμπορικό κέντρο, παραμένει τώρα κλειστό ελπίζοντας σε καλύτερες μέρες
Της Χαράς Τζαναβάρα
Η αρχική ονομασία της ήταν Ερμαϊκή οδός, αλλά πάντα είχε σχέση με τον Ερμή, τον θεό του εμπορίου. Στους πρώτους πολεοδομικούς σχεδιασμούς του 1833 των Κλεάνθη-Σάουμπετ για την υπό δημιουργία πρωτεύουσα του τότε νεοσύστατου ελληνικού κράτους συγκαταλέγεται στους τέσσερις βασικούς της δρόμους. Στον ίδιο κατάλογο περιλαμβάνονται η Αιόλου και η Αθηνάς, αλλά και η οδός Αρείου Πάγου που έμελλε να μείνει στα χαρτιά.
Στα «θα» περιορίστηκαν και οι προβλέψεις των πολεοδόμων για το μεγάλο πλάτος των συγκεκριμένων εμπορικών δρόμων, καθώς και οι σχεδιασμοί τους για μικρές πλατείες σε επιλεγμένα σημεία τους. Βλέπετε, υπήρχαν πάντα οι πιέσεις των ιδιοκτητών γης που από τότε είχαν τη δύναμη να ανατρέπουν τα σχέδια για τη σωστή ανάπτυξη του δομημένου περιβάλλοντος. Εχει όμως ενδιαφέρον ότι την ίδια εποχή (1836-37) εκδόθηκαν δύο βασιλικά διατάγματα που καθόριζαν ότι για να δοθεί άδεια δόμησης σε οικόπεδο που βρίσκεται σε βασικό δρόμο της πρωτεύουσας, έπρεπε να διαθέτει επιφάνεια τουλάχιστον 200 τετραγωνικών πήχεων (περίπου 80 τετραγωνικά μέτρα) και πρόσοψη 8 πήχεων (5 μέτρα). Το μέτρο ήταν σωστό, αλλά αχρήστευε ιδιοκτησίες που «ψαλιδίζονταν για τη διάνοιξη δρόμων και αυτή η… λεπτομέρεια διευκόλυνε την πώλησή τους είτε στον μεγαλόσχημο γείτονα είτε σε κάποιον τρίτο επενδυτή. Αλλη μια επιβεβαίωση του κανόνα που ορίζει ότι το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρότερο…
Στην περίπτωση της Ερμού έχουμε και τα δύο «παρατράγουδα» των πολεοδομικών ρυθμίσεων. Κατά… τύχη, διέθεταν ακίνητα δύο σύμβουλοι του Δήμου Αθηναίων και έτσι ο δρόμος ξεκινά με μεγάλο πλάτος από την πλατεία Συντάγματος, αλλά στενεύει μετά από δύο οικοδομικά τετράγωνα. Επίσης πολλοί μικροϊδιοκτήτες είδαν τα μικρά οικόπεδά τους να αχρηστεύονται και να πρέπει αναγκαστικά να συνενωθούν με γειτονικά.
Πάντως, οι πολεοδομικές ρυθμίσεις δεν ευθύνονται για τον διαχωρισμό της Ερμού σε πάνω και κάτω τμήμα, με ορόσημο την εκκλησία της Καπνικαρέας. Το κομμάτι που γειτονεύει με την πλατεία Συντάγματος διέθετε πάντα «ευρωπαϊκό» αέρα και μέσα σε λίγα χρόνια συγκέντρωσε πολυτελή καταστήματα και αρκετά ξενοδοχεία. Ο Μπάμπης Αννινος, στο βιβλίο του «Αι Αθήναι του 1850», περιγράφει την Ερμού ως «κράτος της κομψής αμφιέσεως και του στολισμού», προσθέτοντας ότι «το αιώνιον θήλυ πορεύεται εις το καθημερινόν προσκύνημα των ιδιοτροπιών του συρμού». Καταγράφει ωστόσο ότι στα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχαν εργαστήρια, πρατήρια και 2-3 παντοπωλεία «εις τα πρόθυρα των οποίων ρυπαρόν μπακαλόπουλον διελάλει -οποία βεβήλωσις- τις μυρωδάτες σαρδέλες»!
Το «δαντελένιο» νεοκλασικό στη γωνία Ερμού και Βουλής, στην αρχή του στενέματος του δρόμου, καταλαμβάνει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο ώς τις οδούς Πετράκη και Σκόπα. Αποτελεί από το 1932 ιδιοκτησία του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων. Την πολυτάραχη ιστορία του κατέγραψε το 1997 ο αναπληρωτής καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου, Νίκος Μπελαβίλας, και η αρχιτέκτων Βάσω Τροβά, στο πλαίσιο της τελευταίας ανακαίνισης του κτιρίου που συνέπεσε χρονικά με την πεζοδρόμηση της Ερμού.
Το συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο καταγράφεται στα σχέδια του 1851 και από καρτ ποστάλ της ίδιας εποχής προκύπτει ότι σε αυτό υπήρχαν τρεις διώροφες κατοικίες. Αυτή προς την οδό Σκόπα ανήκε στους κληρονόμους του Δ. Κορομηλά και οι άλλες δύο, με πρόσοψη στην Ερμού, είχαν δοθεί προίκα στις κόρες του Εκτορα Ρωμανού. Σταδιακά και έως το 1904 όλα τα ακίνητα πέρασαν στην ιδιοκτησία του αργυροχρυσοχόου Χ. Τσιτσόπουλου. Αυτός είχε δώσει εντολή για την κατασκευή του μεγάρου Τσιτσόπουλου, όπως καταγράφεται ώς τα μέσα του 20ού αιώνα. Λειτούργησε λίγο πριν από το 1910 και για πολλά χρόνια ως ξενοδοχείο «Tourist».
Το όνομα του αρχιτέκτονα του μεγάρου δεν έχει διασωθεί, αλλά έχουν ώς σήμερα αξία οι έξυπνες επιλογές του:
* Επέλεξε να μην κατεδαφίσει τις προϋπάρχουσες κατοικίες αλλά να τις συνενώσει με προσθήκες στους ακάλυπτους χώρους και με νέους ορόφους.
* Διαμόρφωσε καταστήματα προς την πλευρά της Ερμού, γι' αυτό η είσοδος του ξενοδοχείου τοποθετήθηκε προς την πλευρά της οδού Βουλής και οι χώροι υποδοχής είχαν χωροθετηθεί στον ημιώροφο. Ξεχώρισε το εμπορικό με την επωνυμία «Αφοί Κορόπουλοι», στη γωνία Ερμού και Βουλής, που έκανε εισαγωγές ακριβών υφασμάτων από την Αγγλία. Οι επιχειρηματίες είχαν δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην εμφάνιση του καταστήματος, με ξύλινες προθήκες και ανάλογη εσωτερική διακόσμηση, τις άγνωστες ώς τότε στην Αθήνα «boiseries».
Το «Tourist», με κάποιες αλλαγές στο όνομά του, λειτούργησε ώς το 1950, αλλά η παρακμή είχε ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα. Αλλωστε, από τις αρχές του 20ού αιώνα στην ευρύτερη περιοχή του Συντάγματος κυριαρχούσαν τα πολυτελή ξενοδοχεία, ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες είχαν περιοριστεί γύρω από την Ομόνοια. Τις τελευταίες δεκαετίες το μέγαρο φιλοξένησε μεγάλες εμπορικές αλυσίδες, στην αρχή ειδών σπιτιού και αργότερα ένδυσης.
……………………………………………..
1. Ξενοδοχείο 80 δωματίων
Το ξενοδοχείο «Tourist» διέθετε 80 δωμάτια. Σε κάθε έναν από τους τέσσερις ορόφους είχε προβλεφθεί άνετος χώρος γύρω από τη μαρμάρινη σκάλα. Ηταν το μόνον τμήμα που είχε ιδιαίτερα προσεγμένη διακόσμηση στην οροφή του.
2. Ανακαίνιση λόγω ηλεκτροδότησης
Η πρώτη μεγάλη ανακαίνιση τοποθετείται στο 1917 και αποδίδεται στην ανάγκη ηλεκτροδότησης του κτιρίου, που ώς τότε χρησιμοποιούσε φωταέριο. Τότε τοποθετήθηκαν οι πρώτες γύψινες ψευδοροφές για να καλυφθούν οι καλωδιώσεις.
3. Η παρακμή και το λάθος
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 το ξενοδοχείο είχε αρχίσει να παρακμάζει, με αποτέλεσμα πολλά δωμάτια στους πάνω ορόφους να ανακαινίζονται και να νοικιάζονται για εμπορικές χρήσεις. Στη δεκαετία του 1980, μεταξύ των ενοίκων περιλαμβάνεται ένας αντικέρ, που τοποθέτησε μια ιδιαίτερα προσεγμένη ψευδοροφή ώστε ξεγέλασε τους ειδικούς του υπουργείου Πολιτισμού που θέλησαν να την κηρύξουν διατηρητέα!
