Θα απομακρυνθούν ή θα συνυπάρξουν με το μετρό της πόλης; Αυτό είναι άλλωστε και το αίτημα αρχαιολόγων, δήμου και χιλιάδων πολιτών
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Προς οριστική λύση οδεύει το πολυσυζητημένο θέμα των βυζαντινών ευρημάτων στον σταθμό «Βενιζέλου» στο μετρό Θεσσαλονίκης. Το θέμα επανέρχεται στην αυριανή συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, ώστε να παρουσιαστούν προς συζήτηση κι έγκριση ή μη οι μελέτες ανάδειξης των αρχαιοτήτων που ανακαλύφθηκαν στο πλαίσιο των εργασιών για την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της πόλης.
* Η προηγούμενη υπουργική απόφαση (του πρώην αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα), που εκδόθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2013 και αφορούσε την ολική απόσπαση των αρχαιοτήτων από το φυσικό τους περιβάλλον και τη μελλοντική έκθεσή τους σε άλλο σημείο της πόλης, είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων. Δίχασε την πόλη της Θεσσαλονίκης κι έκανε τον γύρο του κόσμου. Οι αρχαιολόγοι διεθνώς έτριβαν τα μάτια τους τόσο για τα μοναδικά ευρήματα όσο και για την απόφαση να απομακρυνθούν. Συγκεντρώθηκαν τότε 12.500 υπογραφές διαδικτυακά υπέρ της παραμονής τους χάρη σε μια μεγάλη κινητοποίηση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Ομως, μετά την προσφυγή του δημάρχου της πόλης Γιάννη Μπουτάρη στο Συμβούλιο της Επικρατείας, η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ (αρ. 528/2013), επέβαλε «πάγωμα» της απόφασης, απαγορεύοντας να προχωρήσει οποιαδήποτε εργασία. Κι αυτό με το σκεπτικό ότι τα μεγάλα έργα δημοσίου συμφέροντος οφείλουν να σέβονται τη συνταγματική επιταγή προστασίας, της πολιτιστικής κληρονομιάς.
* Στα τέλη του Αυγούστου φάνηκε να υπάρχει λύση κοινής αποδοχής. Αφορούσε τη συνύπαρξη αρχαιοτήτων και μετρό και ήταν αποτέλεσμα σύσκεψης που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Πάνου Παναγιωτόπουλου, με τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, τον πρόεδρο της Αττικό Μετρό Χρήστο Τσίτουρα και ειδικούς επιστήμονες. Το ζήτημα της οριστικής απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων από τον φυσικό τους χώρο φαίνεται πλέον να έχει ναυαγήσει. Εκτός από τις αντιδράσεις που προκάλεσε, δεν αποδείχθηκε επαρκώς από τις μελέτες της Αττικό Μετρό ότι δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα. Αντιθέτως, μελέτες που εκπονήθηκαν μετά από πρόσκληση του Δήμου Θεσσαλονίκης στο ΑΠΘ, στο ΤΕΕ και άλλους φορείς, κάνουν λόγο για συνύπαρξη αρχαιοτήτων (και μάλιστα σε ποσοστό 81 έως 85%) με τις υπηρεσίες του μετρό. Αυτό που ζητούν δηλαδή μέχρι σήμερα ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αλλά και συνάδελφοί τους από τη διεθνή κοινότητα, μαζί με μεγάλο μέρος των πολιτών. Κοινή επιθυμία, το σπάνιο αυτό εύρημα, μοναδικό για την πόλη και διεθνώς, να παραμείνει στη θέση του, να αναδειχθεί και να γίνει προσβάσιμο στο κοινό.
* Να θυμίσουμε ότι οι εργασίες για τη διάνοιξη του μετρό έγιναν η αφορμή για να έρθουν στο φως μια σειρά από εξαιρετικά ευρήματα σε όλους τους σταθμούς του, που αποκαλύπτουν το ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον της πόλης. Κορυφαίο είναι το βυζαντινό σταυροδρόμι της Θεσσαλονίκης, η περίφημη Decumanus Maximus, που βρίσκεται στη συμβολή της σημερινής Εγνατίας και της οδού Βενιζέλου. Πρόκειται για ένα μνημειώδες και συμβολικό τοπόσημο στην καρδιά του διοικητικού και εμπορικού κέντρου της πρώιμης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι δύο οδοί αποκαλύφθηκαν σε πλάτος 7,80 και 4,50 μέτρων αντίστοιχα, μαρμαροστρωμένες, με ίχνη σε πολλά σημεία των αμαξοτροχών. Μαζί αποκαλύφθηκε κι ένα σύνολο δημόσιων κτιρίων, εργαστηρίων, εμπορικών καταστημάτων και εργαστηρίων, μοναδικά αρχαιολογικά στοιχεία για την κοσμική ζωή της βυζαντινής Θεσσαλονίκης.
Στόχος είναι αυτό το μοναδικό εύρημα να συνυπάρξει αρμονικά με το σύγχρονο έργο του μετρό κι όχι να αποσπαστεί σε άλλο σημείο της πόλης. Να αποτελέσει, δηλαδή, ένα αρχαιολογικό χώρο ενταγμένο στην καθημερινότητα των πολιτών και ταυτόχρονα ένα μνημείο, που θα αξιοποιηθεί και τουριστικά ως πόλος έλξης επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
