Ελληνες επιστήμονες «ξεκλείδωσαν» τον μηχανισμό με τον οποίο αρκετοί οργανισμοί μπορούν και «ξαναφτιάχνουν» πολλά ακρωτηριασμένα τους όργανα
Του Παναγιώτη Γεωργουδή
Τον μηχανισμό αναγέννησης των ακρωτηριασμένων οργάνων διαφόρων οργανισμών «ξεκλείδωσαν» Ελληνες επιστήμονες. Συγκεκριμένα η ομάδα του ερευνητή Μιχάλη Αβέρωφ στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) περιέγραψε και χαρτογράφησε την προέλευση των κυττάρων που δημιουργούν το καινούργιο πόδι στη θέση του ακρωτηριασμένου.
Η ανακάλυψη αυτή, η οποία ανοίγει μονοπάτια στην κατανόηση των σημαντικών αναγεννητικών μηχανισμών, πραγματοποιήθηκε σε ένα είδος γαρίδας από τον διδακτορικό φοιτητή στο ΙΜΒΒ και στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκο Κωνσταντινίδη, και δημοσιεύεται στο διεθνούς κύρους επιστημονικό περιοδικό «Science».
Επιπροσθέτως καταδεικνύεται πως ο μηχανισμός αναγέννησης των μυών έχει κοινή εξελικτική προέλευση και κυτταρική βάση σε όλα τα ζώα.
Η ικανότητα
O επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Μιχάλης Αβέρωφ, μιλώντας για το συγκεκριμένο εγχείρημα συγκριτικά με τη χρήση ανταλλακτικών οργάνων στο τεχνολογικό επίπεδο τονίζει: «Πολλοί οργανισμοί, όπως τα καβούρια, τα χταπόδια και οι σαλαμάνδρες, έχουν την ικανότητα να αναγεννούν μέρη του σώματός τους έπειτα από σοβαρό τραυματισμό. Οπως σε ένα αυτοκίνητο μπορούμε να αντικαταστήσουμε ένα σπασμένο εξάρτημα με ένα νέο, σε αυτά τα ζώα ο ακρωτηριασμός ενός ποδιού αντιμετωπίζεται με την ανάπτυξη ενός νέου ποδιού που έχει την ίδια μορφή και λειτουργία με το παλιό. Ωστόσο, σε αντίθεση με την περίπτωση του αυτοκινήτου, τα ζώα φτιάχνουν το μέλος που έχει χαθεί σταδιακά από την αρχή (δεν έχουν ήδη έτοιμα ανταλλακτικά) και το κάνουν συνεχίζοντας κανονικά τη ζωή τους (δεν τη διακόπτουν για να μπουν στο συνεργείο)».
Ως προς την αναγεννητική λειτουργία της φύσης ο ίδιος επιστήμονας αναφέρει: «H ικανότητα αναγέννησης έχει διεγείρει την περιέργεια και τη φαντασία του ανθρώπου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από τους αρχαίους μύθους (π.χ. αναγέννηση της Λερναίας Υδρας) μέχρι τη σύγχρονη επιστήμη (αναγεννητική βιολογία και ιατρική). Ωστόσο πολλά βασικά ερωτήματα σχετικά με τον μηχανισμό της αναγέννησης παραμένουν ακόμη ανοιχτά. Από πού προέρχονται τα κύτταρα (η επιδερμίδα, τα νεύρα, οι μύες) που θα αποτελέσουν το νέο όργανο; Πώς γνωρίζουν τα κύτταρα αυτά, ποια είναι η νέα δομή που θα πρέπει να σχηματίσουν; Και πώς συνεργάζονται μεταξύ τους ώστε να σχηματίσουν ένα νέο, τέλειο και λειτουργικό όργανο; Επίσης γιατί κάποια ζώα έχουν τόσο αναπτυγμένη ικανότητα αναγέννησης, ενώ κάποια άλλα –ανάμεσά τους ο άνθρωπος– τόσο περιορισμένη; Υπάρχουν κοινοί μηχανισμοί αναγέννησης σε διαφορετικά είδη;»
Στην απάντηση αυτού τους ερωτήματος ήρθε να συμβάλει η ανακάλυψη της ομάδας του κ. Αβέρωφ. Οπως λέει ο ίδιος, «ο Νίκος Κωνσταντινίδης περιέγραψε για πρώτη φορά τη διαδικασία της αναγέννησης στο γαριδοειδές Parhyale χρησιμοποιώντας γενετικά εργαλεία που αναπτύχθηκαν πρόσφατα στο ΙΜΒΒ. Χαρτογράφησε την προέλευση των κυττάρων που θα σχηματίσουν το αναγεννημένο πόδι και στη συνέχεια συνέκρινε τα αποτελέσματά του με αντίστοιχες μελέτες που έχουν γίνει σε άλλους οργανισμούς, αποκαλύπτοντας σημαντικές ομοιότητες στην κυτταρική βάση της αναγέννησης ανάμεσα στο Parhyale και στα σπονδυλωτά ζώα.
«Οι μυϊκές παθήσεις»
»Ειδικότερα ανακαλύψαμε ότι οι μύες του αναγεννημένου ποδιού προέρχονται από κύτταρα τα οποία μοιάζουν με τα μυϊκά δορυφορικά κύτταρα που χρησιμοποιούν τα σπονδυλωτά για την επιδιόρθωση και την αναγέννηση των μυών. Τα κύτταρα αυτά ενδέχεται επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο σε μυϊκές παθήσεις στον άνθρωπο. Τα αποτελέσματα της έρευνας στηρίζουν την υπόθεση ότι η αναγέννηση των μυών έχει παρόμοια κυτταρική βάση και κοινή εξελικτική προέλευση σε όλα τα ζώα. Ταυτόχρονα αναδεικνύει την αξία παρόμοιων προσεγγίσεων σε διαφορετικούς οργανισμούς, με στόχο τη βαθύτερη κατανόηση του φαινόμενου της αναγέννησης».
