Χρόνια στο θέατρο, πρωταγωνιστεί τώρα στο Εθνικό στις «Απόψεις ενός κλόουν» του Χάινριχ Μπελ. Ενα έργο αμείλικτη κριτική στο «ξέπλυμα» των ναζί στη μεταπολεμική Γερμανία και συγχρόνως ένας ύμνος στους αγνούς «τρελούς» που τα βάζουν με το σύστημα
Της Εφης Μαρίνου
Οι «Απόψεις ενός κλόουν» θα ξετυλιχτούν από τις 15 Φεβρουαρίου στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Ενός κλόουν διαφορετικού από εκείνους του τσίρκου κι ακόμα περισσότερο των παιδικών πάρτι. Πρόκειται για τις απόψεις του μεγάλου Γερμανού πεζογράφου Χάινριχ Μπελ -Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1972-, έτσι όπως τις βάζει στο στόμα ενός κλόουν που μέχρι τέλους εναντιώνεται στη «φυσική» ροή των πραγμάτων στη χώρα του. Στη μεταπολεμική Γερμανία, όταν οι ναζιστικοί σκελετοί δεν τρίζουν πεθαμένοι στις ντουλάπες αλλά ζουν στα νέα πόστα εξουσίας.
Ο Χανς Σνιρ, γόνος πλούσιας και ισχυρής οικογένειας, εγκαταλείπει το πατρικό του σπίτι, αηδιασμένος από την υποκρισία των δικών του και των «ισχυρών» που τους περιστοιχίζουν. Γίνεται κλόουν, δίνει παραστάσεις από πόλη σε πόλη έχοντας δίπλα του τη Μαρί, την πρώτη και μοναδική του αγάπη. Επειτα από έξι χρόνια δύσκολης συμβίωσης, η Μαρί τον εγκαταλείπει για να παντρευτεί έναν σπουδαίο παράγοντα του γερμανικού καθολικισμού. Ο Χανς διαλύεται. Θα καταλήξει ζητιάνος στον σιδηροδρομικό σταθμού της Βόνης, περιμένοντας τη Μαρί να επιστρέψει από το γαμήλιο ταξίδι της…
Τις «Απόψεις ενός κλόουν» σκηνοθετεί ο Αργύρης Ξάφης, με τον Δημήτρη Παπανικολάου στον ρόλο του κλόουν. Η Δέσποινα Κούρτη ερμηνεύει τη Μαρί.
«Είναι ένα έργο γοητευτικό που συνενώνει πολλά στοιχεία από το θέατρο και τη λογοτεχνία» λέει. «Ο ήρωας είναι γέννημα εκείνης της δραματουργικής μήτρας που έπλασε τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι, τους τρελούς στον Σέξπιρ, τον Σαρλό, τα κείμενα του Ντάριο Φο, τον Μπάστερ Κίτον».
• Η ιστορία αγάπης του με τη Μαρί δεν θα αντέξει στην πίεση που ασκεί το οργανωμένο πολιτικο-θρησκευτικό σύστημα της μεταπολεμικής Γερμανίας.
«Ο συγγραφέας δεν μπαίνει σε λεπτομέρειες για το πώς η Μαρί εγκαταλείπει τον Χανς. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι τα χρόνια που πέρασαν μαζί είναι τα πιο ευτυχισμένα της ζωής τους. Το κύριο στοιχείο είναι η διάλυσή του όταν τη χάνει. Υπάρχει μια κεντρική σκηνή που διαδραματίζεται ανάμεσα στον Χανς και τον πατέρα του, που εγώ ονομάζω έναν μικρό Στρίντμπεργκ τοποθετημένο στη μέση του έργου».
• Η νουβέλα αρχίζει με ένα απόσπασμα από την προς Ρωμαίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου. Το πνεύμα ή το γράμμα της πίστης διατρέχει το έργο;
«Το θέμα είναι η υποκρισία θεσμών, όπως της Εκκλησίας και της πολιτικής. Πώς αυτό το σφιχταγκαλιασμένο σύστημα χρησιμοποιεί την ανάγκη ανθρώπων να πιστέψουν, ώστε να εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα. Ο ήρωας είναι το απόλυτα φυσικό πλάσμα. «Συλλέγω στιγμές. Μπορεί να μην είμαι άνθρωπος. Είμαι κλόουν» λέει στον αδελφό του. Είναι αγνός, ο τρελός που έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με όλο το σύστημα».
• Συμμερίζεστε τη στάση του; Ενας εναντίον όλων;
«Δεν θέλω να πάρω θέση. Ο Χανς φαίνεται εγωιστής, παράλογος στον αγώνα του. Δεν μπορώ να πω αν είναι καλός ή όχι. Αλλά η κριτική τού Μπελ σε πράγματα και πρόσωπα της μεταπολεμικής Γερμανίας είναι αμείλικτη. Πώς άνθρωποι μπλεγμένοι εντελώς με τον ναζισμό συνεχίζουν να κατέχουν θέσεις ή είναι υπέρμαχοι της δημοκρατίας. Μου αρέσει που το θέατρο προβάλλει τώρα μια γερμανική φωνή να κραυγάζει για τρυφερότητα και ανθρωπιά. Δουλεύουμε την παράσταση πάνω στον άξονα της δικής της πραγματικότητας».
• Δηλαδή;
«Στη σημερινή αντιπαράθεση που δημιούργησε η κρίση μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας κρατάω αποστάσεις. Διαφωνώ με την ευκολία της κριτικής. Το θέμα δεν είναι εμείς και αυτοί, αλλά συγκεκριμένες στάσεις απέναντι στα πράγματα. Μπορώ να φανταστώ Γερμανούς πολίτες να έχουν ενστάσεις για την πολιτική της χώρας τους. Δεν τους κατανοούμε απολύτως και είναι φυσικό. Είναι θέμα περιβάλλοντος, παρελθόντος, βιωμάτων, τόπου. Εμείς είμαστε μια χώρα λουσμένη στον ήλιο».
• Σε αυτή την ηλιόλουστη χώρα όμως, κι όχι στην κάποτε ναζιστική Γερμανία, ανέτειλε η Χρυσή Αυγή.
«Δεν νομίζω ότι οι Ελληνες ως ιδιοσυγκρασία έχουν σχέση με τον φασισμό. Η χώρα μας υπήρξε από την αρχαιότητα ένα εκρηκτικό σταυροδρόμι συνάντησης, που αφομοίωνε διαφορετικά φύλα, πολιτισμούς. Σήμερα βρισκόμαστε στη δίνη μιας σειράς παρεξηγήσεων. Μη φτάσουμε στο σημείο να φοβόμαστε ότι θα θεωρηθεί εθνικισμός η αγάπη για την χώρα μας. Ο μεγάλος εχθρός είναι ο φόβος. Αυτός οδηγεί τελικά στη βία. Και τότε θα χάσουμε εντελώς την ταυτότητά μας».
• Η κρίση δεν αναστέλλει το όνειρο;
«Στο θέατρο ο κόσμος έχει κινητοποιηθεί δημιουργικά. Κι έπειτα μήπως πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε συνεχώς για την κρίση; Να συγκεντρωθούμε στις πράξεις, σε ό,τι αξίζει; Μέσα σε αυτό το πολιτικό σύστημα που στηλιτεύουμε κυκλοφορούν πολλοί έντιμοι άνθρωποι. Ξέρω γιατρούς ήρωες, καθηγητές αφοσιωμένους, δημόσιους υπάλληλους υπεύθυνους. Εχουμε στρέψει τον φακό στα άσχημα. Ας δώσουμε λίγο χώρο στα φωτεινά που υπάρχουν γύρω μας».
• Τι ονειρεύεστε να παίξετε;
«Δεν ονειρεύομαι ρόλους ή έργα. Θέλω να συνεργάζομαι με ανθρώπους που αγαπώ. Η δουλειά μας είναι χαρά. Θέλω να τη μοιράζομαι. Είχα μια ωραία διαδρομή ώς τώρα. Επιτυχίες, αποτυχίες, δυσκολίες, όπως και στη ζωή. Ομως είμαι ευγνώμων. Γνώρισα σημαντικούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Εύχομαι να μπορώ πάντα να συνυπάρχω στη σκηνή και όλοι μαζί να προσφέρουμε κάτι στον κόσμο. Να καταφέρνουμε να διεγείρουμε το ενδιαφέρον, τη σκέψη, τη συγκίνηση, το γέλιο του».
* INFO: Εθνικό Θέατρο-Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» (Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, τηλ.: 210-5288170-1) «Οι απόψεις ενός κλόουν» του Χάινριχ Μπελ. Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη. Σκηνοθεσία- θεατρική διασκευή: Αργύρης Ξάφης. Σκηνικά -κοστούμια: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου. Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής. Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος. Κίνηση: Αμάλια Μπένετ. Παίζουν: Γιώργος Γάλλος, Δέσποινα Κούρτη, Θανάσης Λέκκας, Δημήτρης Παπανικολάου, Κορνήλιος Σελαμσής.
