Της Αρχοντίας Κάτσουρα

«Μοιάζουμε με γερασμένα παιδιά». Αυτή ήταν η επωδός μιας ραδιοφωνικής παραγωγού πριν από λίγες ημέρες, όταν έλεγε –με πολύ γλυκό και τρυφερό τρόπο, είναι η αλήθεια, και αφορμή τον λαμπερό ήλιο ύστερα από δύο βροχερές μολυβένιες ημέρες– πόσο λίγα πράγματα μένουν πια για να χαρούμε, όταν κάθε μέρα ανακαλύπτουμε ακόμη έναν νέο φόρο που πρέπει να πληρώσουμε, ακόμη ένα σοβαρό πρόβλημα να λύσουμε, ακόμη ένα επώδυνο μέτρο που θα μας επιβληθεί. Ταυτόχρονα τα οικονομικά μέσα και οι ψυχικές αντοχές όλων, και του καθενός ξεχωριστά, περιορίζονται συνεχώς.

Η πρώτη αντίδραση στα λόγια της ήταν ότι πράγματι έχει δίκιο, ότι ακόμη κι αυτόν τον ζωοδότη ήλιο, που μπορεί να αναστήσει ακόμη και μία κατά τα άλλα παγωμένη μέρα, δεν τον χαιρόμαστε. Βαδίζουμε σκυμμένοι και σκοτισμένοι, αντί να σηκώσουμε τα μάτια στον φωτεινό ουρανό, που πολλές φορές τον χειμώνα έχει το πιο καθαρό γαλανό που μπορείς να δεις. Ισως τον θεωρούμε δεδομένο, ίσως δεν έχουμε χρόνο να τον σκεφτούμε, ίσως να είμαστε τελικά γερασμένες ψυχές. Κάπως έτσι μας περιγράφει, με άλλη αφορμή και περισσότερο φιλοσοφική διάθεση, Ελληνες και άλλους Ανατολίτες, ο Καζαντζάκης («Ταξιδεύοντας: Αγγλία»), καθώς μας συγκρίνει με τους Βορειοευρωπαίους: «…το μάτι μας είναι αχόρταγο πάντα κι αρπαχτικό, μα αλαφριά κουρασμένο και περιπαιχτικό, σα να ’ξερε τα πάντα. Γριές ό,τι κι αν κάνουν, οι ράτσες τούτες της Ανατολής, θύμησες βαριές, προαιώνιες, και στο πιο ασήμαντο ανατολίτικο παιδί μορφάζει μια ζωή που ξεπερνάει τη λιγόχρονη εμπειρία του ατόμου και πιάνει ολόκληρη τη μνήμη της ράτσας.

»Δεν έπρεπε η εγγλέζικη γλώσσα να ’χει την έκφραση τούτου: “Πόσο γέρος είσαι;” όταν ρωτά για την ηλικία ενός ακόμα παιδιού· έπρεπε να την είχαμε εμείς, και τ’ ανατολίτικα παιδιά ν’ απαντούν: “Είμαι γέρος δυο χρονών… τριών χρονών…”».

Με αυτές τις μάλλον θλιμμένες σκέψεις κατηφόριζα στον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι, αθέλητα επηρεασμένη από τρεις-τέσσερις λέξεις (…μοιάζουμε με γερασμένα παιδιά…), που κάποια άλλη στιγμή ενδεχομένως να είχαν ακουστεί υπερβολικές και τόσο νοηματικά αταίριαστες μεταξύ τους. Αυτό που έτρωγε κι εμένα και όλους τους υπόλοιπους που έτρεχαν πλάι μου ήταν λίγο έως πολύ το ίδιο: να προλάβουμε τις υποχρεώσεις, τόσες που η μέρα μερικές φορές είναι μικρή να τις χωρέσει.

Τότε, εκεί, στην πλατεία Μοναστηρακίου, μια μικρή χαραμάδα άνοιξε και λίγο ανέπνευσα: στους πάγκους των υπαίθριων μανάβηδων, ανάμεσα στα κάστανα και τα ξινόμηλα, γυάλιζαν προκλητικά οι πρώτες φράουλες του χρόνου. Το ρόδινα κόκκινο χρώμα τους τράβηξε αμέσως το βλέμμα μου και για λίγα δευτερόλεπτα τις κοίταζα σαν μια μικρή αποκάλυψη. Φράουλες μες στον χειμώνα…

Για λίγα δευτερόλεπτα όμως. Υστερα ο ορθολογισμός ξεπέρασε την πρώτη λαίμαργη εντύπωση για τα λαχταριστά φρούτα. Δεν πρέπει να τρώμε φρούτα και λαχανικά εκτός εποχής. Το πιθανότερο είναι να προέρχονται από κάποιο θερμοκήπιο που εφαρμόζει ύποπτες μεθόδους καλλιέργειας και παραγωγής. Τις σκέψεις μου ήρθε να επικυρώσει ένας κύριος πιο δίπλα, που έλεγε εμφατικά στη σύζυγό του: «Μα δεν καταλαβαίνεις ότι αποκλείεται να έχουν παραχθεί με φυσιολογικό τρόπο; Φράουλες Γενάρη μήνα; Θα είναι γεμάτες ορμόνες και φυτοφάρμακα. Ασε που είναι και πανάκριβες». Ηταν όντως πολύ ακριβές.

Ημεσήλικη κυρία, όμως, που τις είχε λαχταρήσει σαν μικρό κοριτσάκι, τον κοίταξε απογοητευμένη. Ηξερε πως είχε δίκιο. «Πάμε, άντε, πάμε», του απάντησε δύσθυμα και μπήκαν στον σταθμό. Λίγα λεπτά αργότερα τους ακολούθησα κι εγώ. Αλλά κάπως είχα ελαφρύνει. Οσο στεκόμουν εκεί, ο ήλιος μού είχε ζεστάνει την πλάτη, στον ουρανό κινούνταν αργά και νωχελικά λίγα ολόλευκα και αραιά σύννεφα, και οι φράουλες άφηναν το φως να αντανακλά το χρώμα τους στον κόσμο ελπίζοντας σε λιγότερο δύσπιστους καταναλωτές.

Τι κι αν κάποιες φορές μοιάζουμε με γέρικα παιδιά. Αυτά τα μικρά που μας βοηθούν να αντέχουμε τα μεγάλα εξακολουθούν να υπάρχουν: εκεί στους πάγκους του μανάβη, σε ένα κουτί με καραμέλες, σε ένα μικρό «θαύμα», αλλά κυρίως σ’ αυτό το ελληνικό φως, που κάποιες φορές διαστέλλει τον χώρο και τον χρόνο και μας κάνει να λαχταράμε ανοιξιάτικους καρπούς στην καρδιά του χειμώνα.