Του Γιώργου Σταματόπουλου
Σ' έναν απολαυστικό Νεκρικό Διάλογο του Λουκιανού μεταξύ του Χάροντα και του Μένιππου οφείλεται η έκφραση ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος. Οταν ο Χάρων, που τον μετέφερε στον Αδη μέσω του Αχέροντος ποταμού, απαίτησε τον οβολό του (ήδη ο μύθος έλεγε ότι ούτε να πεθάνει μπορεί κανείς χωρίς να πληρώσει), ο Μένιππος, γνήσιος μαθητής του Αντισθένη και του Διογένη, αρνήθηκε. Ο Χάρων λύσσαξε αλλά ο Μένιππος, πιστός στις αρχές του, τον έστειλε… ανόβολο, αρνούμενος την εξουσία του θανάτου, αδιαφορώντας γι' αυτόν.
Εδώ που τα λέμε τι χειρότερο θα μπορούσε να πάθει; Ηδη είχε εγκαταλείψει τα εγκόσμια…
Συμβολικά ο Χάρων είναι η προσωπίδα της κυριαρχίας, η εξουσία που ξεδιάντροπα πλέον σήμερα απαιτεί από τους κυριαρχούμενους (τι ψευδοδημοκρατική απάτη το πολιτικό σύστημα) να πληρώνουν συνεχώς φόρους λίγο πριν από την πλήρη κατάρρευση, έχοντάς μας τοποθετήσει στη βάρκα του Αχέροντα. Αβουλοι εμείς κι ενώ ξέρουμε την κατάληξη, που είναι ο οικονομικός και κοινωνικός θάνατος, καταβάλλουμε τον οβολό μας· όσοι έχουν, γιατί οι πολλοί αδυνατούν να έχουν έστω και το ελάχιστο.
«Μα δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει έναν οβολό», έλεγε μαινόμενος στον Μένιππο ο Χάρων, του φαινόταν αδιανόητο. «Και όμως υπάρχει», αντιγύριζε ο Μένιππος. Θα πρέπει ίσως να ξαναδιαβάσουμε τους μύθους, να εξετάσουμε τα πάντα, που φαίνονται σήμερα κυρίαρχα, από την αρχή. Γιατί εκχωρήσαμε το σώμα μας και το πνεύμα μας σε κυρίαρχους; Τι σημαίνει κυρίαρχος; Οι θεοί πέθαναν, το πολιτικό σύστημα μπορεί να θανατωθεί, αν το θελήσουμε (τι περιμένουμε;)· αφού είναι έτσι, οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι κυρίαρχοι είμαστε μόνοι μας.
Ναι, νομίζω είναι αναγκαία η ανάγνωση των μύθων αλλά συγγραφέων που διαισθητικώς έχουν γράψει για την ανάγκη εξέγερσης των καταπιεζόμενων.
Λέω διαισθητικώς διότι δεν σκοτίστηκαν να συρράψουν απολυτότητες και αλήθειες που ξεφούρνιζαν οι φιλόσοφοι, δεν είχαν δηλαδή τη ματαιοδοξία των φιλοσόφων να ερμηνεύσουν τον κόσμο και να τον εγκλωβίσουν στα δικά τους πνευματικά μέτρα. Εσπειραν στα κείμενά τους την εξέγερση, τυφλοί όμως εμείς αρκεστήκαμε στην έκβαση της υπόθεσης και δεν συμμετείχαμε στην εξεγερτική αμηχανία των ηρώων, του Οδυσσέα, του Προμηθέα· κάτι συμβολισμούς μόνο διακρίναμε και αυτούς αφ' υψηλού. Καταλαβαίνω ότι είναι μεγάλο θέμα που θέλει διερεύνηση· ας κάνουμε τουλάχιστον μια δειλή έστω αρχή. Ισως βλέπαμε ότι ναι μεν φαίνεται απρόσιτος ο πύργος της εξουσίας, πιθανώς όμως να βλέπαμε πόσο εύκολο είναι να ξεθεμελιωθεί.
Αυτό σημαίνει βεβαίως ότι πρέπει να ληφθεί μια απόφαση, ότι τα καθιερωμένα τα έχουν επιβάλει οι κυρίαρχες πάντα τάξεις και όχι ο λαός. Να βρούμε έναν χώρο, ένα βήμα και, κυρίως, σθένος, μια και ο φόβος μαζί με τη συνήθεια και την (εγγενή;) ραθυμία μάς κρατάνε καθηλωμένους στον τόπο όπου η εξουσία πετά ψιχία κι εμείς σκοτώνουμε ο ένας τον άλλο γι' αυτά. Τόση ευτέλεια. Τόσα νέα κινήματα, τόσες τέλος πάντων κοινωνικές ανατροπές κι εμείς εκεί, στη θεσούλα μας, στην ασφάλειά μας, στη φιλάρεσκη (;) μιζέρια. Εχουμε να κάνουμε, καθαρά πλέον, μ' ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και αντί να ξεσηκωθούν κι οι (νομικές, πρώτα) πέτρες, αγωνιούμε αν θα πληρώσουμε τη δόση μας στο κράτος-τέρας. Είναι, μάλλον, λυπηρό. Δεν ξεριζώνεται εύκολα η παιδαγωγική αιώνων, τόση η δύναμή της· ουδείς διακινδυνεύει την αρχοντιά της αυθεντίας του, του καναπέ του, συγγνώμη. Με τον Μένιππο είμαστε, αλλά τι να το κάνουμε; Κωφοί, τυφλοί, αμέριμνοι οδοιπορούμε. Λίγο θυμωμένοι, ναι. Και;
