Η εξαιρετική ηθοποιός επωμίζεται δύο ρόλους: της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου (1821), που έδωσε τεράστιο αγώνα για μόρφωση και ελευθερία και μας άφησε λίγα σπαρακτικά γραπτά, και μιας έφηβης επί χούντας, που στη «Φανερωμένη» της Ρούλας Γεωργακοπούλου προσπαθεί να μη χάσει τον εαυτό της μέσα στην πολιτική παράνοια και την καταπίεση των γυναικών
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
«Οι Φανερωμένες είναι όλες εκείνες οι γυναίκες που ήθελαν πολύ να φανερωθούν, είχαν τη δυνατότητα να λάμψουν, να ακουστούν· γυναίκες με λόγο, ομορφιά, τόλμη σκέψης· αλλά λόγω εποχής και συνθηκών περιορίστηκαν και φιμώθηκαν. Στο πνεύμα και στο σώμα».
Η Μαρία Ζορμπά αναφέρεται στις στρατιές των γυναικών που χάθηκαν κάτω από τα κοινωνικά «πρέπει», με αφορμή τις δύο ηρωίδες που ερμηνεύει στην παράσταση «Φανερωμένες» της Κατερίνας Ευαγγελάκου. Στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν», στη Φρυνίχου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, δύο πολύ διαφορετικά κείμενα βγαλμένα από το βίωμα δύο γυναικών συγγραφέων συνενώνονται σε ενιαία παράσταση. Η «Αυτοβιογραφία» της Ελισάβετ Μουτζάν–Μαρτινέγκου, γραμμένη στη Ζάκυνθο του 1821, όταν η ίδια ήταν μόλις 20 ετών και παθιασμένη με τη γνώση, συναντιέται με την «πληγωμένη δύναμη» ενός κοριτσιού στη «Φανερωμένη» της Ρούλας Γεωργακοπούλου. Η άνοιξη του κορμιού της καταστέλλεται βίαια στην επαρχία της δικτατορίας. Αντιστέκεται, παλεύει μέσα σε ένα άγριο περιβάλλον απωθητικών πλασμάτων και μετατρέπεται σε «ένα κορίτσι που έπρεπε να απαρνηθεί το σώμα του και να ζήσει ως μία ασώματος κεφαλή ή μια μέδουσα». Στη δική της νιότη η Ελισάβετ Μαρτινέγκου ζούσε «ξεχωρισμένη από την ανθρώπινην εταιρίαν, κατά το βάρβαρον και αφύσικον και απάνθρωπον ήθος της εποχής».
«Η πρώτη ηρωίδα ανήκει στο 1821, στην καρδιά της επανάστασης, όπου έξω ξεσηκώνεται ο λαός, υπάρχει αίμα, βία, όλο το πνεύμα της ελευθερίας» λέει η Μαρία Ζορμπά. «Ωστόσο στη Ζάκυνθο, όπου ζει, απαγορευόταν ακόμα και να βγει έξω από το σπίτι της η γυναίκα αν δεν ήταν παντρεμένη. Η ίδια έχει τεράστια επιθυμία να διαβάσει, να μορφωθεί. Μετά βίας τής επιτρέπουν να κάνει μαθήματα με ένα δάσκαλο. Και μετά από αυτό, αρχίζει να διαβάζει ακατάπαυστα και να γράφει μανιωδώς δράματα, θεατρικά, μεταφράσεις, δοκίμια. Εν ζωή δεν χάρηκε να τα δει να εκδίδονται, κι ελάχιστα από αυτά διασώθηκαν».
«Οσο για τη “Φανερωμένη” της Ρούλας Γεωργακοπούλου, είναι μια έφηβη στην καρδιά της δικτατορίας. Κι ενώ ανθίζει σαν λουλούδι, βιώνει τη βία από την πολιτική πλευρά και το οικογενειακό περιβάλλον. Την παρακολουθούμε να προσπαθεί να υπάρξει μέσα σε μια τέτοια συνθήκη και φυσικά φιμώνεται για να μείνει ένα υπόλειμμα του εαυτού της. Αλλά σε πείσμα όλων, στο τέλος καταφέρνει και στέκεται όρθια. Οπως και η Μαρτινέγκου μένει ζωντανή και φτάνει ώς τις μέρες μας».
Αυτές οι δύο ηρωίδες συνομιλούν σε μια μοντέρνα παράσταση με εικαστική ματιά, χρήση νέων μέσων και εντυπωσιακά σκηνοθετικά ευρήματα, όπως είναι ο τοίχος που χωρίζει τους θεατές από την Ελισάβετ Μαρντινέγκου. Μόνο μέσα από μικρά χωρίσματα–κάδρα αντιλαμβανόμαστε τη σωματική της παρουσία. Ωστόσο ο λόγος και η εξαιρετική ερμηνεία της Μαρίας Ζορμπά λειτουργούν συναρπαστικά. «Στην αρχή αισθάνθηκα τεράστια δυσκολία να παίζω πίσω από έναν τοίχο. Ευτυχώς όμως ξεπερνιέται, γιατί έχω να κάνω πολύ πρακτική δουλειά με τα χέρια μου, το στήσιμο του κορμιού. Αυτό βοηθάει να μην τρακαριστώ όντας μόνη μου πίσω από τον τοίχο. Η χαρά και η μαγεία του θεάτρου είναι ότι αντιλαμβάνεσαι το κοινό και το μετράς την ώρα που παίζεις. Νιώθεις την αναπνοή του, τις αντιδράσεις, κι αυτά φοβόμουν ότι δεν θα μπορώ να τα αισθανθώ. Ομως, με έναν περίεργο τρόπο τα αισθάνομαι» εξηγεί η Μαρία Ζορμπά. «Στη σκηνή δεν αισθάνομαι μόνη μου. Στο πρώτο μέρος έχω παρέα τον τοίχο, σαν ένα άλλο όργανο, σαν ηθοποιό. Στο δεύτερο, έχω την ασώματο κεφαλή».
Η ασώματος κεφαλή στη «Φανερωμένη» καταλαμβάνει τη δική της θέση στη σκηνή. Σε μια γυάλινη σφαίρα, μέσα από βίντεο, ατακάρει, κάνει γκριμάτσες απέχθειας και πόνου, αποστροφής και έντασης. Ωστόσο, τις στιγμές ηρεμίας, η φωτεινή σφαίρα είναι σαν να μετατρέπεται σε Σελήνη. «Κάναμε ένα πολύ ειδικό γύρισμα. Σχεδόν ακίνητη ήμουν ξαπλωμένη στο πάτωμα. Αυτό το κεφάλι έχει όλη την αναρχία και την τρέλα, την κοροϊδία που βγαίνει μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς και το κείμενο».
Με κινηματογραφικές καταβολές η Μαρία Ζορμπά και η Κατερίνα Ευαγγελάκου συνεργάζονται για πρώτη φορά.
«Αυτή η εμπειρία μάς βοήθησε πιο πολύ στο γύρισμα για την κεφαλή. Συνεννοηθήκαμε πολύ γρήγορα. Κατά τ' άλλα υπάρχει καθαρά η θεατρική λειτουργία. Η Κατερίνα δίνει μεγάλη ελευθερία στον ηθοποιό και την ευχαριστώ γι' αυτό. Ξέρει καλά τι θέλει, αλλά σου αφήνει περιθώρια. Ιδανικός συνδυασμός».
Εξαιρετικοί συνεργάτες πλαισιώνουν την παράσταση. «Είμαι χαρούμενη που παίζω στο Θέατρο Τέχνης κι ευτυχής που έχουμε τέτοιους συνεργάτες, όλοι ένας κι ένας: η Κατερίνα Γιαννακοπούλου (βοηθός σκηνοθέτη), ο Γιώργος Αργυροηλιόπουλος (φωτισμοί), ο Θοδωρής Οικονόμου (μουσική), ο Αγγελος Μέντης (κοστούμια – μακιγιάζ) και οι εικαστικές δημιουργοί Κλειώ Γκιζέλη (Αυτοβιογραφία), Ιουλία Βεντίκου (Φανερωμένη) στα σκηνικά».
Αν και τα κείμενα αφηγούνται δύσκολες ιστορίες γυναικών, η παράσταση κάθεται μαλακά στην καρδιά. «Στην πραγματικότητα και τα δύο κείμενα είναι αισιόδοξα» λέει η Μαρία Ζορμπά. «Γιατί αυτά τα δύο πρόσωπα είναι δυνατά και επιβιώνουν. Και όπως λέει και η Ρούλα, το έργο της είναι «αφιερωμένο σε όλα τα κορίτσια που έπεσαν στη χαραμάδα της Ιστορίας και επιβίωσαν»».
Η ίδια με ποια από τις δύο ηρωίδες ταυτίζεται περισσότερο; «Τις λατρεύω και τις δύο». Και το κοινό; «Οι θεατές πάνω από 40 αγαπούν περισσότερο το πρώτο κείμενο. Το κοινό κάτω των 30 ταυτίζεται με τη “Φανερωμένη”, ίσως γιατί έχει πιο μοντέρνα, σουρεαλιστική γραφή και πιο εικαστική σκηνοθετική ματιά».
* INFO: «Φανερωμένες», Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν», Φρυνίχου 14, Πλάκα. Δευτέρα – Τρίτη στις 21.15 (15 & 10 ευρώ).
