Αποτελεί μοναδικό δείγμα της Art Nouveau στη Θεσσαλονίκη και φέρει το όνομα της πρώτης του οικοδέσποινας, παρόλο που το μεγαλύτερο διάστημα στέγασε τον αιρετικό έρωτα της κόρης της. Επί δεκαετίες είχε αφεθεί στην τύχη της, με απώτερο στόχο να καταρρεύσει. Πέρασε όμως στην ιδιοκτησία του δήμου αλλά πρόσφατα λίγο έλειψε να… ιδιωτικοποιηθεί
Της Χαράς Τζαναβάρα
Η Κάζα Μπιάνκα βρίσκεται στην περιοχή των Πύργων και σημαδεύει με τον πιο δυναμικό τρόπο τη Βασ. Ολγας, που δικαιολογεί παλιότερες καταχωρίσεις της ως λεωφόρος των Εξοχών. Οι «μετοχές» της ευρύτερης περιοχής άρχισαν να ανεβαίνουν μετά το 1889, όταν άρχισε η κατεδάφιση σημαντικών τμημάτων του μεσαιωνικού τείχους και οι έχοντες της πάντα πολυπολιτισμικής και ακμάζουσας Θεσσαλονίκης αναζητούσαν εκτάσεις στην ανατολική πλευρά της πόλης για να χτίσουν τις επαύλεις τους.
Ελληνες, Τούρκοι και Εβραίοι συνυπήρχαν για δεκαετίες σε αυτή την κοσμοπολίτικη γωνιά της πόλης. Φαίνεται μάλιστα πως είχε αναπτυχθεί ένα είδος… κόντρας ανάμεσα στις επιφανείς οικογένειες για το ποια θα είχε την καλύτερη βίλα, αλλά και μια άτυπη συμφωνία να αποτυπώνεται η εθνότητα του κάθε ιδιοκτήτη στις διακοσμητικές επιλογές. Οι Ελληνες προτιμούσαν τον νεοκλασικό ρυθμό, οι Τούρκοι το μπαρόκ και οι Εβραίοι το ύφος που κυριαρχούσε στην κεντρική Ευρώπη, με σοφίτες και γοτθικά στοιχεία.
Το «δαντελένιο» αρχοντικό, στη συμβολή της Βασ. Ολγας με τη Θεμιστοκλή Σοφούλη, αναπτύσσεται σε τέσσερα επίπεδα, με υπερυψωμένο υπόγειο για το υπηρετικό προσωπικό, ισόγειο με τους χώρους υποδοχής, το περίφημο πιάνο και το γραφείο, ενώ τα υπνοδωμάτια αναπτύσσονταν στον όροφο και τη σοφίτα. Με ασύμμετρη όψη και προσεγμένο διάκοσμο, θεωρείται εξαιρετικό δείγμα της Art Nouveau που κυριαρχούσε στις αρχές του αιώνα.
Ερωτες και πάθη
Κατασκευάστηκε την περίοδο 1911-13 και ανήκε στον Ιταλοεβραίο Ντίνο Φερναντέζ Ντιάζ. Γόνος τραπεζίτη, είχε στραφεί στις επιχειρήσεις και ήταν συνιδιοκτήτης της ζυθοποιίας «Ολυμπος». Συνεταίροι ήταν μέλη των επίσης επιφανών οικογενειών Αλλατίνι και Μισραχή. Εμφανίζεται στη βιβλιογραφία και ως βίλα Φερναντέζ, αλλά οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης τη γνωρίζουν ως «Κάζα Μπιάνκα», που ήταν το μικρό όνομα της Ελβετίδας συζύγου του ιδιοκτήτη. Αλλωστε η βίλα ήταν το δώρο του ερωτευμένου εργοστασιάρχη προς τη γυναίκα της ζωής του, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά αλλά δεν ευτύχησαν να απολαύσουν τον κοινό τους βίο. Η Μπιάνκα πέθανε νωρίς στο Παρίσι (1931) και ο ιδιοκτήτης δολοφονήθηκε το 1943 από άνδρες των Ες Ες σε ένα ξενοδοχείο στις όχθες της λίμνης Ματζόρε της Ιταλίας, όπου είχε καταφύγει μετά την είσοδο των Γερμανών στη χώρα μας.
Ο έρωτας χτύπησε όμως και πάλι την πόρτα της βίλας. Η Αλίν, πρωτότοκη κόρη του ζεύγους, λίγο μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, γνώρισε τον ανθυπολοχαγό του ελληνικού στρατού Σπύρο Αλιμπέρτη. Ο έρωτας ήταν αμοιβαίος αλλά δεν ήταν αποδεκτός από την οικογένεια της νύφης, αφού για να καταλήξει σε γάμο έπρεπε να απαρνηθεί τη θρησκεία της. Ο σάλος ήταν μεγάλος στην κλειστή κοινωνία της Θεσσαλονίκης και οι δύο ερωτευμένοι κλέφτηκαν και αναζήτησαν καταφύγιο στην Αθήνα, όπου παντρεύτηκαν κρυφά αφού προηγουμένως η Αλίν βαφτίστηκε χριστιανή. Το ζευγάρι χρειάστηκε να δώσει… εξετάσεις για να γίνει αποδεκτό από την οικογένεια και να επιστρέψει μετά από χρόνια στην οικογενειακή στέγη στη Θεσσαλονίκη.
Το 1941 η βίλα επιτάχθηκε από τους Ιταλούς για να γίνει κατοικία του προξένου της χώρας. Το ζεύγος Αλιμπέρτη περιορίστηκε στο υπόγειο και μετά την εισβολή των Γερμανών δεν ακολούθησε στην υπόλοιπη οικογένεια Ντιάζ στην Ιταλία αλλά προτίμησε να παραμείνει στη Θεσσαλονίκη σε διάφορες κρυψώνες. Επανήλθε μετά το τέλος του πολέμου και παρέμεινε ακόμη και όταν τα άλλα δύο παιδιά της οικογένειας πούλησαν τα μερίδιά τους. Μετά τον θάνατό τους, οι νέοι ιδιοκτήτες δεν σεβάστηκαν το κτίριο, που το 1976 είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο. Αφησαν τη σκεπή να καταρρεύσει και ζήτησαν τρεις φορές τον αποχαρακτηρισμό του αρχοντικού, που -σημειωτέον- έμεινε αλώβητο στους μεγάλους σεισμούς του 1978.
Η αρχιτεκτονική της ιστορία
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αρχιτεκτονική ιστορία της βίλας. Ο Ντιάζ επέλεξε τον Ιταλό Πιέτρο Αριγκόνι (1856-1940), στον οποίο προηγουμένως είχε αναθέσει και το ζυθοποιείο. Γεννημένος στο Μιλάνο και με σπουδές στις σχολές πολιτικών μηχανικών και αρχιτεκτόνων, είχε ήδη σημαντική παρουσία στην πόλη του πριν μεταναστεύσει το 1890 στη Θεσσαλονίκη για να αναλάβει την κατασκευή του τραμ. Το έργο, κατά τα πρότυπα των σημερινών συμβάσεων για τους αυτοκινητόδρομους, είχε εκχωρηθεί σε βελγική εταιρεία που το κατασκεύασε με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση των εσόδων από τη λειτουργία του. Ο Αριγκόνι εγκαταστάθηκε οριστικά στη Θεσσαλονίκη, όπου ξαναπαντρεύτηκε και εγγονός του ήταν ο διανοούμενος Κωστής Μοσκώφ. Ταλαντούχος και δραστήριος, πολύ γρήγορα ανέλαβε σημαντικά έργα στην πόλη, όπως ο προσφυγικός οικισμός των Διαβατών, το εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας και η επέκταση του Νοσοκομείου Λοιμωδών. Στις εξοχές βρίσκεται άλλο ένα έργο του, το παλιό κτίριο του Ερυθρού Σταυρού.
Η σύγχρονη ιστορία της Κάζα Μπιάνκα είναι πολύ πιο… πεζή. Στη δεκαετία του 1960 στέγασε νηπιαγωγείο και το 1979 περιήλθε στον δήμο, παρέμεινε για χρόνια αναξιοποίητη και ανακαινίστηκε υποδειγματικά το 1997 για τις ανάγκες της Δημοτικής Πινακοθήκης, στο πλαίσιο των έργων που έγιναν στη Θεσσαλονίκη με αφορμή την Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Τα τελευταία χρόνια είχε εγκαταλειφθεί και ο δήμαρχος Γ. Μπουτάρης πρότεινε να δοθεί χωρίς ενοίκιο σε νέους επιχειρηματίες. Ευτυχώς η από σπόντα ιδιωτικοποίηση αποτράπηκε λόγω των αντιρρήσεων της πλειοψηφίας του δημοτικού συμβουλίου.
………………………………………………………………………………………..
1. Οι δύο όψεις
Η βίλα έχει δύο όψεις, με πιο χαρακτηριστική αυτή που βρίσκεται προς τη λεωφόρο Ολγας, η οποία έχει ασύμμετρη διάταξη και ιδιαίτερα εμπνευσμένη επεξεργασία των όγκων. Στην εποχή της ακμής της περιστοιχιζόταν από άριστα διαμορφωμένο κήπο, όπου το καλοκαίρι οι ιδιοκτήτες φιλοξενούσαν θεατρικές παραστάσεις για να ψυχαγωγήσουν τους εκλεκτούς καλεσμένους τους.
2. Τα κυκλικά ανοίγματα
Το σήμα κατατεθέν της Κάζα Μπιάνκα είναι τα κυκλικά ανοίγματα, που αντικαθιστούν τα κλασικά παράθυρα στον όροφο και τη σοφίτα, σε ασύμμετρη διάταξη.
3. Γειτονιά-κόσμημα
Τα περασμένα μεγαλεία στην περιοχή των Πύργων μαρτυρούν πανέμορφα κτίρια, όπως το παλιό κυβερνείο, το πρώην ορφανοτροφείο «Μέλισσα», η παλιά Σχολή Τυφλών και το Γενί τζαμί.
