Χρόνια τώρα ως ανηλεής περιπατητής της πόλης, ο γνωστός συγγραφέας λαθρακούει και παρατηρεί αγνώστους, καταγράφει στη μνήμη, αλλά και στον φωτογραφικό φακό, κινήσεις, κουβέντες, χαμόγελα, φευγαλέες εικόνες. Ολα αυτά αποτελούν την πρώτη ύλη μιας σκοτεινής κωμωδίας για το θρυμματισμένο παρόν μας, που σκηνοθετεί η Αλεξία Καλτσίκη
Της Εφης Μαρίνου
Δυο άνθρωποι, μια φωνή κι ένα παγκάκι. Γιατί ο Α και ο Β μιλάνε σαν νευρόσπαστα; Και η φωνή που δεν βλέπουμε από πού έρχεται; Πέντε χρόνια μετά το «Κίτρινο σκυλί», ο Μισέλ Φάις γράφει «Το παγκάκι του κανένα» με υπότιτλο «Το παραμιλητό της Αθήνας». Το έργο ανεβαίνει από τη Δευτέρα στο θέατρο 104 σε σκηνοθεσία Αλεξίας Καλτσίκη.
Δυο χαρακτήρες αποσπασμένοι από το ανώνυμο πλήθος και μια αλλόκοτη φωνή μάς παρασύρουν σε μια πυρετώδη πεζοπορία στην ωμότητα, την αδιαφορία και την τρυφερότητα μιας απρόβλεπτης πόλης σαν την Αθήνα. Μια σκοτεινή κωμωδία για το θρυμματισμένο παρόν μας, ένα γαϊτανάκι παρατηρητικής και αυτοπαρατηρητικής αναζήτησης, μια σκηνική δοκιμή πάνω στο ιδιωτικό και το δημόσιο βλέμμα. «Το παγκάκι του κανένα», το παραμιλητό μιας πόλης που ασφυκτιά, που αναζητά ένα τέμπο στην «πεζοπορία» της ύπαρξης και της καθημερινότητας.
Το κείμενο ακουμπάει στην εμμονική διάθεση του Μισέλ Φάις να φωτογραφίζει ίχνη της πόλης. Χρόνια τώρα ως ανηλεής περιπατητής της Αθήνας λαθρακούει και παρατηρεί «αθώους» αγνώστους. Καταγράφει στη μνήμη του, αλλά και στον φωτογραφικό φακό, στιγμές, κινήσεις, χειρονομίες, κουβέντες, χαμόγελα, φευγαλέες εικόνες, που μετά ζυμώνονται με σκέψεις δικές του και οδηγούν σε μονολόγους, χαρακτήρες, μυθοπλασίες, στιχομυθίες.
Ποιο είναι το «Παγκάκι του κανένα»; Τι σκέφτονται, τι ονειρεύονται οι άνθρωποι που πίνουν μόνοι τους καφέ στην πλατεία, πού πάνε άραγε εκείνοι που περιμένουν ανυπόμονα να ανάψει το φανάρι, τι σημαίνει αυτή η ανεξιχνίαστη έκφραση στα μάτια κάποιων επιβατών μέσα στο μετρό; Το κείμενο, γραμμένο σαν μουσική παρτιτούρα, το διατρέχουν ερωτήσεις που δημιουργούν καινούργιες, σιωπές, θόρυβος, ξανά σιωπές και ξανά θόρυβος, περιγραφές, επαναλήψεις. Ο Α και ο Β θα υποστούν πολλές μετατοπίσεις στο όνομα της επικοινωνίας μέσα στα σπλάχνα της αδιάφορης πόλης. Θα χρησιμοποιήσουν κάθε τρόπο, θα αλλάξουν φωνές, θα επινοήσουν περιστατικά, ιστορίες, προκειμένου να παρατηρήσει βαθιά ο ένας τον άλλον. Θα τα καταφέρουν;
Αλλά τι λέει ο συγγραφέας για το έργο του; «Σπινθήρας για την παραγωγή του ήταν η πρόταση του Θοδωρή Γκόνη να γράψω κάτι με θεματικό άξονα την πόλη, που θα παρουσιαζόταν μαζί με άλλα έργα σε φεστιβάλ που θα γινόταν προ μηνών. Τελικά το πρόγραμμα μετατέθηκε για την άνοιξη. Το «Παγκάκι» όμως θα παίζεται μέχρι τότε στο 104 για 12 παραστάσεις. Η αρχιτεκτονική του είναι σχεδόν φορμαλιστική, δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς μ' αυτό το -από τη μήτρα του- χαοτικό υλικό, που έρχεται από παλιά και ενώνει τις εμμονές μου από την πεζοπορία, τη φωτογραφία και τη λαθρακρόαση. Εχω αρχεία και φωτογραφίες της Αθήνας ταξινομημένες σε ενότητες: σύννεφα, νερολακκούβες, βήματα αστέγων, αποτοιχώσεις, υφές και ματιέρες, επαγγέλματα του δρόμου, σπασμένα μέλη, βλέμματα περαστικών, χέρια γυναικών κ.λπ.».
Διατηρεί επίσης αρχεία από μαγνητοφωνήσεις αγνώστων. «Είναι εξαιρετικά συγκινητικό να αλιεύεις, να κλέβεις φράσεις, σπασμένες ιστορίες από το μεγάλο μυθιστόρημα της πόλης. Και η πεζοπορία σού δίνει ένα τέμπο. Στέκεσαι προς στιγμήν και προχωράς. Είναι ωραίο να χάνεσαι στον λαβύρινθο ανθρώπων, επιθυμιών, ταυτοτήτων και ετεροτήτων, ονείρων. Το θέατρο με ταράζει περισσότερο από τη λογοτεχνία, γι' αυτό και δεν αντέχω να δω περισσότερο από δύο φορές το έργο μου επί σκηνής… Ακόμα δεν ξέρω τι είναι το «Παγκάκι του κανένα» – αποτελεί ένα αίνιγμα. Περιμένω να ανεβεί στη σκηνή για να μάθω κι εγώ ως παρατηρητής σ' αυτό το αέναο παιχνίδι ιδιωτικού και δημόσιου βλέμματος».
Η σκηνοθέτις της παράστασης ηθοποιός Αλεξία Καλτσίκη βρίσκει το έργο ως ένα από τα πιο ερεθιστικά στο ελληνικό θέατρο. «Ο Μισέλ Φάις έχει έναν ειδικό τρόπο να χρησιμοποιεί τη γλώσσα. Το συγκεκριμένο έργο, ανοιχτό κατά τ' άλλα, έχει αυστηρή θεατρική δομή που το καθιστά εξαιρετικά ενδιαφέρον. Επίσης δίνει ερεθίσματα για πολλούς διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης. Θα έλεγα ότι υπάρχουν κομμάτια που από μόνα τους συνιστούν ξεχωριστή παράσταση. Τώρα γίνεται η πρώτη απόπειρα να δοκιμάσουμε τι μπορούμε να κάνουμε πάνω στο έργο. Επίσης, πέρα από το οντολογικό στοιχείο που περιέχει, την ακρίβεια στη διαχείριση του χώρου και του χρόνου, είναι βαθιά συγκινητικό και ανθρώπινο, όπως και τα έργα του Μπέκετ. Η παράσταση δεν δίνει απαντήσεις. Δημιουργεί καινούργια ερωτήματα, σαν ένας προβολέας που φωτίζει συνεχώς νέες όψεις του ίδιου αντικειμένου».
Το εξώφυλλο του βιβλίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκης, είναι φωτογραφία του ίδιου του συγγραφέα από ξεσχισμένη αφίσα με αλλεπάλληλες επικαλύψεις.
* INFO: Θέατρο 104 (Ευμολπιδών 41, Γκάζι, τηλ.: 210 3455020). Σκηνικά/κοστούμια: Εύα Γουλάκου. Μουσικός σχεδιασμός: Αλέξης Ρέτσης. Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα. Βίντεο (σε φωτογραφίες του συγγραφέα): Νίκος Παχής. Ερμηνεύουν οι Αρης Αρμαγανίδης, Αντώνης Μυριαγκός, Αλεξία Καλτσίκη (φωνή). Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9.15 μ.μ.
