Του Γιώργου Σταματόπουλου
Το ξάφνιασμα είναι η πρώτη εντύπωση αυτού που έρχεται σε επαφή με τα κείμενα του Γιάννη Καλαϊτζή. Ξάφνιασμα ευχάριστο και προκλητικό, που κλονίζει τα θεμέλια της στερεοτυπικής γραφής. Πρόκειται για απολαυστικά, ανατρεπτικά κείμενα με μια έκρηξη χιούμορ και υψηλού αυτοσαρκασμού, με άψογα ελληνικά, απροσδόκητα, ενοχλητικά για την ακαδημαϊκή δημοσιογραφία, αλλά τόσο λυτρωτικά, τόσο ευεργετικά στην αλλαγή επί τα βελτίω της διάθεσης του αναγνώστη.
Γνώστης της λογοτεχνικής γραμματείας από τον Ομηρο ώς τους Αμερικανούς και Ρώσους συγγραφείς και ώς σήμερα αντλεί αποφθέγματα υψηλής πνευματικότητας, τα φιλτράρει στο πανηγύρι τού σήμερα και στο δικό του γνωστικό κοσμοείδωλο και τα απλώνει με σθένος και ειλικρίνεια, σαν μεγάλος όμως προβοκάτορας, στο χαρτί της επικοινωνίας, καλώντας μας λες στο παράδοξο των κοινωνικών σχέσεων και στην ομίχλη της επικοινωνίας.
Ανελέητος κριτής τού δήθεν και του εξυπνακισμού, μαστιγώνει με έναν δικό του κομψό τρόπο την εξουσία. Βουτάει σαν δεινός κολυμβητής στον ωκεανό του μεσαίωνα, του διαφωτισμού, όλης εντέλει της Ιστορίας και αλιεύει μαργαριτάρια με τα οποία κοσμεί τον λοίδορο και ειρωνικό λόγο του. Δεν αφήνει τίποτε ασχολίαστο, αλλά με τι τόλμη, με τι σκωπτική διάθεση! Ρέπει και ο ίδιος στον αποφθεγματικό λόγο, έχοντας όμως εντρυφήσει στους μεγάλους μάστορες του είδους, από τον Λαρωσφουκώ και τον Νίτσε έως τον Λασκαράτο, τον Καρλ Κράους κ.ά. Λεπτός χειριστής τελικά μιας απαιτητικής γλώσσας, υποταγμένης στη λιτότητα και τον υπαινιγμό, μας καλεί να συνταξιδέψουμε στον ορθό, αλλά και στον πλάγιο λόγο, γνωρίζοντας ότι ο homo είναι και sapiens και demens. Πότης «ιερός», ηδονιστής του οίνου και των καυτών παραγώγων του, μπαίνει στις λέξεις και τις προστατεύει θα έλεγε κανείς από την άσκοπη και αλόγιστη ή εξεζητημένη χρήση των «επαγγελματιών» της γραφής.
Ολα του τα κείμενα είναι μια παρέκκλιση, με ροπή στη λεπτομέρεια της τέχνης και του πολιτισμού. Ολο κάτι περίεργα ανακαλύπτει και τα κάνει πρώτο θέμα στα κείμενά του, είτε ενδυματολογικά του μεσαίωνα, είτε διατροφικά της αναγέννησης· μικρές στιγμές από την Ιλιάδα, τον Ναπολέοντα, τον Βίκτωρα Ουγκώ, τον Ελύτη, που τις οδηγεί με την πένα του στο αναπάντεχο, στον απεσταγμένο με πολλά όμως διονυσιακά στοιχεία λόγο. Γραφή εκπλήσσουσα, νοήματα μεστά, θεατρικά δοσμένα, λόγος κοφτός, λαχανιασμένος αλλά και ήπιος. Το υψηλό γούστο διακρίνει τον συγγραφέα Καλαϊτζή, ο οποίος φαίνεται ότι δουλεύει εξαντλητικά τα κείμενά του, με γνώμονα την καλή διάθεση του αναγνώστη του.
Εκεί που «παίζει» λίγο είναι ο χώρος της τέχνης, μια και είναι πιο κοντά στα καθημερινά του ενδιαφέροντα. Κι εδώ εντυπωσιάζει η συχνή χρήση κινηματογραφικών ταινιών και στοχαστών της έβδομης τέχνης. Οι ποιητές είναι επίσης στο γνωστικό του πεδίο, όπως και το θέατρο. Νομίζω ότι ο Γιάννης Καλαϊτζής δεν αποδομεί, όπως είναι το ρήμα του συρμού, αλλά αντίθετα δομεί την ελληνική γλώσσα με τον δικό του, τελείως προσωπικό τρόπο γραφής. Θαυμάζω την «αυθαιρεσία» του, την ησυχία του, την αδιαφορία του να φαίνεται συνεπής και καθωσπρέπει.
Ολα αυτά είναι η έντονη πολιτική του παρέμβαση στην καθημερινότητα: αυστηρή, κριτική, ανατρεπτική, συγκρουσιακή. Ενας σαρκαστικός φίλος της σύγκρουσης των ιδεών, θαμών της «Μουριάς» και του «Τσέλιγκα»!
ΥΓ. Αψογη αισθητικά η έκδοση από τον Αιμίλιο Καλιακάτσο των εκδόσεων «Στιγμή», άλλον μεγάλο αισθητιστή της τυπογραφίας. Τίτλος: «Υπάρχει ζωή μετά τ’ αφεντικά;».
gstamatopoulos@efsyn.gr
