Ο Στέλιος Κούλογλου με το «Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα», αύριο στη ΝΕΤ (23.00), καταγράφει τον ρόλο των τουρκικών σειρών
Του Σωτήρη Μανιάτη
Η οικονομική κρίση μπορεί να οδήγησε σχεδόν σε… εξαφάνιση τις ελληνικές σειρές μυθοπλασίας, αλλά παράλληλα διαμόρφωσε ένα διαφορετικό «χάρτη» στα κανάλια εθνικής εμβέλειας. Από την υπερβολή των 40-45 σίριαλ ετησίως φτάσαμε στο άλλο άκρο με αυτά να μετριούνται πλέον στα δάχτυλα του ενός χεριού. Τα ελληνικά κανάλια, βρίσκοντας σε πολύ χαμηλές τιμές τις τουρκικές σαπουνόπερες και βλέποντας ότι κάνουν υψηλή τηλεθέαση, «φόρτωσαν» τα προγράμματά τους με τέτοιες παραγωγές.
Πρόκειται όμως απλώς για κάποια σίριαλ ή μήπως τελικά ασκείται ένα είδος πολιτικής μέσω αυτών; Μια τέτοια καταγραφή επιχειρεί να κάνει ο Στέλιος Κούλογλου στο αυριανό «Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα» (ΝΕΤ, 23.00) με τίτλο «Η γεωπολιτική της σαπουνόπερας». Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μια ταινία έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την εικόνα της Τουρκίας στο εξωτερικό. Το «Εξπρές του μεσονυχτίου» έγινε έκφραση που χαρακτήριζε όχι μόνο την κακομεταχείριση και τους βιασμούς στις τουρκικές φυλακές, αλλά και την υπανάπτυξη της χώρας. Τέσσερις δεκαετίες μετά η γειτονική χώρα, με μια επιτυχημένη συνταγή για σαπουνόπερες, παίρνει τη ρεβάνς.
Η βιομηχανία των τηλεοπτικών σειρών έγινε εξαγωγικό προϊόν με έσοδα περίπου 100 εκατ. δολάρια, που τα ερχόμενα χρόνια υπολογίζεται να φτάσουν στα 300 εκατ. δολάρια. Τα οικονομικά κέρδη όμως δεν περιορίζονται στην πώληση των σειρών στις τηλεοράσεις του εξωτερικού. Εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες ταξιδεύουν στην Τουρκία για να επισκεφτούν τα μέρη όπου γυρίζονται τα σίριαλ. Η εικόνα της Τουρκίας, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, αναβαθμίζεται.
Το «Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα» ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, συναντά τους συντελεστές της τουρκικής βιομηχανίας του θεάματος, ερευνά την κοινωνική διάσταση αλλά και τις διπλωματικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις της σαπουνόπερας: πρόκειται για το «μαλακό οπλοστάσιο» της Τουρκίας.
Ο Ιζέτ Πίντο είναι επικεφαλής μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες διανομής. Αυτός είχε και την ιδέα να πουλήσει τις σειρές στο εξωτερικό κι ακολούθησε ένα ντόμινο. Ο παραγωγός Φατίχ Ακσού λέει ότι η συνταγή της επιτυχίας δεν είναι οι φόνοι, όπως στην αμερικανική εκδοχή της σειράς, αλλά τα συναισθήματα. Πρόκειται για μια καλοστημένη βιομηχανία παραγωγής εικόνας.
Στο παζάρι της Κωνσταντινούπολης το δαχτυλίδι που σχεδίασε ο ίδιος ο σουλτάνος Σουλεϊμάν και το χάρισε στην αγαπημένη του Χιουρέμ γίνεται ανάρπαστο με αντίτιμο 35 ευρώ. Η δημοτικότητα του δαχτυλιδιού εκτινάχτηκε στα ύψη μετά τη σειρά «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής», που από το 2011 έχει διχάσει την Τουρκία, με τον ίδιο τον Ερντογάν να ζητά δημοσίως την παύση των γυρισμάτων διότι διαστρεβλώνει την ιστορική πραγματικότητα. Ο κωμικός Φερχάν Σενσόι σατιρίζει τις δηλώσεις του, λέγοντας ότι αντιδρά «γιατί δεν θέλει να βλέπει άλλον σουλτάνο στην τηλεόραση εκτός από τον εαυτό του».
Ο Ορχάν Τεκέλιογλου ερευνά στο Πανεπιστήμιο Μπαχτσεσεχίρ τα τηλεοπτικά σήριαλ και τα ριάλιτι σόου. «Και τα δύο εκφράζουν τα όνειρα και τις δυσκολίες εκατομμυρίων Τούρκων που μεταναστεύουν από τις επαρχίες στις πόλεις» λέει. Η κωμική σειρά «Ευρώπη Ευρώπη» καταπιάνεται με ένα άλλο τουρκικό όνειρο, την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε., και διακωμωδεί την προσαρμογή δύο διαμετρικά αντίθετων οικογενειών στα νέα δεδομένα.
«Μπορεί κανείς να μη μιλά πια για το «Εξπρές του μεσονυχτίου»» καταλήγει η Ασλι Τουντζ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης . «Τώρα οι περισσότεροι κάνουν λόγο για τα τηλεοπτικά σίριαλ. Αυτό δείχνει ότι η τακτική αυτή είναι επιτυχής, παρότι τα σενάρια είναι τις περισσότερες φορές κενά νοήματος».
