Το… στοιχειωμένο σιλό μεταμορφώνεται σε Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, σύμφωνα με το σχέδιο έξι νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων
Του Βαγγέλη Κύρκου
Με το που βγαίνει κανείς από τον σταθμό του Ηλεκτρικού στον Πειραιά, το πρώτο πράγμα που θα δει προς την πλευρά της θάλασσας είναι το γνωστό γιγάντιο κτίριο με το ρολόι στην κορυφή. Σήμα κατατεθέν του Πειραιά, ο παλιός αποθηκευτικός σταθμός σιτηρών –σιλό στη γλώσσα της δουλειάς που κάποτε εξυπηρετούσε- μοιάζει εδώ και χρόνια… στοιχειωμένος. Μετά όμως από χρόνια συζητήσεων, αμφιταλαντεύσεων και παλινωδιών, μοιάζει να υπάρχει ελπίδα να ξαναζωντανέψει. Και να μεταμορφωθεί σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της χώρας. Το πρώτο ελληνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων.
Εξι νέοι Ελληνες αρχιτέκτονες, ο Ευάγγελος Αντωνόπουλος, η Θάλεια Βέττα, ο Γιώργος Γαβαλάς, η Μαρία Ρήγα, η Αναστασία Σταμούλη και η Μαρία Πυλαρινού, ένωσαν τις δυνάμεις και τη δημιουργικότητά τους και κατάφεραν να αποσπάσουν το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό που προκήρυξαν το υπουργείο Πολιτισμού και ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς ανάμεσα σε 89 ακόμη συμμετοχές από όλον τον κόσμο. Συναντήσαμε τους τέσσερις από αυτούς στο γραφείο τους κοντά στο Πεδίον του Αρεως και τους ζητήσαμε να μας μιλήσουν για το τι και το πώς, το πριν και το μετά του μεγαλεπήβολου σχεδίου.
«Το θέμα του μουσείου έκρυβε από μόνο του τεράστιες αντιθέσεις» ομολογεί η Θάλεια Βέττα «και μας φάνηκε πολύ λογικό να κινηθούμε κι εμείς με την ίδια λογική. Μονολιθική οργανικότητα του παλιού κτιρίου από τη μια, οργανική φόρμα στην επέμβαση από την άλλη. Σκυρόδεμα το ένα, μέταλλο το άλλο. Γκρι το μεν, κόκκινο το δε. Οι θεματικοί άξονες του περιεχομένου του μουσείου, όπως έχουν προσδιοριστεί από το υπουργείο Πολιτισμού, παραπέμπουν σε ένα παλιό καράβι-ναυάγιο μέσα στο οποίο μπαίνεις για να ανακαλύψεις τον κρυμμένο θησαυρό».
Αναμνήσεις από το μέλλον
Το μουσειακό συγκρότημα θα αποτελείται από έξι συνολικά κτιριακές μονάδες, που θα καταλαμβάνουν δέκα επίπεδα, τα οποία θα ξεκινούν από τα 3,5 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και θα φτάνουν στα 39 μέτρα πάνω από αυτήν. Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη, θα διατηρηθεί μέρος του σιλό, με τη νοτιοανατολική όψη να αποκαθίσταται στην αυθεντική της μορφή, ενώ διατηρείται και το μεγάλο τυφλό τοιχίο από σκυρόδεμα.
Το μουσείο θα περικλείεται από ένα σύγχρονο, κόκκινο μεταλλικό περίβλημα που θα του προσδίδει εικόνα πελώριου καραβιού – σε χρώμα κόκκινο για να παραπέμπει στις προστατευτικές βαφές που χρησιμοποιούνται για τις γάστρες των πλοίων. Στο εσωτερικό του δε, μεταξύ άλλων, θα παρουσιάζεται και ο τρόπος λειτουργίας του σιλό από την περίοδο που ήταν ενεργό (από το 1936 έως το 2010), ένα αυθεντικό κομμάτι από την ελληνική βιομηχανική ιστορία.
Θα διατηρηθούν επίσης ο ταινιόδρομος, οι τρεις γερανοί, ενώ στο νοτιότερο άκρο του υπαίθριου χώρου θα δημιουργηθεί ένα κτίριο καταδύσεων που θα περιλαμβάνει πισίνα. Σε τμήμα του ταινιόδρομου και στον έναν γερανό θα αναπτυχθεί επίσης ο ένας από τους θεματικούς άξονες της έκθεσης.
«Θέλαμε το μουσείο να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σχέση με τον δημόσιο χώρο» εξηγεί η Θάλεια Βέττα. «Για τον λόγο αυτό επιλέξαμε να δώσουμε αρκετά κομμάτια από τον ιδιωτικό χώρο του μουσείου σε τελείως δημόσια χρήση. Στο κέντρο του παραλληλόγραμμου οικοπέδου αφήσαμε ένα ανοικτό πέρασμα που θα είναι τελείως ελεύθερο για το κοινό. Εκεί θα είναι και το ένα βασικό αναψυκτήριο του μουσείου».
«Αποφασίσαμε να διατηρήσουμε το βασικό ύφος του κτιρίου. Τον τυφλό τοίχο, την πυλωτή – με τζαμαρίες βέβαια, αλλά σαν κτιριακή δομή είναι ίδια. Παραμένουν όλες οι αναλογίες του κτιρίου», συμπληρώνει ο Ευάγγελος Αντωνόπουλος. «Εγιναν βεβαίως και σημαντικές επεμβάσεις. Για παράδειγμα, την όψη προς την πλευρά της Δραπετσώνας την απογυμνώσαμε, με σκοπό να φανεί η εσωτερική δομή των κυψελών» θα πει η Θάλεια Βέττα. «Και ταυτόχρονα επιλέξαμε να γίνει μια σύγχρονη παρέμβαση και εκτός κτιρίου, έτσι ώστε να φαίνεται ότι από τα σπλάχνα του παλιού ξεπηδάει κάτι καινούργιο».
Αν χρειαζόταν άλλωστε κανείς να αναζητήσει το κίνητρο της ομάδας για να εργαστεί και να συμμετάσχει στον διαγωνισμό θα ήταν ακριβώς αυτό: η πρόκληση να ταιριάξεις το παλιό με το καινούργιο. «Το θέμα έμοιαζε ενδιαφέρον και γοητευτικό. Επρόκειτο βέβαια για έναν… τερατώδη σε μέγεθος και πολυπλοκότητα διαγωνισμό. Είπαμε όμως να δοκιμάσουμε να… θυμηθούμε τα φοιτητικά μας χρόνια και να δουλέψουμε ως μια μεγάλη και ισότιμη ομάδα. Με το αποτέλεσμα να μας αντιπροσωπεύει όλους μας», εξηγεί η Θάλεια Βέττα.
Βεβαίως, σε έναν τόσο μεγάλο διαγωνισμό, δεν μπορείς παρά να έχεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου και την… αμφιβολία, σε σχέση με το πόσα θα κριθούν πάνω από το τραπέζι και πόσα κάτω από αυτό. «Εμείς από τη μεριά μας θέλαμε σε κάθε περίπτωση να κάνουμε μια αξιοπρεπή παρουσία» θα πει ο Ευάγγελος Αντωνόπουλος. «Και για να είμαστε ειλικρινείς –και το λέμε μολονότι δεν είχαμε πάει με καμία ηττοπάθεια- μας ήρθε λίγο σαν… σφαλιάρα η πρωτιά. Οι στατικοί, οι μηχανολόγοι, οι ειδικοί των φωτισμών, οι αρχαιολόγοι ενθουσιάστηκαν με αυτό που προτείναμε»!
Επρόκειτο, μας λένε, για έναν αξιοπρόσεκτα καλοστημένο διαγωνισμό. «Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις δίνονταν άμεσα, τα στοιχεία ήταν πλήρη. Ηταν από τις λίγες περιπτώσεις που μας έδωσαν πλήρεις αποτυπώσεις, όντας πολύ συγκεκριμένοι στο τι ζητούσαν. Δεν άφηναν κενά. Είχε πέσει πάρα πολλή δουλειά από τον ΟΛΠ και το υπουργείο Πολιτισμού» θα πει η Μαρία Ρήγα.
__________________________________
Πού βγάζουμε εισιτήρια;
Μη βιάζεστε τόσο! Το έργο θα πρέπει, σύμφωνα με το αρχικό πλάνο, να είναι έτοιμο μέχρι το 2017. Και μάλλον μοιάζει πολύ καλό για να είναι αληθινό το να έχει υλοποιηθεί ώς τότε – το 2020 φαντάζει πιο ρεαλιστικό. Τον Δεκέμβρη πάντως το σχέδιο έλαβε την πρώτη έγκριση από την Κεντρική Επιτροπή Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού και τώρα είναι σειρά του ΟΛΠ να προχωρήσει στις αναθέσεις της οριστικής μελέτης και της μελέτης εφαρμογής.
