Γράφει η Μαριαλένα Σπυροπούλου*
«Είναι μια υπέροχη ταινία, αφηγείται τη ζωή των Αμερικανών στη Νεμπράσκα με ευαισθησία», περιγράφει το φιλμ που παρακολούθησε στο σινεμά το προηγούμενο βράδυ σε δύο νέους ανθρώπους ένας μεσήλικος κύριος με το σκυλάκι του στο χέρι. Η συνάντησή μας είναι τυχαία. Δεν τον γνωρίζω. Τον αναγνωρίζω από τη φωνή. Η κόρη μου παίζει με το σκυλάκι του. Αναγκαστικά κοντοστέκομαι. Τον κοιτώ. «Βλέπεις πώς ζουν οι τόσο φτωχοί άνθρωποι», συνεχίζει με έμφαση, νομίζοντας ότι λέει κάτι βαρύγδουπο. Χωρίς να το θέλω, μειδιώ και σκέφτομαι τη μαντάμ Σουσού «Πτωχέ Παναγιωτάκη»…
Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις διά ζώσης κάποιον για να σου λέει κάτι το ένστικτό σου. Αρκεί ο τρόπος που εκφέρει τον λόγο. Πόσω μάλλον όταν είναι δημόσιο πρόσωπο, όπως αυτός. Η δράση του κυρίου με το σκυλάκι συνδέεται με την κομματική στράτευση, την άνοδο στην εξουσία, την υπουργοποίηση και το μηδέν έργο. Κυρίως με αυτό. Δεν ξέρω εάν συνδέεται και με σκάνδαλα. Η εξιχνίασή τους στην Ελλάδα είναι work in progress, που λένε και οι καλλιτέχνες.
Μια άλλη σύζυγος δημόσιου στελέχους της κυβέρνησης, αποσπασμένου στο εξωτερικό, σε κοινωνικό τραπέζι χαλαρώνει. Μέρος της χαλάρωσης είναι να επικρίνει διάφορους φιλοξενηθέντες φίλους του ζευγαριού, εκθέτοντας, εκτός από το ποιοι είναι αυτοί, μερικές μικρές ή μεγάλες, σοβαρές ή ανούσιες παραξενιές τους. Στο τραπέζι δεν κάθονται μόνο έμπιστοι φίλοι της. Η κυρία πιστεύει για τον εαυτό της ότι είναι κυρία με Κ κεφαλαίο, αδιαμφισβήτητα. Ακόμα αναρωτιέμαι με τι ασχολείται.
Μια άλλη σύζυγος γνωστού εκδότη μετέτρεπε πολύ συχνά τα γραφεία της εφημερίδας σε συνέχεια του σπιτιού της. Οι συντάκτες ανάλογα με τα κέφια της γίνονταν οι Φιλιππινέζες της –δυστυχείς ομολογουμένως όλοι για την ανάγκη τους να εργάζονται σε ένα τέτοιο «σπίτι»-, τους οποίους διέτασσε ουρλιάζοντας. Οι δουλειές της ήταν πάντα πιο σημαντικές από οποιουδήποτε άλλου και, επίσης, ήξερε τα πάντα και είχε πάντα δίκιο. Μπορεί να είχε επαγγελματική ιδιότητα, ακόμα αναρωτιέμαι εάν ποτέ ασχολιόταν.
Στο ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο «συναντάς» πολλών ειδών ανθρώπους. Χωρίς να χρειάζεται να τους αγαπήσεις, κατορθώνοντας να τους κουβαλήσεις ψυχικά και να ζήσεις μέσα από τη ματιά τους, γίνονται άξιοι να αγαπηθούν. Και ίσως γίνομαι άξια και εγώ. Αυτοί όμως οι τρεις άνθρωποι, μέρος ενός πολύ μεγάλου καταλόγου που ζουν εις βάρος, δεν θα έρχονταν ποτέ σε θεραπεία, ούτε στον ίδιο τον Φρόιντ εάν ζούσε. Διότι αυτοί, πρώτον, τα ξέρουν όλα. Δεύτερον, είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και, τρίτον, πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι είναι κάτι λιγότερο από αυτούς. Και, ναι, ομολογώ αυτούς τους αντιπαθώ.
Μιλάμε για τοξικά δάνεια, για τοξίνες στο φαγητό, για τοξικά στις θάλασσες, για τοξίνωση του οργανισμού και δεν έχουμε ποτέ αναρωτηθεί ποιος είναι αυτός που τα προκαλεί όλα αυτά. Μα, ο τοξικός άνθρωπος. Ο μολυσμένος άνθρωπος από την ίδια του τη μεγαλομανία. Ο μικρός σε ήθος, ο κοντός σε βλέμμα, ο πτωχός σε πνεύμα, ο ρηχός σε βάθος. Ο άνθρωπος αυτός που κάνει όλα τα ζώα του βασιλείου να κρύβονται από το δηλητήριο που κουβαλά. Διότι αυτοί οι άνθρωποι πάντα τελικά βλάπτουν. Διότι δεν έχουν καμιά συνείδηση του ποιοι είναι, πού απευθύνονται, ποιους έχουν ουσιαστικά ανάγκη και πώς λειτουργεί η ανθρώπινη αλυσίδα, η αλυσίδα της ζωής. Ανθρωποι που λειτούργησαν επιτυχημένα σε έναν βαθμό στον τομέα τους ή τους έκατσαν τα κόμματα εξουσίας και τους έκαναν «άρχοντες», ψυχικά φτωχοί και αλαζόνες, ανερμάτιστοι, υστερικοί, κυνικοί και νεκρωμένοι, πασχίζουν συνεχώς να μας αποδείξουν σε τι θρόνο ανέβηκαν. Και χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για να επιβιώσουν: κολακείες, κατάχρηση εξουσίας, υπονομεύσεις, ψέματα, προδοσίες, στρατηγικές, ανταγωνισμούς και, το χειρότερο, εκμεταλλευόμενοι τον φόβο των υπολοίπων, διότι πάντα ένα κομμάτι ψωμί είναι σημαντικό, ιδίως όταν είσαι εργαζόμενος και η θέση σου εξαρτάται από δαύτους.
Αναρωτιέμαι για τη δική μας ευθύνη απέναντι στην τοξικότητα του ήθους και της συμπεριφοράς. Διότι η μόλυνση είναι μεταδοτική. Ενας τοξικός άνθρωπος μολύνει το περιβάλλον που εργάζεται, αλλοιώνει το βλέμμα της αλήθειας, αλλάζει τις ψυχικές ισορροπίες. Και δυστυχώς έχουμε πολλούς σε προβεβλημένες θέσεις, στην πολιτική και την οικονομία. Ευτυχώς, όμως, θέλω να πιστεύω ότι οι άλλοι είναι περισσότεροι. Και τη στιγμή που ένας από τους τοξικούς θα περιγράφει σαν σκηνή από ένα κινηματογραφικό φιλμ τη φτώχεια κάποιων άλλων, ο περίγυρος ίσως πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται τη φτώχεια του ίδιου. Η απομόνωση ως μέσο αντίδρασης είναι μια μη τοξική λύση. Και μάλιστα υγιής.
*ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια
