«Εκτός σχεδίου» είναι ο τίτλος της έκθεσης του γνωστού φωτογράφου, ο οποίος παράλληλα σχεδιάζει, δημιουργεί γλυπτικές εγκαταστάσεις και μεταμοντέρνους στίχους για να αποτυπώσει με ειρωνεία και χιούμορ τις καταστάσεις που βιώνει ένας καλλιτέχνης στη σύγχρονη Αθήνα
Tης Παρής Σπίνου
Τον γνωρίζουμε ως διακεκριμένο φωτογράφο με πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τώρα όμως ο Μανώλης Μπαμπούσης αποκαλύπτει στην γκαλερί Ιλεάνα Τούντα ένα πιο σφαιρικό πορτρέτο, ενός ανήσυχου καλλιτέχνη, ο οποίος όχι μόνο φωτογραφίζει, αλλά σχεδιάζει, δημιουργεί εγκαταστάσεις, βιντεοπροβολές κι ακόμα αποτυπώνει με τον λόγο τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του, σαν μεταμοντέρνα ποιήματα. «Εκτός σχεδίου» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που παραπέμπει στην παρουσίαση του έργου του πέρα από τα αναμενόμενα, φωτογραφικά πλαίσια, ενώ ταυτόχρονα κλείνει το μάτι σε ένα κατεξοχήν ελληνικό φαινόμενο δόμησης. Αλλωστε ο ίδιος έχει ευαισθησία επί του θέματος καθώς έχει σπουδάσει στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Φλωρεντίας.
Μια εικαστική εγκατάσταση με καρέκλες που στηρίζουν στα εύθραυστα πόδια τους ένα κομμάτι τείχους από τσιμεντόλιθους υποδέχεται τους επισκέπτες. «Τα τείχη προστατεύουν αλλά και συγχρόνως απομονώνουν, περιορίζουν, φυλακίζουν. Επομένως είναι ένα δίλημμα το χτίσιμο ή το γκρέμισμά τους», μας λέει ο 64χρονος καλλιτέχνης χαμογελώντας αινιγματικά. Εξίσου αινιγματικά… εύγλωττες είναι οι ενότητες με φωτογραφίες και σχέδια των τελευταίων ετών που συνομιλούν μεταξύ τους και αποτυπώνουν με λεπτή ειρωνεία και αιχμηρό χιούμορ εικόνες και σκέψεις γύρω από τη δημιουργία και τον καλλιτέχνη, τη μνήμη και την απώλεια, τη ζωή στην πόλη και την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Μας δείχνει την «αθηνάπολη», όπως ονομάζει την πρωτεύουσα που δεν είναι ανθρώπινη πόλη, εστιάζοντας με τον φακό του σε δρόμους και σπίτια που δίνουν της αίσθηση της ερημιάς και της εγκατάλειψης. «Ομορφιά και καταστροφή συνυπάρχουν. Είναι όψεις της Αθήνας που βλέπουμε, αλλά δεν θέλουμε να αποδεχτούμε». Μια μεγάλη φωτογραφία προβάλλει το κουφάρι του Φιξ στη Συγγρού και στην τάφρο που ανοίχτηκε για να περάσει το μετρό. «Με μια φοβερή έκρηξη δώσανε το βραβείο στον καλύτερο αρχιτέκτονα Ζενέτο», διαβάζουμε στη λεζάντα του έργου. «Ημουν με τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων στη διαμαρτυρία κατά της κοπής του κτιρίου και ήθελα με τη φωτογραφία να δείξω όλη την αγριότητα αυτής της ενέργειας», μας λέει ο Μ. Μπαμπούσης. «Βεβαίως δεν είναι μομφή για το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που χρειάζεται και πρέπει να λειτουργήσει – άλλωστε ήμουν ο τελευταίος που έκανα έκθεση στο Φιξ. Η διαμαρτυρία έχει σχέση με τη μεταχείριση του κτιρίου και του Ζενέτου. Σαν να μας λένε: Αν είσαι πολύ καλός σε κάτι, πρέπει να τιμωρηθείς».
Προχωρώντας δυο βήματα βλέπουμε και την «μπαμπου-city», μια άλλη «πόλη», που ζει εντός του. Η εικόνα από ένα μνημείο της πόλης βρίσκεται πάνω από το «μνημείο» του μικροφώνου που μετατρέπεται σε σιντριβάνι από λόγια. Κι αλλού το κτίριο της Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας συνυπάρχει με το παρισινό Τμήμα Ασφάλειας. «Σχετίζεται με την πρόσφατη παραίτησή σας από τη θέση του αντιπρύτανη της Καλών Τεχνών;» τον ρωτάμε. «Η παραίτησή μου δεν είναι μομφή κατά προσώπων. Η σχολή διαθέτει αξιόλογους και ικανότατους δασκάλους και καλούς φοιτητές», απαντά. «Ως αντιπρύτανης είχα τοποθετηθεί για θέματα σπουδών, για τον τρόπο που πρέπει να γίνονται οι διπλωματικές, ότι πρέπει να βαθμολογούν και οι αναπληρωτές καθηγητές, όχι μόνο οι πρωτοβάθμιοι. Δεν έγινε επίσης δεκτό αυτό που χρόνια προσπαθούσα, να αποτελεί η φωτογραφία μάθημα κατεύθυνσης και όχι επιλογής όπως είναι σήμερα».
Ο Μανώλης Μπαμπούσης είναι καλλιτέχνης με τις ευαίσθητες κεραίες του στραμμένες γύρω μας. Φιλτράρει τα γεγονότα μέσα από την προσωπικότητά του και τα καταγράφει με ιδιαίτερο τρόπο, που συχνά αποδεικνύεται προφητικός. «Δεν περιμένω να συμβεί το γεγονός», μας λέει. «Το αύριο δεν είναι επιστημονική φαντασία. Η τέχνη εμπεριέχει την αλήθεια. Είναι αόρατη και την ίδια στιγμή ορατή. Είναι εξάσκηση και εγρήγορση για τον δημιουργό. Στον θεατή δεν θα δώσει λύσεις, θα δείξει όμως έναν δρόμο ανάμεσα στους πολλούς που υπάρχουν. Πώς να βλέπουμε τα πράγματα πιο σφαιρικά για να ξέρουμε πού βρισκόμαστε».
Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 χρησιμοποίησε τη φωτογραφία σαν εργαλείο επαλήθευσης και καταγραφής των δράσεων που πραγματοποίησε ως μέλος μιας ομάδας μουσικών η οποία επισκεπτόταν ψυχιατρεία της Ιταλίας. Στη συνέχεια φωτογράφησε άδειους εσωτερικούς χώρους, δημόσιους και ιδιωτικούς, ανέδειξε με ποιητική ματιά φυσικά τοπία αλλά και αστικά. Τα θέματα της οικονομικής κρίσης, της παγκοσμιοποίησης, της κατανάλωσης δεν τον άφησαν αδιάφορο. Ηδη το 1998 είχε φωτογραφήσει ΑΤΜ και τα παρουσίασε σαν ιερά τοτέμ του σύγχρονου πολιτισμού.
Γνήσιο παιδί της πρωτεύουσας, μένει στον Κεραμεικό και προσπαθεί να αντισταθεί στην «άλωση του κέντρου», όπως λέει, όπου συνεχώς ανοίγουν μαγαζιά, καφενεία, μπαρ, που καταλαμβάνουν πεζόδρομους και πλατείες, ρυπαίνουν με τους ήχους. «Οι κάτοικοι δεν υπάρχουν. Μόνο χώροι για διασκέδαση. Ασφαλώς το κέντρο πρέπει να είναι ζωντανό, αλλά με κανόνες και οργάνωση. Οταν οι δήμαρχοι δεν μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση, τι ρόλο έχουν»;
Ο Μ. Μπαμπούσης δηλώνει αισιόδοξος και η Ελλάδα γι' αυτόν παραμένει η ιδανική χώρα. «Ενας παράδεισος που πρέπει να τον διατηρήσουμε. Ομως είναι σημαντικό, ιδιαίτερα για τους νέους να ταξιδεύουν, να μαζεύουν εμπειρίες, με πνεύμα όχι τυχοδιωκτικό, αλλά τολμηρό. Το να βλέπεις γύρω σου και να συναντάς τους άλλους είναι το άλφα και το ωμέγα για να γίνεις καλλιτέχνης».
* INFO: Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Αρματολών & Κλεφτών 48, τηλ. 210-6439466. Επιμέλεια έκθεσης: Αλέξιος Παπαζαχαρίας. Μέχρι 22 Μαρτίου.
