Τα «14 Invenzioni», ατονικές μελοποιήσεις ηδονιστικών ποιημάτων του Αλεξανδρινού, γραμμένα με τη συναίνεσή του, παραμένουν έξω από το ρεπερτόριο των τραγουδιστών. Παρακολουθήσαμε μια ιδιάζουσα προσέγγισή τους από τον Τάσο Αποστόλου

Του Γιάννη Σβώλου

Σχετισμένη με την έκδοση μονογραφιών για τους Ελληνες ποιητές από την «Καθημερινή της Κυριακής», η βραδιά που πρόσφερε η ΕΛΣ στο Αναγνωστήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης (18/2/2014) είχε επίκεντρο τη ζωντανή παρουσίαση των «14 Invenzioni» (1926-27) του Δημήτρη Μητρόπουλου. Οι ατονικές μελοποιήσεις των ποιημάτων του Καβάφη είναι διατυπωμένες σε ιδίωμα μελωδικής απαγγελίας, συγγενές προς το «Sprechgesang» του Σένμπεργκ. Γραμμένες με τη συναίνεση του ποιητή, συνιστούν σπάνιο, μοναχικό σύνολο ελληνικών τραγουδιών προωθημένου μοντερνισμού. Οχι τυχαία, μέχρι σήμερα παραμένουν έξω από το ρεπερτόριο των τραγουδιστών, κι ούτε έχουν βρει ακόμη ιδανικούς ερμηνευτές.

Δεδομένης της απερίφραστα ομοερωτικής διάστασης των «ηδονιστικών» ποιημάτων, η ιδέα να παρουσιαστούν τα τραγούδια με βαθύφωνο πρόβαλε ενδιαφέρουσα. Συνοδευόμενος από τη Βίκυ Στυλιανού στο πιάνο, ο Τάσος Αποστόλου τόλμησε μια αμφιλεγόμενα ιδιάζουσα προσέγγιση, ερμηνεύοντάς τα με μικρόφωνο –η διάσταση του χώρου ουδόλως υπαγόρευε κάτι τέτοιο- παραπέμποντας σε δισκογραφικής διάστασης ερμηνεία. Τα μεν χαμηλόφωνης λυρικής γραφής μέρη των τραγουδιών απέδωσε με απαλό, αβαρές «φαλτσέτο», κοντά στο μικρόφωνο, πετυχαίνοντας ένα χατζιδακικού στίγματος εκφραστικό εφέ, τις δε δραματικές κορυφώσεις με στεντόρειες, οπερατικές εξάρσεις σε απόσταση από το μικρόφωνο. Η λεπτομερώς επεξεργασμένη εκτέλεση ασυζητητί συνεισέφερε στην προβληματική της ερμηνείας των καβαφικών τραγουδιών του Μητρόπουλου, δίχως, ωστόσο, να δώσει οριστική λύση.

Της γαλλικής μουσικής το μακρύ ανάγνωσμα…

Ατελείωτη μοιάζει η σειρά εκδηλώσεων «Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία»! Τις προάλλες η ΚΟΑ, υπό τον Βασίλη Χριστόπουλο, παρουσίασε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών έργα του 20ού και 21ου αιώνα γραμμένα επί γαλλικού εδάφους από Γάλλους ή ξένους συνθέτες (17/2/2014). Για ακόμη μια φορά, τα ακούσματα μοιράστηκαν ανάμεσα σε γνωστά έργα και δύστροπες, σύγχρονες συνθέσεις, που άφησαν ανάμεικτες εντυπώσεις.

Πρώτο ακούστηκε το «Ασύμβατα 9 – Φόρος τιμής στον Νίκο Μαμαγκάκη» του 36χρονου Νικόλα Τζώρτζη, παραγγελία της ΚΟΑ. Ηταν ακόμη ένα σύγχρονο έργο αποκλειστικά αφιερωμένο στην ακραία εξεζητημένη εξερεύνηση του ορχηστρικού ήχου, εξερεύνηση που οι εξοικειωμένοι με τη μεταπολεμική avant garde θα βρήκαν ελάχιστα πρωτότυπη, καθώς συνδύαζε απλώς τις ιστορικές κατακτήσεις του Λίγκετι με τον καλειδοσκοπικού πλούτου ηχοχρωματικό ηδονισμό ενός Τζον Ανταμς.

Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για πιάνο, για το αριστερό χέρι» του Ραβέλ, μουσική στην οποία συνδυάζεται με μοναδική ευφυΐα και τέχνη η επικαιρική πρόσληψη της τζαζ –το κοντσέρτο γράφτηκε τα χρόνια που θριάμβευε η Ζοζεφίν Μπέικερ στο Παρίσι!- με τις δεσμεύσεις της γραφής για τον μονόχειρα πιανίστα Πάουλ Βίτγκενσταϊν. Το κοντσέρτο ερμήνευσε ο ταλαντούχος Στέφανος Θωμόπουλος, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους πιανίστες μας. Οδηγημένη από σπάνια μουσικότητα και ευαισθησία, που του επέτρεπαν να «διαβάζει» σε βάθος αισθήματα και διαθέσεις πίσω απ’ τις γραμμές της παρτιτούρας, η ανάγνωσή του συνδύασε αψεγάδιαστη ακρίβεια, ρυθμική ζωντάνια και αισθαντικό πλάσιμο φραστικής –ο παράγων τζαζ!- αλλά και μοναδική ευγένεια συναισθήματος. Αριστουργηματικό ήταν το φινάλε του κοντσέρτου με το γεμάτο νοσταλγία, σολιστικό μελωδικό κελάρυσμα του πιάνου. Αδυνατώντας να συμπλεύσουν με τέτοιου διαμετρήματος ανάγνωση, ΚΟΑ και Χριστόπουλος ακολούθησαν απλώς από απόσταση.

Δείγμα φασματικής μουσικής ήταν η «Οργή στην πόλη του παραδείσου» (2005) του Ραφαέλ Σεντό, σύγχρονου συνθέτη, τον οποίο προωθούν ιδιαίτερα οι Γάλλοι διοργανωτές. Οπως στο κουαρτέτο του που ακούσαμε πρόσφατα από τους «Tana» (13/2/2014), και εδώ κυριάρχησε ίδια, εμμονική έμφαση στον «γενικευμένο οργανικό κορεσμό». Στην πράξη, αυτό μεταφράστηκε σε ακραία ηχητικά εφέ, που διέγειραν στιγμιαία μόνον το ενδιαφέρον.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τη γνωστή, δημοφιλή σουίτα από το χορόδραμα «Το πουλί της φωτιάς» του Στραβίνσκι. Εδώ ΚΟΑ και Χριστόπουλος συνέπλευσαν με πλήρη σύμπνοια και εγρήγορση σε οικεία εδάφη. Το αποτέλεσμα ήταν ένα σφιχτοδεμένο ακρόαμα με διάφανο, λαμπερό ήχο, παλλόμενο από αθλητικό δυναμισμό, που κορυφώθηκε σε θριαμβικό, εκρηκτικό φινάλε.