Του Παναγιώτη Γεωργουδή
Ενα πρωτοποριακό πρόγραμμα για τη διερεύνηση των μυστικών του Σύμπαντος, του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), που αφορά τα «διπλά αστρικά συστήματα με προσαύξηση μάζας σε κοντινούς γαλαξίες», εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας. Η εν λόγω διεθνής επιστημονική διάκριση του ΙΤΕ προήλθε από τον ερευνητή Ανδρέα Ζέζα, μέλος της Ομάδας Αστροφυσικής του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ, που υπέβαλε την πρότασή του στο ειδικό πρόγραμμα «Ιδέες» με την ονομασία A-BINGOS.
Για το πρόγραμμα ο κ. Ζέζας δήλωσε: «Αφορά διπλά συστήματα αστέρων με προσαύξηση μάζας, δηλαδή αστρικά συστήματα στα οποία το υπόλειμμα ενός άστρου μεγάλης μάζας (μελανή οπή, άστρο νετρονίων ή λευκός νάνος) προσλαμβάνει αέριο από έναν συνοδό αστέρα. Από την ανακάλυψή τους πριν από 50 χρόνια, αυτά τα αστρικά συστήματα έχουν γίνει ένα αναντικατάστατο εργαλείο για τη μελέτη των αστρικών υπολειμμάτων, την επίδρασή τους στους συνοδούς αστέρες τους και τη μεσοαστρική ύλη που τα περιβάλλει, καθώς και θεμάτων θεμελιώδους Φυσικής, όπως π.χ. φαινόμενα που προβλέπονται από τη Θεωρία της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν».
Μηχανισμοί εξέλιξης μελανών οπών
«Παρατηρησιακές και θεωρητικές μελέτες διπλών συστημάτων αστέρων προσαύξησης μάζας στον δικό μας γαλαξία έχουν οδηγήσει στη δημιουργία ενός βασικού πλαισίου για τον σχηματισμό και την εξέλιξή τους. Ομως αυτό το πλαίσιο είναι σε σημαντικό βαθμό ελλιπές, κυρίως λόγω της έλλειψης επαρκών παρατηρησιακών δεδομένων που οφείλεται στον περιορισμένο πληθυσμό τέτοιων συστημάτων στον γαλαξία μας. Μάλιστα, πρόσφατες μελέτες κοντινών μας γαλαξιών αποκάλυψαν σπάνιους τύπους διπλών αστρικών συστημάτων, γεγονός που οδήγησε στην ανακάλυψη νέων μηχανισμών εξέλιξης των μελανών οπών σε αστρικά συστήματα».
Για τους στόχους του προγράμματος ο κ. Ζέζας λέει: «Ο κύριος στόχος είναι ο συνδυασμός παρατηρήσεων της εκπομπής ακτίνων Χ από διπλά συστήματα αστέρων προσαύξησης μάζας με εξελικτικά μοντέλα διπλών αστρικών συστημάτων προκειμένου να ελέγξουμε και να ολοκληρώσουμε το τρέχον πλαίσιο για τον σχηματισμό και την εξέλιξή τους. Καθώς η ακτινοβολία Χ παράγεται από τη θέρμανση του αερίου που προσπίπτει στη μελανή οπή ή το άστρο νετρονίων του διπλού συστήματος, οι παρατηρήσεις αυτές μας δίνουν κρίσιμες πληροφορίες για τις παραμέτρους των αστρικών υπολειμμάτων».
Μέτρηση ηλικίας συνοδού αστέρα
«Επιπρόσθετα το πρόγραμμα αυτό θα αξιοποιήσει ένα ευρύ φάσμα δεδομένων σε οπτικά, υπεριώδη και υπέρυθρα μήκη κύματος, κυρίως από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Οι παραπάνω παρατηρήσεις θα χρησιμοποιηθούν για τον χαρακτηρισμό των διπλών συστημάτων και κυρίως για τη μέτρηση της ηλικίας του συνοδού αστέρα. Συγκροτώντας μια ολοκληρωμένη εικόνα των παραμέτρων κάθε διπλού συστήματος προσαύξησης μάζας, θα μπορέσουμε να τις συγκρίνουμε με τις προβλέψεις των τρεχουσών θεωριών για την εξέλιξή τους. Παράλληλα οι παρατηρήσεις αυτές θα προσφέρουν κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την εξελικτική ιστορία των υπό μελέτη γαλαξιών».
