→Ο οικονομικά ενεργός αγροτικός πληθυσμός των ΗΠΑ μειώθηκε κατά 37% ως αποτέλεσμα της μεγάλης κλίμακας εκμηχάνισης, της βελτίωσης των καλλιεργούμενων ποικιλιών, των λιπασμάτων, των φυτοφαρμάκων και των ομοσπονδιακών επιδοτήσεων

Του Τάσου Σαραντή

Ο παγκόσμιος γεωργικός πληθυσμός, που συγκροτείται από τα άτομα που εξαρτώνται από τη γεωργία, το κυνήγι, την αλιεία και τη δασοκομία για τα προς το ζην τους, αντιπροσώπευε πάνω από το 37% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2011 – το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Πρόκειται για μείωση της τάξης του 12% από το 1980, όταν ο γεωργικός και μη γεωργικός πληθυσμός του κόσμου είχαν περίπου το ίδιο μέγεθος. Παρά το γεγονός ότι ο αγροτικός πληθυσμός συρρικνώθηκε ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού μεταξύ 1980 και 2011, αυξήθηκε αριθμητικά από 2,2 δισ. άτομα σε 2,6 δισ. κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Μεταξύ 1980 και 2011 ο μη αγροτικός πληθυσμός αυξήθηκε εντυπωσιακά κατά 94%, από 2,2 δισ. σε 4,4 δισ. άτομα – ένα ποσοστό περίπου πέντε φορές μεγαλύτερο από εκείνο της αύξησης του γεωργικού πληθυσμού. Και στις δύο περιπτώσεις, η αύξηση προήλθε από την τεράστια αύξηση του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού, ο οποίος υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 1961 και 2011, από 3,1 δισ. σε 7 δισ. άτομα.

Αν και ο γεωργικός πληθυσμός αυξήθηκε σε όλο τον κόσμο μεταξύ του 1980 και του 2011, η ανάπτυξη περιορίστηκε στην Αφρική, την Ασία και την Ωκεανία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αυτή η ομάδα του πληθυσμού μειώθηκε στη Βόρεια, Κεντρική και Νότια Αμερική, στην Καραϊβική και στην Ευρώπη. Το 2011, η Αφρική και η Ασία αντιπροσώπευαν περίπου το 95% του παγκόσμιου γεωργικού πληθυσμού.

Σε αντίθεση, ο γεωργικός πληθυσμός στην Αμερική αντιπροσώπευε λίγο λιγότερο από το 4%. Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό είναι το αποτέλεσμα της ανάπτυξης και της χρήσης νέων και καινοτόμων τεχνολογιών, καθώς και της μεγαλύτερης χρήσης γεωργικών μηχανημάτων, χημικών λιπασμάτων, παρασιτοκτόνων, καθώς και συστημάτων άρδευσης που απαιτούν λιγότερη χειρωνακτική εργασία.

Οι πληθυσμιακές τάσεις ήταν πολύ διαφορετικές για τους κορυφαίους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων στον κόσμο: την Κίνα, την Ινδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ 1980 και 2011, οι οικονομικά ενεργοί αγροτικοί πληθυσμοί της Κίνας και της Ινδίας αυξήθηκαν κατά 33% και 50% αντίστοιχα, γεγονός που οφείλεται στη συνολική αύξηση του πληθυσμού. Από την άλλη πλευρά, ο οικονομικά ενεργός αγροτικός πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών μειώθηκε κατά 37% ως αποτέλεσμα της μεγάλης κλίμακας εκμηχάνισης, της βελτίωσης των καλλιεργούμενων ποικιλιών, των λιπασμάτων, των φυτοφαρμάκων και των ομοσπονδιακών επιδοτήσεων, παράγοντες που συνέβαλαν στην εδραίωση της γεωργίας στις ΗΠΑ.

Παρά το γεγονός ότι ο παγκόσμιος αγροτικός πληθυσμός αυξήθηκε οριακά μόνο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια γεωργική παραγωγή αυξήθηκε θεαματικά. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), η παγκόσμια καθαρή γεωργική παραγωγή αυξήθηκε κατά 112% μεταξύ 1980 και 2011. Η καθαρή παραγωγή των γεωργικών προϊόντων ανά κάτοικο στον κόσμο αυξήθηκε κατά 35% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, γεγονός που απέτρεψε τις κρίσεις επισιτιστικής ασφάλειας σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Παρά το γεγονός ότι σημειώθηκε αύξηση της παραγωγικότητας από τους αγρότες προκειμένου να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση για τρόφιμα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη αυτών των κερδών έχουν επιφέρει απρόβλεπτες συνέπειες, συμπεριλαμβανομένων της υποβάθμισης του εδάφους, της ρύπανσης, της αύξησης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και της εξάντλησης των παροχών γλυκού νερού. Ετσι, τα βραχυπρόθεσμα οφέλη της αύξησης της παραγωγής επιτυγχάνονται με την κατάχρηση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, κάτι που μειώνει τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα του κλάδου στην αλλαγή του κλίματος.

Ο FAO εκτιμά ότι ο παγκόσμιος γεωργικός πληθυσμός θα μειωθεί κατά 0,7% και ότι ο μη αγροτικός πληθυσμός θα αυξηθεί κατά 16% μεταξύ 2011 και 2020. Η οργάνωση εκτιμά, επίσης, ότι η διατροφή ενός παγκόσμιου πληθυσμού που προβλέπεται να φτάσει τα 9,1 δισ. το 2050 θα απαιτήσει την αύξηση της συνολικής παραγωγής τροφίμων κατά 70% μεταξύ 2007 και 2050.

Για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, καθώς και για την προώθηση της ανθεκτικότητας στην αλλαγή του κλίματος και την αποφυγή της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, οι αγρότες, οι κυβερνήσεις και ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο επενδύσεων με αγρο-οικολογικές προσεγγίσεις για τη γεωργία, όπως, για παράδειγμα, η ολοκληρωμένη διαχείριση των επιβλαβών οργανισμών. Οι δε πολιτικές που ενθαρρύνουν τη μετατροπή της καλλιεργήσιμης για τρόφιμα γης σε καλλιέργειες για την παραγωγή βιοκαυσίμων και την παραγωγή ζωοτροφών μπορούν να διαδραματίσουν έναν καταλυτικό ρόλο που θα επηρεάσει τη βιώσιμη αύξηση της προσφοράς τροφίμων.