Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού
Δεν είναι γιορτή το Σάββατο 8 Μαρτίου, που «γιορτάζεται» η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Οι περισσότεροι, όμως, ακόμα και σήμερα, γιορτή το θεωρούν, έτσι τουλάχιστον θα βγει κερδισμένη η συμπαθής τάξη των ανθοπωλών, καθώς πολλοί άντρες –σύζυγοι κυρίως– θα αγοράσουν λουλούδια για τις γυναίκες τους. Στον απόηχο της γιορτής θα σβήσουν και οι κραυγές αγωνίας που (ψιλο)ακούστηκαν τις τελευταίες μέρες. Στην Ευρώπη των φώτων και του πολιτισμού, οι γυναίκες συνεχίζουν να αμείβονται χειρότερα από τους άνδρες για την ίδια δουλειά, ενώ μία στις τέσσερις γυναίκες έχει υπάρξει θύμα βίας, συχνά ενδοοικογενειακής.
Η αλήθεια για το Σάββατο είναι πως το γυναικείο κίνημα, έναν αιώνα πριν, κατάφερε να ορίσει ως Ημέρα της Γυναίκας την 8η του Μάρτη, σε ανάμνηση των πρώτων γυναικών απεργών, οι οποίες στα τέλη του 19ου αιώνα βγήκαν μπροστά διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες δουλειάς και καλύτερες αμοιβές. Πριν από έναν αιώνα, με το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, οι γυναίκες πήραν στην πλάτη τους την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς μεγάλο μέρος των ανδρών παραγωγικής ηλικίας είχε αποδεκατιστεί στον πόλεμο, και έτσι κατάφεραν να πετύχουν σε έναν βαθμό μερικές από τις διεκδικήσεις τους: όχι ακριβώς αλλά περίπου ίση αμοιβή, περίπου ίσα πολιτικά δικαιώματα, περίπου κατάργηση των κοινωνικών νόμων που τις έκαναν να ασφυκτιούν (και κυριολεκτικά, μέσα στους κορσέδες τους).
Χρειάστηκε πολλή δουλειά, πολλές γυναίκες κατηγορήθηκαν και προπηλακίστηκαν, άλλες εκβιάστηκαν και απομονώθηκαν κοινωνικά, πάντως το τέλος του 20ού αιώνα μάς βρήκε σε μια κατάσταση σχεδόν ισότητας. Οι άνδρες είχαν παραδεχτεί τη συνύπαρξή τους με τις γυναίκες σε διάφορα πεδία, ακόμη και στο πολιτικό, παρόλο που οι γυναίκες σε υψηλά αξιώματα συνέχισαν να απεικονίζονται σαν «σκύλες» – θυμηθείτε τη Θάτσερ παλιότερα και πρόσφατα τη Μέρκελ. Μάλιστα, επιτεύχθηκαν και οι περίφημες ροζ ποσοστώσεις, για τη συμμετοχή σε κυβερνητικές ή κρατικές θέσεις – άθλια ιδέα, όπως όλες οι ποσοστώσεις, που παρ' όλα αυτά προήγαγε τις διεκδικήσεις των γυναικών στον δημόσιο χώρο, συμπαρασύροντας λιγάκι κι αυτές στον ιδιωτικό.
Φυσικά, το δικαίωμα στην εργασία και τη συμμετοχή στα κοινά, που βελτίωσε ασφαλώς τις συνθήκες των γυναικών, δεν έκανε δα ανθόσπαρτη τη ζωή τους, παρά μόνο ίσως αυτή τη μέρα του Μάρτη που έγινε η μέρα τους. Τις άλλες μέρες, οι περισσότερες εργαζόμενες γυναίκες ήταν λίγο-πολύ μια Μαίρη Παναγιωταρά: δουλειά στο σπίτι, δουλειά με τα παιδιά, δουλειά στο γραφείο. Σήμερα, με την κρίση, οι γυναίκες νοσταλγούν την εποχή που μπορούσαν να είναι μια Μαίρη Παναγιωταρά, δηλαδή να έχουν δουλειά, να παίρνει τα παιδιά τους το σχολικό, να πληρώνουν ιδιαίτερα και γαλλικά, να ψωνίζουν στον χασάπη.
Φαίνεται όμως πως με την κρίση αναβιώνουν γενικά τα παλιότερα μοντέλα, κι ας πιστεύαμε πως είχαμε ξεμπλέξει μ’ αυτά. Φαίνεται, για παράδειγμα, πως ο αριθμός των γυναικών που υφίστανται σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση από τον σύντροφό τους αυξήθηκε στην Ισπανία της κρίσης, όπου και καταργήθηκε το δικαίωμα για αμβλώσεις. Φαίνεται, ακόμη, πως η κρίση δίνει την ευκαιρία να αναβιώσουν προκαταλήψεις και φοβίες και οι γυναίκες είναι εύκολα διαθέσιμα θύματα-φορείς αυτών των προκαταλήψεων. Οπως οι γυναίκες-πρόσφυγες, που έφυγαν από τις χώρες τους για να γλιτώσουν από την πείνα, τη φτώχια, τον αναλφαβητισμό και τη βία και βρέθηκαν, για παράδειγμα, στην Αθήνα της κρίσης, αντιμέτωπες με την πείνα, τη φτώχεια, τον αναλφαβητισμό και τη βία.
Το Σάββατο, μέρα μνήμης, η ActionAid καλεί τους πολίτες να περπατήσουν υπό τον ήχο βραζιλιάνικων κρουστών την αθηναϊκή διαδρομή των γυναικών που υφίστανται βία, διακρίσεις, ρατσισμό και ξενοφοβία.
