Ο ζωγράφος Δήμος Σκουλάκης
Του Δημήτρη Γκιώνη
Οχι, πάντως, μόνο επειδή είναι φίλος κοντά μισό αιώνα κι επειδή μας συνδέουν κοινές εμπειρίες και μνήμες, αλλά επειδή, πάνω απ’ όλα, ο Δήμος Σκουλάκης είναι ένας σπουδαίος, ένας προικισμένος και αναγνωρισμένος ζωγράφος με έργα που κοσμούν από Εθνική Πινακοθήκη ώς απλούς –και όχι ιδιαίτερα «ματσωμένους»– φιλότεχνους. Κι από κοντά, πολιτικός γελοιογράφος, χιουμοριστικός σκιτσογράφος, εικονογράφος εντύπων, δημοσιογράφος.
Της χούντας
Συναντηθήκαμε το 1964 στην αείμνηστη «Δημοκρατική Αλλαγή» -εκείνος πολιτικός γελοιογράφος και εικονογράφος κειμένων, ελόγου μου καλλιτεχνικός συντάκτης, στο ίδιο γραφείο, με εκλεκτή παρέα (το 'χω σημειώσει, αλλά ας ξαναμνημονεύσω για ακόμη μια φορά την καλή τύχη να συνυπάρξω στα πρώτα δημοσιογραφικά μου χρόνια, στην εποχή των εξάρσεων και των οραμάτων, με πρόσωπα όπως οι Θόδωρος Αγγελόπουλος, Βασίλης Ραφαηλίδης, Τώνια Μαρκετάκη, Φώτος Λαμπρινός, Βεατρίκη Σπηλιάδη, Φώντας Λάδης κ.ά.).
Η χούντα που ενέσκηψε μας υποχρέωσε να καταφύγουμε στο εξωτερικό. Να ψάχνουμε να σταθούμε κάπου. Κι όταν αυτό έγινε, σε κάποια έντυπα, η σταθερή έγνοια μας: τα τεκταινόμενα στην πατρίδα (μια σειρά σατιρικές αντιχουντικές γελοιογραφίες, που κάποια στιγμή βγήκαν και σε φυλλάδιο, ήταν μεταξύ άλλων η συνεισφορά του Δήμου). Και με το μόνιμο ερώτημα: Πόσο θα κρατήσει η αναγκαστική υπερορία;
Και κάποια στιγμή έγινε κι επιστρέψαμε. Με τον Δήμο (γιατί αυτός είναι εδώ το κυρίως θέμα) σιγά σιγά να επανασυνδέεται με ό,τι είχε αφήσει. Εστρωσε και η προσωπική του ζωή, με τη συνύπαρξή του με τη συνάδελφο Αθηνά Ραπίτου (προηγήθηκαν τρεις αποτυχημένοι γάμοι ώσπου να την πετύχει). Συνεργασίες σε έντυπα (εικονογράφος, μεταξύ άλλων, σε μερικά τεύχη του περιοδικού «Τετράδιο», που βγάζαμε με τον Φώντα Λάδη). Ωσπου αφοσιώθηκε σ’ αυτό που ήθελε, σ’ αυτό που είχε σπουδάσει, σ’ αυτό που μπορούσε να αποδώσει περισσότερο: τη ζωγραφική. Με μια ποικιλία εμπνεύσεων, συνθέσεων, αναζητήσεων, διαστάσεων. Και όποτε συμπλήρωνε έναν κύκλο, μια έκθεση.
Θα σταθώ στις δύο τελευταίες – τις και πιο αντιπροσωπευτικές: Στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, Οκτώβριος του 2000, με τίτλο «Ο τζόγος και ο μύθος των μορφών», η μία. Στο Μουσείο Φρυσίρα στην Πλάκα, Σεπτέμβριος του 2006, η, και μεγαλύτερη, άλλη.
Ο ζωγράφος
Γράφουν, μεταξύ άλλων, στο λεύκωμα της πρώτης έκθεσης: Η ιστορικός Τέχνης Μπία Παπαδοπούλου: «Μέσα στον σημερινό, παγκοσμιοποιημένο, χιτσκοκικού τύπου κλάδο της τέχνης που επικίνδυνα ακροβατεί “στην κόψη του ξυραφιού”, παίζει και ο Σκουλάκης τα δικά του προσωπικά παιχνίδια: μεταμορφώνει, εσαεί, ως σεναριογράφος το τραγικό σε κωμικό και τανάπαλιν». Και η, επίσης ιστορικός Τέχνης, Μαρία Μαραγκού: «Νομίζω ότι ο Σκουλάκης, επειδή ακριβώς ξέρει να επεξεργάζεται και να σχολιάζει το ρεπορτάζ, καθώς υπήρξε δημοσιογράφος της Αριστεράς στην προχουντική Αθήνα και κατά τη διάρκεια της επταετίας στο εξωτερικό, ασκεί και με τη ζωγραφική του αυτό το σχόλιο, τα τελευταία 30 χρόνια».
Και για τη δεύτερη έκθεση, η επιμελήτρια Μαρία Χαλικιά: «Ανήσυχο πνεύμα με πολλές δραστηριότητες και εμμονές, σε πολιτικό, καλλιτεχνικό ή αισθη(μα)τικό επίπεδο, ερευνά και συμμετέχει για να ανακαλύψει, να αμφισβητήσει, να ενταχθεί. […] Μεγάλωσε σε πλούσιο καλλιτεχνικό περίγυρο με ποικίλες πρώτες αναφορές και αισθητικές προκλήσεις: Δημήτρης Πικιώνης, Σπύρος Παπαλουκάς, Φώτης Κόντογλου, Γιώργος κι Ελένη Βακαλό, Ουμβέρτος Αργυρός, Μίκης Μητσάκης είναι μερικές από τις συναναστροφές του. […] “Με το θράσος και την αφέλεια της ηλικίας, χωρίς πολλά πολλά, εισέβαλα στα ατελιέ και τα εργαστήριά τους, με την ευκολία που μου έδινε η φιλία με τα συνομήλικα παιδιά τους”. Ετσι άρχισε η περιστασιακή του μαθητεία κοντά στους Φώτη Κόντογλου και Σπύρο Παπαλουκά».
Θα αναρωτηθείτε, ίσως, γιατί αυτό το κατεβατό για τον Σκουλάκη, αφού δεν συνδέεται, ως είθισται, με κάποια επικαιρότητα.
Είναι επειδή τον ζηλεύω για κάποια πράγματα, όπως το τσιγάρο που, παρά τις προσπάθειές μου, δεν κατάφερα να μάθω, ενώ ο ίδιος το απολαμβάνει παιδιόθεν, ακόμα και τώρα που χτυπήθηκε κι έχει μπει σε μια δοκιμασία θεραπειών, την οποία όμως αντιμετωπίζει με εγκαρτέρηση, αισιοδοξία και χιούμορ. Σ’ αυτά ίσως οφείλεται το γεγονός ότι άνθισε και πάλι η πλούσια κόμη του – σταθερό στοιχείο φθόνου από μέρους μου.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Στο πλαίσιο
Πριν από μερικά χρόνια είχε έρθει στο δημοσιογραφείο μας κυρία, λυρική καλλιτέχνις, Ελληνίδα εκ του εξωτερικού, που είχε κληθεί να συμμετάσχει σε παράσταση. Μετά την επιτυχημένη εμφάνισή της ζήτησε από τον διευθυντή (αείμνηστο πλέον), αν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και σε μιαν άλλη. «Ευχαρίστως», απάντησε εκείνος, «αλλά…» -έπειτα από κάποιο δισταγμό: «… δεν έχετε κάποιον να σας συστήσει;». «Να με συστήσει ποιος;». «Ο υπουργός Πολιτισμού, κάποιος άλλος της κυβέρνησης…». «Μα δεν αρκεί το γεγονός ότι με επιλέξατε εσείς;». «Οχι πάντα. Βλέπετε, Ελλάδα είναι εδώ…», απολογήθηκε. Εφυγε η γυναίκα. Λες και ήταν σήμερα…
Εξαιρετική η συναυλία με την «Ενάτη» στο κατάμεστο Μέγαρο Μουσικής, η αφιερωμένη στην ελληνική ευρωπαϊκή προεδρία (δεν πολυφαίνεται, αλλά τη διατρέχουμε). Με μια έξοχη, παρά τις ελλείψεις, ΚΟΑ και γερμανική χορωδία (ελληνογερμανική άλλωστε η οργάνωση). Μαέστρος ο Βασίλης Χριστόπουλος (που δεν ξέρουμε για πόσο καιρό θα βλέπουμε – είπαμε, έκανε το λάθος να το πάρει ζεστά, δεν γίνονται εδώ αυτά τα πράγματα, χαλάς την πιάτσα, προκαλείς…).
Καλοτάξιδο –εις… τριπλούν– το μυθιστόρημα της Ντόρας Γιαννακοπούλου «Πρόβα νυφικού»: ευπώλητο διαρκείας, τηλεοπτική σειρά υπό τον Κώστα Κουτσομύτη (αισθητή η απουσία αυτού του μάστορα από την τηλεόραση) και τώρα στο θέατρο, στο Εθνικό, διασκευασμένο από την ίδια και τον Θανάση Νιάρχο. Αρχικά σκηνοθετημένο από τον Βασίλη Βαφέα, κάτι όμως χάλασε και το ανέλαβε ο –και διευθυντής του Εθνικού–Σωτήρης Χατζάκης. Την παράσταση που είδα Κυριακή απόγευμα στο «Ρεξ» έδειξε να απολαμβάνει και το ποικίλο κοινό που είχε υπερπληρώσει το θέατρο.
ΚΑΙ… Κρίμα, κύριε Λουκά Καρυτινέ.
