Πόσο εξαρτάται η εμπειρία της ανάγνωσης από το μέσο που χρησιμοποιούμε; Η είσοδος του ηλεκτρονικού βιβλίου έχει φέρει νέες συνήθειες και πρακτικές σε μια εμπειρία λίγο-πολύ γνώριμη σε όλους μέχρι τώρα
→Αλλάζει το μέσο αλλά όχι και η ουσία των βιβλίων
«Το σημαντικό -λένε οι ειδικοί- είναι να μπεις στον κόσμο του συγγραφέα. Δεν ισχύουν πια τα «ρομαντικά» επιχειρήματα περί μυρωδιάς ή αίσθησης του έντυπου βιβλίου. Είναι ένας φετιχισμός του μέσου.
Των Χριστίνας Ζαφειρούλη και Γιάννη Παναγιωτόπουλου
Με αφορμή τη διεθνή εβδομάδα ηλεκτρονικής ανάγνωσης «Διάβασε ένα ebook», που ξεκίνησε την Κυριακή 2 Μαρτίου, το θέμα της αναγνωστικής εμπειρίας στην ψηφιακή εποχή επανέρχεται: «Τελικά τι αξίζει να διατηρήσουμε, το βιβλίο ή την αναγνωστική εμπειρία;» διερωτήθηκε ο Ανδρέας Τριανταφυλλίδης μιλώντας στο World Information Architecture Day που διοργανώθηκε στη Σύρο το Σάββατο 15 Φεβρουαρίου.
Η τεχνολογική πρόοδος έχει προσφέρει καινούργια εργαλεία στην ανάγνωση ενός κειμένου. «Με τον ηλεκτρονικό αναγνώστη μπορείς να αλλάζεις τη γραμματοσειρά ή να τη μεγαλώνεις όσο χρειάζεται. Αυτό βοηθάει σίγουρα ηλικιωμένους ανθρώπους κι όχι μόνο» μας είπε η Χριστιάνα Μυγδάλη που αντιμετωπίζει και η ίδια πρόβλημα όρασης. Φανατικός αναγνώστης και ο Γιάννης Καλογερόπουλος, διαχειριστής του no14me.blogspot.gr, αρνείται προς το παρόν να αγοράσει ηλεκτρονικό αναγνώστη. «Ενας από τους λόγους είναι οικονομικός. Οι τιμές στους ηλεκτρονικούς αναγνώστες έχουν πέσει και η ποσότητα των βιβλίων που διαβάζω θα μου έδινε τη δυνατότητα γρήγορης απόσβεσης. Το γεγονός όμως πως επιλέγω μόνο ελληνικά βιβλία δεν βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση, μια και οι διαθέσιμοι ηλεκτρονικοί τίτλοι στη γλώσσα μας είναι λίγοι». Οντως, αν και άυλο, το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν είναι πολύ φθηνότερο από το έντυπο, καθώς φορολογείται ως υπηρεσία. «Ο δεύτερος λόγος είναι καθαρά συναισθηματικός. Αγαπώ την αίσθηση του χαρτιού στα δάχτυλά μου, τη θέα των βιβλίων στη βιβλιοθήκη, τις βόλτες στα παλαιοβιβλιοπωλεία, τους σελιδοδείκτες…» μας λέει ο Γιάννης.
«Πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο έχει πλεονεκτήματα. Ως αναγνώστης με ενδιαφέρει να μπορώ να σημειώνω, να συμβουλεύομαι ένα λεξικό, να κάνω αναζήτηση, να έχω μαζί μου πολλά βιβλία χωρίς θέματα βάρους ή αποθήκευσης» υποστηρίζει ο Μιχάλης Καλαμαράς, διαχειριστής του μπλογκ «Ηλεκτρονικός Αναγνώστης». «Το να έχουμε το βιβλίο στο σπίτι είναι δευτερεύον σε σχέση με την εμπειρία της ανάγνωσης. Το σημαντικό είναι να μπεις στον κόσμο του συγγραφέα. Δεν ισχύουν για μένα τα “ρομαντικά” επιχειρήματα περί μυρωδιάς ή αίσθησης του έντυπου βιβλίου. Είναι ένας φετιχισμός του μέσου». Παρ' όλα αυτά επισημαίνει ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο στην Ελλάδα κάνει ακόμα τα πρώτα του βήματα. Οπως σημειώνει, έχουν ψηφιοποιηθεί μέχρι στιγμής 5.000 τίτλοι ελληνόγλωσσων βιβλίων, αριθμός μικρός αν σκεφτούμε ότι η μέση παραγωγή νέων τίτλων τον χρόνο στην Ελλάδα φτάνει τους 8.000. «Θεωρώ ότι τα τελευταία 2-3 χρόνια υπάρχει αρκετά μεγάλος αριθμός ανθρώπων που διαβάζουν ηλεκτρονικά βιβλία. Ωστόσο, το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι ακόμα στην αρχή του κι έχει να μάθει από το έντυπο».
Αυτή την άποψη υποστηρίζει και η κυρία Μάγνη Μίνογλου, εκδότρια του οίκου «Κριτική» που ασχολείται με το ψηφιακό βιβλίο εδώ και δύο χρόνια ψηφιοποιώντας κάθε καινούριο τίτλο, ενώ ταυτόχρονα «τρέχει» τη διαδικασία ψηφιοποίησης των παλιότερων. «Δεν ξεχνάμε ποτέ το έντυπο βιβλίο, αλλά ταυτόχρονα κάνουμε βήματα μπροστά, προς τη νέα εποχή. Δικό μας μέλημα είναι να συνεχίζουμε να επικοινωνούμε τις δουλειές των συγγραφέων στο κοινό. Από εκεί και πέρα ο κάθε αναγνώστης θα επιλέξει το μέσο που προτιμά ανάλογα με τις ανάγκες του», τόνισε η κυρία Μίνογλου αναφερόμενη στην αναγνωστική εμπειρία. «Μια κατηγορία ανθρώπων θα μείνει πιστή στο έντυπο, η νεότερη γενιά θα επιζητά μόνο το ψηφιακό, αλλά υπάρχει και ένα μεγάλο κομμάτι του κοινού που τείνει να συνδυάζει τα δύο μέσα», μας εξηγεί η κυρία Ελένη Σαντάρμη, επιμελήτρια εκδόσεων του οίκου.
Ως μέλος της «Thinking», μιας εταιρείας που βοηθά συγγραφείς και εκδοτικούς οίκους να περάσουν στη νέα εποχή, ο Ανδρέας Τριανταφυλλίδης προσθέτει μια άλλη οπτική: «Προσωπικά πιστεύω ότι στο εγγύς μέλλον το έντυπο βιβλίο θα γίνει πιο ακριβό. Η ζήτηση θα μειωθεί, καθώς πολλά από τα βιβλία, όπως οδηγοί και λεξικά για παράδειγμα, θα γίνουν applications. To χαρτί θα ακριβύνει, τα βιβλιοπωλεία λιγοστεύουν ούτως ή άλλως και όλη η αλυσίδα της συγκεκριμένης αγοράς θα διαταραχτεί». Αν και το κοινό του ελληνόγλωσσου βιβλίου επιμένει φανατικά στο έντυπο, εκτίμησή του είναι πως το ηλεκτρονικό βιβλίο θα επικρατήσει γιατί ως προϊόν είναι πιο εύκολο και πιο φτηνό στην παραγωγή και τη διανομή του. Μπορεί όμως η μετάβαση να γίνει μόνο με όρους αγοράς; Προφανώς και όχι. Το αναγνωστικό κοινό πρέπει να εμπιστευθεί το καινούργιο μέσο. «Η αναγνωστική εμπειρία είναι ένα άβατο στο οποίο θα μπούμε μόνο όταν είμαστε απολύτως έτοιμοι να την εμπλουτίσουμε με τα εργαλεία που μας προσφέρει η τεχνολογία. Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να εμπλακούμε ανάμεσα στον αναγνώστη και το κείμενο», ξεκαθάρισε ο κ. Τριανταφυλλίδης. Και μάλλον αυτό είναι το σημείο-κλειδί. Δεδομένου πως η μετάβαση στο ηλεκτρονικό βιβλίο είναι σε ένα βαθμό προδιαγεγραμμένη, η χωρίς περιορισμούς σχέση των αναγνωστών με τις αφηγήσεις, και κατ’ επέκταση τους συγγραφείς τους, έρχεται στο προσκήνιο. Για όσους αυτή η σχέση είναι η ουσία της αναγνωστικής εμπειρίας, η αισθητική απόλαυση μπορεί και πρέπει να παραμείνει η ίδια, αρκεί η μετάβαση στο νέο μέσο να γίνει από τους ειδικούς με αγάπη στο βιβλίο και σεβασμό στον αναγνώστη.
