Του Μπάμπη Μιχάλη
Περισσότερο από 40% αυξήθηκε το παγκόσμιο χρέος, από το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης το 2007, καθώς οι κυβερνήσεις δανείστηκαν τεράστια ποσά προκειμένου να σώσουν τις τράπεζες και να βγάλουν τις οικονομίες τους από την ύφεση, ενώ οι επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Σύμφωνα με την τελευταία τριμηνιαία έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (ΤΔΔ) -της επωνομαζόμενης και «τράπεζας των κεντρικών τραπεζών»-, από τα μέσα του 2007 έως τα μέσα του 2013 τα συνολικά χρέη του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στον πλανήτη αυξήθηκαν κατά 30 τρισεκατομμύρια δολάρια, στο εκρηκτικό ποσό των 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης προήλθε κυρίως από προγράμματα δανεισμού που έθεσαν σε εφαρμογή οι κυβερνήσεις. Μεταξύ 2007 και 2013, οι περισσότερες εξ αυτών προέβησαν σε τεράστιες εκδόσεις νέων ομολόγων προκειμένου να συγκεντρώσουν τα αναγκαία κεφάλαια για τη διάσωση των τραπεζών και την τόνωση των οικονομιών τους. Αποτέλεσμα ήταν να συσσωρεύουν σήμερα συνολικά χρέη 43 τρισεκατομμυρίων, 80% περισσότερα απ’ ό,τι το 2007. Σε αυτόν τον υπερδανεισμό δεν συμμετείχαν πάντως ισόποσα όλες οι κυβερνήσεις του πλανήτη. Μεταξύ α΄ τριμήνου του 2008 και γ΄ τριμήνου του 2013, για παράδειγμα, στο σύνολο των διεθνών απαιτήσεων έναντι του δημόσιου τομέα, το μερίδιο που αφορούσε τις κρατικές οντότητες της περιφέρειας της ευρωζώνης μειώθηκε στο μισό -από το 27% στο 12%. Αντίθετα, το αντίστοιχο μερίδιο απαιτήσεων έναντι του Δημοσίου των ΗΠΑ και των αναδυόμενων αγορών αυξήθηκε σε 20% και 17% αντίστοιχα.
Η ΤΔΔ επισημαίνει ότι τα κρατικά ομόλογα τείνουν όλο και περισσότερο να ανήκουν σε επενδυτές που εδρεύουν στις χώρες όπου εκδίδονται αυτά. Κάτι που δείχνει ότι η διαδικασία της «διεθνούς χρηματοοικονομικής ολοκλήρωσης» -ή αλλιώς χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης- μπορεί να έχει αντιστραφεί. Οι τράπεζες, λέει χαρακτηριστικά η ΤΔΔ, εμφανίζονται όλο και πιο διστακτικές να δανείζουν πέραν των συνόρων. Ταυτόχρονα υποχωρεί και ο διατραπεζικός δανεισμός· ειδικά στην Ευρώπη.
Το μεγάλο ερώτημα που γεννάται μετά από αυτά τα στοιχεία είναι πάντως γιατί αυτή η τεράστια αύξηση του κρατικού και του ιδιωτικού δανεισμού, γιατί αυτά τα επιπλέον 30 τρισεκατομμύρια δολάρια δεν κατάφεραν να βγάλουν οριστικά την παγκόσμια οικονομία από την κρίση… Ισως επειδή δεν κατευθύνθηκαν τελικά για την τόνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, αλλά για τη γνωστή παρασιτική και κερδοσκοπική ενασχόληση των χρηματιστών. Κάτι τέτοιο υποδεικνύουν άλλωστε η επιστροφή των διεθνών χρηματιστηριακών δεικτών στα προ κρίσης επίπεδα και νέα ρεκόρ, η αξία των μετοχών, που παγκοσμίως σήμερα αγγίζει τα 53,8 τρισ. δολάρια και είναι μόλις 3,86 τρισ. μικρότερη σε σχέση με τα μέσα του 2007, αλλά και η εκτόξευση της αξίας των ανά τον κόσμο χρηματοπιστωτικών παραγώγων πάνω από τα 700 τρισ. δολάρια.
