Η Γερμανίδα σκηνοθέτις παρουσιάζει σήμερα στο Γκέτε την ταινία της «Λευκό Αίμα», μια αποκαλυπτική και σοκαριστική ιστορία για την άρια ιδεολογία στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ
Της Νόρας Ράλλη
«Το θέμα δεν είναι να κάνεις μια πολιτική ταινία, αλλά το πώς θα κάνεις ταινίες με πολιτικό τρόπο, έχει πει ο Γκοντάρ», μας θυμίζει η Γερμανίδα σκηνοθέτις Ρεγκίνε Ντούρα. Το ντοκιμαντέρ της «Λευκό Αίμα» προβάλλεται σήμερα στο Γκέτε, ως προάγγελος της διημερίδας της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (Παρασκευή και Σάββατο) με θέμα τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό. Η Ρεγκίνε Ντούρα έχει μεταξύ άλλων εργαστεί και για τη Wim Wenders Produktion και ειδικεύεται στο θεατρικό/κινηματογραφικό έργο-ντοκουμέντο.
Το «Λευκό Αίμα» πραγματεύεται την εποχή του απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική. Το 1948, μια Νοτιοαφρικανή παιδοψυχολόγος ταξίδεψε στη Γερμανία, με πρωτοβουλία ενός πρακτορείου υιοθεσιών το οποίο είχε ιδρυθεί από δεξιών πεποιθήσεων Μπόερς, και επέλεξε 83 ορφανά Γερμανόπουλα έτσι ώστε η «λευκή ράτσα» και το «άριο αίμα» τους να βοηθήσουν τη μειονότητα των Μπόερς «να παραμείνει λευκή σε μια μαύρη χώρα». Στην ταινία της Ντούρα, δύο παιδιά θύματα αυτής της «ιδεολογίας» αφηγούνται την ιστορία της ζωής τους, ένα άγνωστο και σοκαριστικό κεφάλαιο της γερμανικής και νοτιοαφρικανικής μεταπολεμικής ιστορίας.
• Ποια η σχέση μνήμης και αλήθειας;
«Αν μιλήσετε σε έναν ψυχικά τραυματισμένο άνθρωπο, το πιθανότερο είναι να θυμάται μόνο αποσπασματικά το τι συνέβη. Οπότε, τι λέμε; Λέει ή δεν λέει την αλήθεια; Οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν τη μνήμη. Ισως λοιπόν η ερώτηση να είναι “τι εννοούμε ως αλήθεια και ποιοι είναι οι σωστοί τρόποι προσέγγισής της”. Γιατί, ενώ η μνήμη είναι πάντοτε επιλεκτική, η αλήθεια απαιτεί μηδενική διαπραγμάτευση!»
• Πώς συνδυάζεται η αισθητική του σινεμά με την αλήθεια των γεγονότων;
«Ο Γκοντάρ το έχει πει πολύ καλά: το σινεμά δεν είναι απλά ένα όργανο αναπαράστασης – το καλό σινεμά είναι μια μορφή που σκέφτεται! Κάθε ταινία, φιξιόν ή ντοκιμαντέρ, χρησιμοποιεί εικόνες/είδωλα στην αφήγηση και καθορισμένη φόρμα στην αισθητική της, από ρεαλισμό μέχρι σουρεαλισμό. Ακόμη και αν κάνεις σκληρό ντοκιμαντέρ, απολύτως αποδραματοποιημένο, δεν μπορείς παρά να ακολουθήσεις κάποια τέτοια φόρμα. Οπότε, πέρα από την αλήθεια των γεγονότων, η αισθητική του σκηνοθέτη (απέναντι στα γεγονότα, αλλά και στο σινεμά γενικότερα) παίζει σπουδαίο ρόλο».
• Πόσο επιδραστικό μπορεί να γίνει ένα καλό ντοκιμαντέρ;
«Μπορεί να γίνει αφορμή για διάλογο, ίσως εποικοδομητικό, και είναι και μια εξαιρετική πηγή πληροφοριών. Αλλά δεν νομίζω πως μπορεί να αλλάξει σημαντικά την ιστορία. Γι’ αυτό χρειάζεται κάτι περισσότερο από ένα καλό φιλμ…»
• Πώς μπορεί ο σκηνοθέτης ταινιών τεκμηρίωσης να παραμείνει αντικειμενικός;
«Ως ντοκιμαντερίστας, δεν είσαι ποτέ αντικειμενικός. Η αντικειμενικότητα δεν σε διευκολύνει να κάνεις τη δουλειά σου: αν μιλάω στους πρωταγωνιστές της ιστορίας μου απρόσωπα, τότε δεν θα καταλάβω ποτέ τις λεπτές αποχρώσεις των όσων λένε ή των όσων δεν λένε. Τη στιγμή που παίρνεις συνεντεύξεις, τη στιγμή που αποφασίζεις αν θα φιλμάρεις μια σκηνή ή όχι και παρεμβαίνεις και παράγεις και εμπλέκεσαι με όλα αυτά, σε μια πλήρως υποκειμενική διαδικασία. Επίσης, το αρχειακό υλικό που αποφασίζεις να χρησιμοποιήσεις, ακόμα και το μοντάζ που θα κάνεις εξαρτώνται από την προσωπική οπτική στο θέμα σου. Οπότε, αντίο αντικειμενικότητα!»
• Στο «Λευκό Αίμα» ασχολείστε με το απαρτχάιντ. Είναι καλύτερα τα πράγματα σήμερα στη Ν. Αφρική;
«Αν σκεφτούμε πως το απαρτχάιντ εξυπηρετούσε μόνο τα συμφέροντα των λευκών, τότε ναι, τα πράγματα είναι καλύτερα. Αν όμως αναρωτηθούμε για ποιον είναι καλύτερα και πόσο, τότε η απάντηση δεν είναι τόσο απλή, περιπλέκεται…»
• Πιστεύετε πως η μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο έγινε με τους σωστούς όρους;
«Δεν έγινε εμφύλιος, όπως ίσως θα περίμενε κανείς. Αντίθετα, το TRC και ο Μαντέλα πήραν την εξουσία, θέτοντας όρους αμνηστίας και συμφιλίωσης. Ωστόσο, οι αποφάσεις που πάρθηκαν για τις επανορθώσεις σε οικογένειες θυμάτων ήταν απογοητευτικές. Εγιναν μεγάλα λάθη. Παρ’ όλα αυτά, στη Ν. Αφρική δημιουργήθηκε ένα από τα καλύτερα Συντάγματα όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα! Δεν παύει, όμως, η πραγματικότητα της πολιτικής να είναι κάτι το διαφορετικό».
• Ακόμη και το Χόλιγουντ έχει στραφεί στον πολιτικό κινηματογράφο. Ποια η γνώμη σας;
«Το Χόλιγουντ θα έκανε τα πάντα, αρκεί να έχει επιτυχία στο box office. Ωστόσο, σε πολλά φεστιβάλ βλέπεις πως υπάρχουν αξιόλογες παραγωγές από ανεξάρτητες εταιρείες. Ειδικά με τις νέες τεχνολογίες, που μειώνουν το κόστος παραγωγής και διανομής, ο σκηνοθέτης απελευθερώνεται θεματικά. Προσέξτε όμως: δεν είναι κατ’ ανάγκη κάθε ταινία με πολιτικό περιεχόμενο και πολιτική ταινία!»
*INFO: Σήμερα στις 20.30, στο Ινστιτούτο Γκέτε (Ομήρου 14-16, 210 3661000), παρουσία της σκηνοθέτιδος. Μετά την προβολή το κοινό θα έχει την ευκαιρία να συζητήσει με την ίδια και με τον διδάσκοντα αναλυτή Νίκο Τζαβάρα. Είσοδος ελεύθερη.
