Οι συγκλονιστικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του από πολεμικές συγκρούσεις και τον Ισπανικό Εμφύλιο έχουν μείνει στην ιστορία. Κι όμως, υπάρχουν 4.500 άγνωστα έργα του, φωτεινά και γεμάτα χρώμα, που δείχνουν έναν διαφορετικό κόσμο. Με σταρ, ωραίες γυναίκες ή απλή ανθρώπινη καθημερινότητα
Της Παρής Σπίνου
Μέχρι σήμερα ο Ρόμπερτ Κάπα κρατάει τα σκήπτρα του δασκάλου του πολεμικού φωτορεπορτάζ. Ηταν πάντα στην πρώτη γραμμή, δίνοντας συγκλονιστικές εικόνες από την Απόβαση στη Νορμανδία, τον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του ’48, τον Σινοϊαπωνικό. Κατέγραψε λεπτομερώς τον Ισπανικό Εμφύλιο και παραμένει εμβληματική, όσο και αμφιλεγόμενη, η εικόνα του «Στρατιώτη που πέφτει» από τα φασιστικά πυρά, η οποία πλέον θεωρείται σκηνοθετημένη. Οι υποβλητικές φωτογραφίες του, πάντα ασπρόμαυρες, εντείνουν το δράμα του πολέμου. Εξίσου τραγικό ήταν και το τέλος του: σκοτώθηκε με την κάμερα στο χέρι το 1954, όταν πάτησε μια νάρκη στο Βιετνάμ, στον πρώτο πόλεμο της Ινδοκίνας.
Να όμως που μια περιοδεύουσα έκθεση με άγνωστο υλικό, που αυτό τον καιρό παρουσιάζεται στη Νέα Υόρκη, αποκαλύπτει τη φωτεινή πολύχρωμη ματιά του διάσημου Ούγγρου φωτογράφου. Το αφιέρωμα «Capa in Colour» στο ICP-Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας (μέχρι 4/5) περιλαμβάνει 125 φωτογραφίες οι οποίες παρέμεναν κρυμμένες επί 70 χρόνια ή είναι ελάχιστα γνωστές. Ορισμένες από αυτές είχαν δημοσιευτεί στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στις αρχές του ’50 σε μεγάλα αμερικανικά και ευρωπαϊκά περιοδικά («Life», «Collier’s», «Holiday», «Ladies' Home Journal»).
Η Αβα Γκάρντνερ βάφει τα χείλη της μπροστά στον καθρέφτη, στα γυρίσματα της ταινίας «Ξυπόλητη κόμισσα» (1954). Ο Πάμπλο Πικάσο παίζει στη θάλασσα με τον γιο του Κλοντ στη νότια Γαλλία, το ’48. Ο Τρούμαν Καπότε συζητά με την Τζένιφερ Τζόουνς για το φιλμ «Πιο δυνατός απ' τον διάβολο» (1953). Η Καπισίν χαμογελάει σε ένα μπαλκόνι με φόντο τη Ρώμη. Μια κομψή Γαλλιδούλα ποζάρει με ροζ φόρεμα Ντιόρ στον πύργο του Αϊφελ.
Είναι η εποχή που η έγχρωμη φωτογραφία βρίσκεται στα γεννοφάσκια της και θεωρείται εμπορική. Ομως ο Κάπα δανείζεται τη λάμψη της για να διαφημίσει το νεοσύστατο πρακτορείο Magnum, που ίδρυσε το 1947 με τον Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν. Ετσι, κάνει μικρά διαλείμματα από τις πολεμικές του ανταποκρίσεις, ξεφεύγει από τις σκοτεινές λήψεις, επαναπροσδιορίζει τον εαυτό του ως φωτογράφο. Ταξιδεύει σε πολλά μέρη του κόσμου και τραβάει στιγμιότυπα από την Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, τους νέους μετανάστες στη Χάιφα, τους καλλιτέχνες στη Μονμάρτρη, μια οικογένεια Λαπώνων στη βόρεια Νορβηγία. Μια μεγάλη σειρά όπου καταγράφει την καθημερινότητα των γυναικών στη Ρωσία δημοσιεύεται το 1948 στο «Ladies' Home Journal», μαζί με κείμενα του Τζον Στάινμπεκ.
Μακριά από τα χαρακώματα, ο σπουδαίος φωτογράφος του 20ού αιώνα ζει ορισμένες πιο ανέμελες στιγμές: συναναστρέφεται αστέρες του Χόλιγουντ, όπως ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, η Ινγκριντ Μπέργκμαν, ο Ορσον Ουέλς, κυνηγάει με τον Ερνεστ Χέμινγουεϊ στο Σαν Βάλεϊ, τριγυρίζει με όμορφα μοντέλα στα παρισινά μπαρ. Συχνά όμως, νιώθει ότι δεν ανήκει στον δικό τους κόσμο αλλά εκτελεί επαγγελματική υποχρέωση. Γράφει για το μοντέλο Κολέτ: «Δυστυχισμένη, μόνη. Η ζωή της είναι επιφανειακή, τεχνητή και δεν περιέχει τίποτε καλό εκτός από υλικά αγαθά. Τελικά είναι ένα θέμα που δεν με αφορά».
Στα αρχεία του ΙCP βρίσκονται 4.500 έγχρωμες φωτογραφίες του Κάπα που δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ δημόσια, πιθανότατα γιατί δεν σχετίζονται με μεγάλα ηρωικά γεγονότα. Ο ίδιος αρχικά απέφευγε να φωτογραφίζει με έγχρωμα φιλμ, γιατί ήταν ακριβά, αργά και τεχνικώς δύσκολο να τα εμφανίσει. Οταν όμως σκοτώθηκε στο Βιετνάμ, κρατούσε δύο κάμερες, η μία με ασπρόμαυρο και η άλλη με έγχρωμο φιλμ.
