Του Γιώργου Σταματόπουλου
Τι θα κάναμε, αλήθεια, χωρίς τους κραδασμούς της συνείδησης; Θα επαναπαυόμασταν ίσως στα φτερουγίσματα της ψυχής χωρίς ποτέ να αντιληφθούμε, όπως ο Ντοστογιέφσκι αντελήφθη π.χ., ότι ο πόνος είναι η πηγή της συνείδησης. Ποιος πόνος, όμως, ο βιολογικός ή ο πολιτικός; Κι έτσι αρχίζουν τα δύσκολα. Οι μεγάλοι μας Κυνικοί εξεδίωξαν την αυταπάτη των ιδεών και της εξουσίας, αλλά ποιος τους μνημονεύει; Εάν τυχόν κάποιος το τολμά, καταλαβαίνουμε ότι είναι ψεύτικος. Δεν το κάνει επειδή είναι τολμηρός και θέλει να βάλει στην κάθε μέρα του τη διαρκή πάλη με την εξουσία, αντιθέτως το πράττει ιδιοτελώς, απλώς εκμεταλλεύεται τη γενναιότητα των Κυνικών απέναντι στη ζωή καταρρίπτοντάς τους όμως, στο επίπεδο της αμφισβήτησης τάχα, εντέλει της ιδεολογίας. Ενας Ρουμάνος φιλόσοφος, στοχαζόμενος εν Παρισίοις (Εμίλ Σιοράν), έλεγε ότι ξεχνάμε τους Κυνικούς διότι αυτοί δεν τιμούν την αυταπάτη και διότι δημιουργούν, έτσι, πνεύματα ακόρεστα για το αξεδιάλυτο.
Να τα μας. Οποιος μας τσιμπάει υπενθυμίζοντάς μας ότι πρέπει, διάβολε, να σκεφτούμε, να στοχαστούμε, να συνομιλήσουμε γίνεται εχθρός μας – τόση η ραθυμία του είδους. Μπορούμε να χωθούμε στον μηχανισμό της εξουσίας; Μπορούμε να τα κονομήσουμε; Και άσε τους Κυνικούς να κουρεύονται, ή να μην κουρεύονται, πάντως να μη μας ενοχλούν, να μη διαταράσσουν τον γλυκύτατό μας ύπνο. Ούτε μουσική χρειαζόμαστε, ούτε παρελθόν, ούτε ποίηση, ούτε έρωτα. Τι είναι η συγκίνηση μπροστά στο χρήμα, τα μεγαλεία, την αναγνωρισιμότητα, τη δόξα; φούμαρα, απλώς.
Για τους πολλούς δεν είναι ένδειξη καλής υγείας το να σκέφτεται κάποιος. Ολες οι κοινωνίες, ακόμη και αυτές που πίστεψαν στην επιστήμη, κρατούσαν μια επιφυλακτική στάση στους σαλούς των γραμμάτων. Από μικρός θυμάμαι και ακούω για κάποιους που εγκλείστηκαν σε ψυχιατρική κλινική, επειδή τους τρέλαναν τα γράμματα. Αρνούμαι να μπω στον κόπο να διαπιστώσω τη «διάγνωση» των κοινωνιών. Λέμε για την τεχνολογία ότι δεν μας τρομάζει η ύπαρξή της, αλλά η υπερβολική, αντιανθρώπινη χρήση της.
Το ίδιο λέμε και για τη σκέψη. Και στα δύο τούτα αξιώματα πλανώμεθα. Δεν μπορείς να συγκρατήσεις ή να φυλακίσεις κάτι που ξεχύνεται στο άγνωστο, χαράσσοντας δρόμους, ευθείς, τεθλασμένους, ολισθηρούς, δύσβατους και λοιπά. Απλώς παρακολουθούμε την πορεία του και αναλόγως διακείμεθα απέναντί του. Αλλοι τρέχουμε σε έναν κωλοτσαγκάρη, άλλοι σε πολυεθνικές υποδηματοποιίες, μερικοί περπατάμε ξυπόλυτοι και τινές έτεροι αρνούμεθα να πεζοπορήσουμε στον αχαλίνωτο δρόμο της σκέψης και της επιστήμης. Ποιος πράττει σωστά ο θεός και η ψυχή του, αν και υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια.
Πάντως, χρέος μας φαντάζει η συνύπαρξη, τουλάχιστον στην αρχή του δρόμου και αφού έχει επικρατήσει χιλιετίες τώρα, η κοινωνικότητα, μάλλον πρέπει να πείσουμε τους Κυνικούς, αν όχι να έλθουν μαζί μας, τουλάχιστον να δείξουν κατανόηση στην επιλογή μας. Η απουσία βέβαια των Κυνικών εξανδραποδίζει τα πλάσματα της εξουσίας και αφαιρεί δύναμη από όλους μας, αλλά, φευ, έχουμε γίνει μουλάρια οι πλείστοι, εννοώ ασυνείδητοι και επικίνδυνοι άρα για το πνεύμα και την ελευθερία. Λέμε τώρα…
