Διαλέξαμε τις καλύτερες ταινίες, αυτές που άφησαν το σημάδι τους στη διοργάνωση, ανάμεσά τους και ελληνικές. Δυστυχώς, κάποιες είχαν στόχο μόνο να τραβήξουν τη δημοσιότητα

Της Λήδας Γαλανού

Από τις 14 ώς τις 23 Μαρτίου, στη Θεσσαλονίκη, διοργανώνεται το «άλλο» Φεστιβάλ Κινηματογράφου, όχι το γνωστό του Νοεμβρίου, αλλά το υπέροχο της άνοιξης, που συγκεντρώνει δίπλα στον Θερμαϊκό τα καλύτερα, αιχμηρότερα, πιο σπαρακτικά ή ξεκαρδιστικά ντοκιμαντέρ νέας σοδειάς, από ολόκληρο τον κόσμο και την Ελλάδα μαζί. Λίγο πριν από το τέλος της διοργάνωσης, φτιάχνουμε μια σούμα με όσα αφήνουν το σημάδι τους στο φετινό φεστιβάλ, για να τα αναζητήσετε όταν προβληθούν στις άλλες πόλεις της Ελλάδας ή στις αίθουσες ή –αμφίβολο προς το παρόν– στην τηλεόραση.

Το Top-5

*«Στο Χείλος του Κόσμου» / «Au Bord du Monde», του Γερμανού Κλάους Ντρέξελ. Πολιτογραφημένος Παριζιάνος, ο σκηνοθέτης περιηγείται στον κόσμο των αστέγων, στην πιο όμορφη πόλη του κόσμου. Χωρίς μελοδραματισμούς ή εύκολο συναίσθημα, ο Ντρέξελ αφήνει να μιλήσει μόνη της η αντίθεση ανάμεσα στη σκληρότητα της ανέχειας και τη φυσική και αρχιτεκτονική μαγεία της πόλης, σ’ έναν αφαιρετικό στοχασμό πάνω στην αναλγησία του υποτιθέμενα εξελιγμένου δυτικού πολιτισμού. Με διακριτικότητα και σεβασμό, οι αφοπλιστικοί ήρωες του ντοκιμαντέρ μιλούν για το σκοτάδι που αντιμετωπίζουν στην Πόλη του Φωτός, σε μια αληθινά σπουδαία ταινία για το επώδυνο τώρα.

*«Ακουμπώντας τον Ουρανό» / «A Ras de Cielo» / «Grazing the Sky», του Μεξικανού Οράσιο Αλκαλά, μια συμπαραγωγή Ισπανίας, Πορτογαλίας και Μεξικού. Τι μπορεί να σημαίνει για τον κινηματογραφικό θεατή η περιήγηση στη ζωή των ακροβατών του τσίρκου; Τα πάντα, χάρη στον εμπνευσμένο σκηνοθέτη που καταφέρνει ταυτόχρονα να παγιδεύει αριστουργηματικές εικόνες, να καταρρίπτει κάθε στερεότυπο, αλλά και, μέσα από προσωπικές στιγμές κι εξομολογήσεις των performers, να καταγράφει ανθρώπινες ιστορίες επιμονής και θέλησης, σε μια λυρική παρουσίαση των μαγικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου κορμιού και του ανθρώπινου μυαλού.

*«Επιστροφή στη Χομς» / «The Return to Homs», του Σύρου Ταλάλ Ντέρκι. Το να περιγράψουμε αυτό το ντοκιμαντέρ εμείς δεν είναι παρά σαν να βλέπει κανείς τις ειδήσεις. Το να βιώσεις τις εικόνες του σημαίνει να γνωρίσεις την πιο διαπεραστική, πολύπλευρη, προσωπική, αγωνιώδη και σύνθετη ουσία της εμπόλεμης Συρίας. Ενας θαρραλέος σκηνοθέτης ακολουθεί δύο 20χρονους αντι-ήρωες που, αντιμέτωποι με τη συνείδησή τους, αποφάσισαν να διεκδικήσουν τη ζωή κραδαίνοντας τα όπλα τους.

*«Το Γυμνό Δωμάτιο» / «El Cuarto Desnudo» / «The Naked Room» της Μεξικανής Νούρια Ιμπάνιες. Σ’ ένα άδειο δωμάτιο, στην Ψυχιατρική Κλινική της Πόλης του Μεξικού, η κάμερα στήνεται, ακίνητη, απέναντι από μικρά παιδιά κι εφήβους: είναι εκείνα που οι γονείς τους εγκατέλειψαν στην κλινική, γιατί δεν μπορούσαν να τα συντηρήσουν ή να αντιμετωπίσουν τις επιθυμίες τους. Είναι θύματα οικογενειακής βίας ή βιασμού ή αδιαφορίας, παιδιά πεταμένα μακριά από τον φανερό κόσμο. Και θέλουν να μιλήσουν για τις ζωές τους, μήπως κάποιος ακούσει.

*«Ο Σκύλος» / «The Dog» των Αμερικανών Αλισον Μπεργκ, Φρανκ Κερόντρεν. Αν νομίζεις ότι γνωρίζεις την ιστορία ενός ανθρώπου… κοίτα ξανά. Το ντοκιμαντέρ συστήνει (ξανά) τον Τζον Ουόιτογουιτς, στον οποίο βασίστηκε ο ήρωας του Αλ Πατσίνο στη «Σκυλίσια Μέρα», τον άντρα που λήστεψε μια τράπεζα για να πληρώσει για την εγχείρηση αλλαγής φύλου του αγαπημένου του. Ο Τζον αποκαλύπτεται καθηλωτικός, ξεκαρδιστικός, ένας ήρωας μεγαλύτερος απ’ οποιαδήποτε ταινία. Κι η κοσμοθεωρία του, εξαιρετικά προοδευτική, όχι για τη δεκαετία του ’70, αλλά ακόμα και για τώρα!

Οικογενειακές ιστορίες

Συμβαίνει σε περιόδους κρίσης, σαν αυτή που διανύουμε, ο κόσμος να αναζητά προστασία και ασφάλεια στην οικογένειά του. Κι αν το περιβάλλον σου είναι τέτοιο που με δυσκολία μπορεί να σ’ την προσφέρει; Δυο ακαταμάχητες ταινίες μιλούν για την αγάπη που σηματοδοτούν οι δεσμοί αίματος σε οικογένειες που ξεπερνούν το συνηθισμένο.

*Ο Σόνι Κόεν, Καναδός με γερή εβραϊκή ανατροφή, παρουσιάζει στο «Η Επαυλη» / «The Manor» την οικογένειά του: τον μπαμπά του, ιδιοκτήτη ενός στριπτιζάδικου κι ενός πανδοχείου–καταφυγίου για περιστασιακό σεξ ή για ναρκομανείς και άστεγους, βάρους 180 κιλών, έτοιμο να κάνει γαστρεκτομή, και τη μαμά του, που νομίζει ότι έχει τα πάντα υπό έλεγχο, αλλά πάσχει από ανορεξία και πίνει μόνο καφέ. Μέσα σε κάτι που θα μπορούσε να μοιάζει με freak show, εξελίσσεται μια ιστορία αγάπης και αλληλοϋποστήριξης.

*Οι αδελφές Νεϊντίν και Ρίνα Μούντο, στο «Αμερικανικό Κοινόβιο» / «American Commune», επισκέπτονται ξανά το κοινόβιο όπου μεγάλωσαν, το πολυπληθέστερο σ’ ολόκληρη την Αμερική ώς το 1985 που εγκαταλείφθηκε, και αποκαλύπτουν πώς είναι να μεγαλώνεις μέσα στην ουτοπία και, στην εφηβεία, να συγκρούεσαι απότομα με την πραγματικότητα.

Η Ελλάδα και το hype

Τρεις ήταν οι ελληνικές ταινίες που τράβηξαν πάνω τους τη δημοσιότητα, εκπληρώνοντας άλλωστε με αυτόν τον τρόπο τον στόχο τους.

*Το «Χαμένο Σήμα της Δημοκρατίας» του Γιώργου Αυγερόπουλου, που αναφέρεται στο βίαιο κλείσιμο της ΕΡΤ, χρησιμοποιώντας δυστυχώς έτοιμα υλικά που έχουμε δει επανειλημμένα από το καλοκαίρι ώς σήμερα, σε μια ταινία που λιγότερο διερευνά και περισσότερο εκφράζει έναν σκεβρωμένο συνδικαλισμό, λιγότερο αναζητά το «μαύρο» στη σύγχρονη διακυβέρνηση της Ελλάδας και περισσότερο φωνάζει κλισέ συνθήματα.

*Η «Νονά» του Στέλιου Κούλογλου δηλώνει αξιωματικά ότι η Ανγκελα Μέρκελ ευθύνεται για την ελληνική κρίση και δυστυχία, με ένα αυθαίρετο κολάζ που, ουσιαστικά, τροφοδοτεί τον λαϊκισμό και κάνει την ταινία να χάνει τα δίκια της.

*Το «Στο Νήμα» των Αλέξανδρου Παπανικολάου και Εμιλυς Γιαννούκου είναι το πιο καλοδουλεμένο από τα τρία, χωρίς όμως να καταφέρνει να προσεγγίσει την προσωπικότητα του Αλέξη Τσίπρα που παρακολουθεί, χάνοντας, καλοπροαίρετα, μια ευκαιρία για ένα σημαντικό και καίριο πολιτικό πορτρέτο.

Η Ελλάδα της ουσίας και της σκηνοθετικής ματιάς

Απέναντι στο hype, άλλα ελληνικά ντοκιμαντέρ, με δυνατή σκηνοθετική ματιά και μια ξεκάθαρη αναζήτηση της ουσίας, απεικόνισαν εικόνες τού σήμερα που τράβηξαν το ενδιαφέρον μας. Απ’ όσες είδαμε ώς τώρα –και μένουν ακόμα πολλές– ξεχωρίσαμε εντυπωσιασμένοι:

*Το «Καλάβρυτα: Ανθρωποι και Σκιές» του Ηλία Γιαννακάκη, που δεν μένει στη δολοφονία του ανδρικού πληθυσμού της πόλης στη γερμανική κατοχή, αλλά κάνει το βήμα στο πώς νιώθουν σήμερα οι ντόπιοι απέναντι στη Χρυσή Αυγή και τον σημερινό φασισμό που επιβιώνει στην Ελλάδα.

*Το «Στοργή στο Λαό» του Βασίλη Δούβλη που, συγκεντρώνοντας τα αρχεία της λογοκρισίας των κινηματογραφικών ταινιών στη διάρκεια της χούντας, διαμορφώνει ένα ιστορικό και απρόσμενα τραγελαφικό χρονικό μιας ολόκληρης εποχής, αναδεικνύοντας και τις ρίζες της σημερινής Ελλάδας.

*Η «Τέχνη της Κρίσης» της Κατερίνας Πατρώνη που, ψύχραιμα και με μια δόση οραματισμού, παρουσιάζει την αυτοδιαχειριστική κατεύθυνση που παίρνει η σημερινή θεατρική σκηνή, σχολιάζοντας ταυτόχρονα γιατί ο λαός της οικονομικής κρίσης έχει ανάγκη από θέαμα και πολιτισμό.

*Και το «Παίζοντας με τη Φωτιά» βρίσκει την ατρόμητη Αννέτα Παπαθανασίου να μιλά με γυναίκες ηθοποιούς στο Αφγανιστάν, οι οποίες διακινδυνεύουν κυριολεκτικά τη ζωή τους χάριν της επαγγελματικής τους επιλογής.