Τα 180 χρόνια από τη γέννηση του -σχεδόν άγνωστου σε μας- συγγραφέα Πρέντις Μόλφορντ, κάνουν σκανδαλιστικά επίκαιρη την αμερικανική λαϊκή φιλοσοφία του 19ου αιώνα για την άπειρη δύναμη της φύσης πάνω στο πνεύμα και στο σώμα
Του Λουκά Θανασέκου
Στα 22 του (1856) αφήνει τη γενέτειρα Sag Harbor (Ν. Υόρκη) και μπαρκάρει για το μεγάλο «βάφτισμα» στους ωκεανούς και προορισμό την Καλιφόρνια. Στα αρκετά, από τα 16 χρόνια που ζει εκεί (1872), οι γαλαρίες του υπεδάφους δεν του εξασφαλίζουν ένα μέλλον, αν όχι με χρυσό ή ασήμι, τουλάχιστον με μπακίρι. Βγαίνει στην επιφάνεια και, παρά τη δημοφιλία του στο Σακραμέντο, χάνει το στοίχημα της πολιτικής. Τέλος, στο Σαν Φρανσίσκο και για 5 χρόνια βρίσκει έναν πάγκο γραφιά στη βδομαδιάτικη εφημερίδα «Χρυσή Εποχή» κι έπειτα σε άλλες, ζώντας με τις πενταροδεκάρες της δημοσιογραφίας, αυτές που τον κάνουν να περιφρονεί το χρήμα, ώστε οι συντοπίτες του να τον αποκαλούν μποέμ.
Η πένα του, με τις ευτράπελες και ζωντανές περιγραφές της ζωής στα ορυχεία και στη θάλασσα, γοητεύει. Το 1872 φεύγει και ζει τα υπόλοιπα 19 χρόνια (1891) στην πόλη της Ν. Υόρκης. Αναγνωρίζεται ευρύτερα ως εύχαρις ομιλητής, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και για 6 χρόνια(1875-1881) columnist στη New York Daily Graphic.
Τα 180 χρόνια από τη γέννηση του Πρέντις Μόλφορντ (1834-1891), σχεδόν αγνώστου σε μας, δεν πάλιωσαν τη δημοφιλία της στοχαστικής και εύθυμης γραφίδος του. Από τους συνιδρυτές της λαϊκής φιλοσοφίας «Νέα Σκέψη», όπως ο Ραφ Εμερσον κι αργότερα ο Τζακ Λόντον, σε μια νέα χώρα, όπως η Αμερική, άφησε ενδιαφέρουσες σελίδες στο βιβλίο του «Οι σκέψεις είναι πράγματα»(1889), λαοφιλές, εισέτι, στις ΗΠΑ.
Θάνατον πατήσας…
«Η ονειροπόληση της ευτυχίας και της υγείας πρέπει να γίνει έμμονη ιδέα, δευτέρα φύσις. Το σώμα είναι το μοιραίο πεδίο της μάχης όλων των ιδεών και ονείρων. Εάν ο άνθρωπος οικειοποιηθεί την πίστη στην άπειρη δύναμη, θα διαπιστώσει ότι ο σωματικός θάνατος δεν είναι μια αιώνια ανάγκη. Οποιος δεν συμμερίζεται την ιδέα ότι το σώμα μπορεί να διατηρηθεί με αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις, ανοίγει την πύλη του θανάτου».
Οταν ο Π. Μόλφορντ διέχεε, με πολυμορφία διατύπωσης, σε ποικίλα δοκίμια, την «πρακτική συμβουλή» περί «εσωτερικού ιατρού», αγνοούσε τα γραφτά του Γάλλου μαθηματικού Antoine-Nicolas de Condorcet (1743-1794) ο οποίος, σχεδιάζοντας έναν Παράδεισο της ανθρωπότητας στο «Δοκίμιο της ιστορικής προόδου του ανθρωπίνου πνεύματος», θεωρούσε το ζήτημα της αθανασίας ως ένα μαθηματικό απειροστικό πρόβλημα και υποστήριζε ότι σε άπειρες χρονικές περιόδους, μέσω μιας προοδευτικής μετάθεσης του θανάτου στο γήρας, θα τερματιστεί το ανάρμοστο του τέλους, φτάνοντας σε μια αιωνιότητα της γήινης ατομικής ύπαρξης.
Κανείς τους δεν «έφυγε» πλήρης ημερών! Ο Γάλλος σοφός, ένοικος των φυλακών κατά την εύφλεκτο μετεπαναστατική περίοδο, φαρμακώθηκε και απεβίωσε στα 51 του (1794), χρονιά που «αποχαιρετούσαν» τη Γαλλία Δαντόν και Ροβεσπιέρος. Ο Αμερικανός συγγραφέας «έφυγε» στα 57 του, από φτώχειες ή από αδιαφορία στους γιατρούς.
Η ελληνική έκδοση
Γράφαμε παραπάνω ότι ο Μόλφορντ είναι «σχεδόν άγνωστος» στην Ελλάδα. Στο «σχεδόν» αναλογεί ένα και μόνο βιβλίο με το όνομά του, πριν από περίπου 90 χρόνια (1925) και είναι έκδοση της εφημερίδας «Βραδυνή», στη σειρά «Αμερικανοί συγγραφείς». Τίτλος: «Καταργείται ο θάνατος»*. Υπ’ αυτόν τον τίτλο δοκίμιο του Μόλφορντ δεν υπάρχει. Στην έκδοση δεν αναφέρονται «τίτλος πρωτοτύπου», μεταφραστής, βιογραφικά. Ο «Πρόλογος υπό σερ Γαλαάδ» (sic) αποκαλύπτει τη φιλοπαίγμονα διάθεση του συντάκτη του: «Δυστυχώς και ο ίδιος ο Πρέντις Μόλφορντ απέθανεν, και βέβαια διά τελευταίαν φοράν». Γλώσσα, η δημοσιογραφική καθαρεύουσα της εποχής.
Πιθανολογούμε ότι η ελληνική έκδοση είναι μια προσεγμένη ελεύθερη απόδοση της βρετανικής «Συλλογής δοκιμίων» του Μόλφορντ (1918): «Θετικές και αρνητικές σκέψεις», «αυτοδιδαχή», «ανα-γέννηση», « Μερικές πρακτικές συμβουλές», «εις εαυτόν» κ.ά.
Τα κορδόνια των παπουτσιών
Οπαδός της ήσυχης φιλοσοφίας της Ανατολής ο Μόλφορντ μάς προτείνει να ανοίξουμε τις αισθήσεις μας στην άπειρη συνείδηση, να μαγνητιστούμε από το άπειρο:
-Οποιος ευχαριστιέται να σκέφτεται πράγματα παντοδύναμα, όπως τα βουνά, τα δέντρα, οι ποταμοί, η θάλασσα, έλκει προς εαυτόν στοιχεία παρόμοιας δύναμης.
-Ο εθισμός στην τρεχάλα καταστρέφει ζωές. Οποιος το πρωί δένει με βία τα κορδόνια τα παπουτσιών, δεν θα μείνει ήσυχος στο υπόλοιπο της ημέρας.
-Δώστε στο πνεύμα σας στοιχεία ησυχίας. Μια γάτα που κοιμάται μέσα στο δωμάτιο είναι ο καλύτερος σύντροφος. Απορροφά την ανησυχία μας και την παίρνει μαζί του, χωρίς να υποστεί την παραμικρή βλάβη. Να έχετε στο σπίτι νεαρά και ήσυχα ζώα, όχι κλεισμένα σε κλουβιά.
- Δεν επιτρέπεται μια μητέρα, που θέλει τον θαυμασμό και την αγάπη των παιδιών της, να βρίσκεται στη γωνία εκτελώντας καθήκοντα υπηρέτριας, νταντάς, νοσοκόμας και πλύστρας. Ενας πατέρας νομίζει ότι αγαπά το παιδί του, κι όμως αγαπά μόνο τις προσδοκίες που στηρίζει σ’ αυτό.
-Η γυναίκα κομίζει από υπέρτερους κόσμους γνώσεις, σαν μάζες χρυσού, ο άνδρας οφείλει να σχηματίσει από αυτές ωραίες μορφές, ανάλογα με τη γνώση και τη δύναμή του.
-Η δειλή προσκόλληση στο παρελθόν, η φανατική πίστη στο χώμα, κάμπτουν το σώμα, λευκαίνουν την κεφαλή. Το πνεύμα φορτώνεται με θάνατο και καταρρέει. Κι εμείς, δυστυχώς, πιστεύουμε τόσο πολύ στην κατάρρευση, ώστε να αδυνατούμε να παραστήσουμε αλληγορικά τη σοφία, παρά μόνο με γέροντα φαλακρό, στηριζόμενο σε βακτηρία.
* Ενα αντίτυπο βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης
