Πήρε το θεατρικό της «Συμβόλαια του εμπόρου – Μια οικονομική κωμωδία», που το έγραψε λίγο πριν από την κατάρρευση της Lehman Brothers, και το προσάρμοσε στα δικά μας δεδομένα. Το σκηνοθετεί με οίστρο ο σπουδαίος Γερμανός Νίκολας Στέμαν
Της Νόρας Ράλλη
Πώς θα σας φαινόταν αν οι τρομαγμένοι τραπεζίτες μαζί με καταπονημένους συνταξιούχους τραγουδούσαν όλοι μαζί «Το χρήμα τα έπαιξε και την έκανε για αλλού!», κολλώντας πάνω τους χαρτονομίσματα των 100 ευρώ, λίγο πριν τα σκίσουν ή τα κάψουν; Δεν πρόκειται για διαμαρτυρία στην πλατεία Συντάγματος, αλλά για το τελευταίο θεατρικό έργο της νομπελίστριας Αυστριακής συγγραφέως Ελφρίντε Γέλινεκ, «Προειδοποίηση για την Ελλάδα» που θα παρουσιαστεί στην Αθήνα (στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) σε παγκόσμια πρώτη, από αύριο έως το Σάββατο, 29/3.
Πρόκειται για ένα τετράωρο σκηνικό όργιο, που θα απλωθεί σε όλους του χώρους της Στέγης: στις σκηνές, τα φουαγιέ, παντού! Οι θεατές θα μπορούν να μπαινοβγαίνουν σε αυτούς κατά βούληση, παρακολουθώντας αυτό το εκθαμβωτικό, αναρχικό και αξιολάτρευτα σαρκαστικό «πανκ ορατόριο του χρήματος», το οποίο σκηνοθετεί ένας από τους σημαντικότερους σήμερα Ευρωπαίους σκηνοθέτες, ο 45χρονος Γερμανός Νίκολας Στέμαν, που λατρεύει το πανκ (είναι ο ίδιος μουσικός) και είναι από τους στενούς συνεργάτες της Γέλινεκ (αυτή είναι η έκτη τους συνεργασία).
Η Ελφρίντε Γέλινεκ, βραβευμένη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2004, γεννήθηκε το 1946 στην Αυστρία. Αντί να ακολουθήσει καριέρα μουσικού, για την οποία την προόριζε η μητέρα της, έγραψε μυθιστορήματα, από τα οποία το πιο διάσημο και πιο αυτοβιογραφικό είναι «Η πιανίστρια», που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2001 από τον Μίκαελ Χάνεκε ως «Η δασκάλα του πιάνου». Η γραφή της, δηκτική, πληθωρική, γεμάτη παραθέματα και σε πρώτη ανάγνωση ακατάλληλη για τη σκηνή, προκαλεί το θέατρο να ανανεωθεί. Δουλεύοντας επίμονα τα γραπτά της, παράγει μια πλημμυρίδα φράσεων ποικίλης προέλευσης, όπως και στα «Συμβόλαια του εμπόρου – Μια οικονομική κωμωδία», ένα κείμενο που το εμπλουτίζει συνεχώς από το 2008, παρακολουθώντας την εξέλιξη της οικονομικής κρίσης. Από αυτό το έργο προέρχεται και η αυριανή παράσταση – προσαρμοσμένη ακριβώς στα δεδομένα της χώρας μας.
«Κάντε ό,τι θέλετε!» – Αυτή είναι η εντολή που δίνει η Γέλινεκ στους σκηνοθέτες, που παίρνουν στα χέρια τους τα «Συμβόλαια του εμπόρου». Για την ελληνική εκδοχή του έργου, ο Στέμαν θα βρίσκεται διαρκώς επί σκηνής, άλλοτε ως πιανίστας και άλλοτε ως κομπέρ, διευθύνοντας έναν εξωφρενικό θίασο. Οσο για την ίδια τη συγγραφέα, μελέτησε πολύ προσεκτικά τα δεδομένα της κρίσης στην Ελλάδα, για να ολοκληρώσει το κείμενο της παράστασης: «Η αρχαία τραγωδία ήταν βασικό στοιχείο της ελληνικής δημοκρατίας. Ομως, για ποια δημοκρατία μιλάμε στην Ελλάδα σήμερα, όταν οι Γερμανοί θεσπίζουν τους νόμους σας, η ελίτ της χώρας δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες για την πατρίδα της και δεν προτίθεται να συμβάλει στην έξοδο από την κρίση και η διαφθορά έχει λάβει καταστροφικές διαστάσεις;»
Πραγματικά, το αισθητήριο της Γέλινεκ για την παγκόσμια οικονομία λειτούργησε πιο άμεσα και από τους οίκους αξιολόγησης: δεν είναι τυχαίο πως έγραψε «Τα συμβόλαια του εμπόρου» (πρωτότυπος τίτλος: Die Kontrakte des Kaufmanns) τον Αύγουστο του 2008, ένα μήνα πριν από την κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers, που ήταν η αρχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το έργο πρωτοανέβηκε από τον Στέμαν τον Απρίλιο του 2009 στην Κολονία και λίγο αργότερα στο Thalia Theater του Αμβούργου, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων και διθυραμβικών κριτικών, καθώς θεωρήθηκε η πιο δραστική θεατρική αντίδραση στην οικονομική κρίση. Ωστόσο, η ίδια η συγγραφέας αρνείται τη δύναμη της τέχνης ως παράγοντα αντιστροφής: «Η τέχνη δεν μπορεί να προσφέρει απολύτως τίποτα. Μακάρι να μπορούσε». Από την άλλη, όμως, δηλώνει «φανατική Ευρωπαία» και μιλάει ανοιχτά για τη συνυπευθυνότητα των Αυστριακών συμπολιτών της στις ναζιστικές θηριωδίες.
* INFO: 27, 28 και 29 Μαρτίου, στις 20.00, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (Συγγρού 107-109. 210 900 5 800). Εισιτήρια: 5 – 28 ευρώ. Παράλληλες δράσεις: συζήτηση μετά την παράσταση με τον Νίκολας Στέμαν στις 28/3 και masterclass από τον ίδιο στις 29/3.
