→Ο γάμος δεν είναι μια τεχνητή επινόηση των θρησκειών και του μάρκετινγκ μόνο, είναι μια ψυχική ανάγκη του ανήκειν
Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*
Η νεαρή γυναίκα δείχνει στη φίλη της το δαχτυλίδι που της έκανε δώρο ο μέλλων σύζυγός της. «Τόσο σύντομα παντρεύεστε, αφού μόλις γνωριστήκατε;» αναρωτιέται καλοπροαίρετα η φίλη. Η μέλλουσα νύφη δείχνει θαμπωμένη από το δαχτυλίδι, δεν επιτρέπει καν στον εαυτό της να ακούσει την ερώτηση.
Ενας φίλος δικηγόρος μού μιλά για τα διαζύγια που αναλαμβάνει. Παρά την κρίση, και ενώ τα πρώτα χρόνια έδειχνε μια μείωση η τάση, τώρα πάλι ανεβαίνουν τα ποσοστά. «Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ο θυμός του ζευγαριού όταν χωρίζει που φτάνει στα όρια του μίσους», λέει ο νεαρός νομικός.
Και στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών έρχονται ζευγάρια που αναζητούν τη λύση στο πρόβλημα. Καμιά φορά αναρωτιέμαι εάν λύση στο πρόβλημα μπορεί να έλθει από τη στιγμή που και το πρόβλημα είναι εκ φύσεως προβληματικό και η λύση.
Μόνο 10% των γάμων θεωρούνται λειτουργικοί. Ανήκουν δηλαδή στην κατηγορία των σχέσεων που μέσω της συμπληρωματικότητάς τους το ζευγάρι μακροημερεύει και αισθάνεται στο μέτρο του δυνατού συντροφικότητα και πληρότητα. Και το άλλο 90% των γάμων που δεν οδηγούνται στο διαζύγιο τι κάνουν; Πώς τη βγάζουν; αναρωτιέμαι.
Ο γάμος είναι μια συνθήκη παρά φύση. Ενώνει το αρσενικό και το θηλυκό με «ισόβια» δεσμά. Μέσω του έρωτα –αρχικά–, της αγάπης –εάν έρθει ποτέ–, και των παιδιών, οι σύζυγοι αναγκάζονται να δέσουν τις ζωές τους κάτω από την ίδια στέγη και να διαχειριστούν καθημερινά, πρακτικά, ψυχικά ζητήματα του παρόντος, του παρελθόντος και του μέλλοντος, που τις περισσότερες φορές τους ξεπερνούν. Γιατί πώς μπορείς την ίδια στιγμή να είσαι εραστής, συνέταιρος, σύντροφος, ανταγωνιστής, θύτης και θύμα, μητέρα και πατέρας και όλα αυτά για 50 χρόνια έγγαμου βίου; Πώς μπορεί ένας άνδρας και μια γυναίκα να μοιραστούν έναν κοινό κώδικα που δεν φτιάχτηκε ίδιος για τον καθέναν ξεχωριστά;
Ο γάμος ψυχολογικά είναι σαν ένα παιχνίδι επιβίωσης με πολλά επίπεδα. Μέσω αυτού καλείται ο καθένας ξεχωριστά και από κοινού να κατανοήσει τον εαυτό του. Να μάθει να ζει μοιράζοντας τα πάντα στα δύο, ανοίγοντας έναν εσωτερικό χώρο για να υπάρξει και κάποιος άλλος, να αντέξει την απώλεια του έρωτα, να βιώσει τη φθορά και να τη μετουσιώσει σε κάτι άλλο, να επιβιώσει από τα καταστροφικά και αυτοκαταστροφικά ένστικτα της ανθρώπινης φύσης που διογκώνονται με την εγγύτητα. Θα έλεγε κανείς ότι ο γάμος αναζητά από τους συμμετέχοντες, μέρα με τη μέρα, χρόνο με τον χρόνο, δοκιμασία τη δοκιμασία, μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συνειδητότητα, μια ψυχική κατάκτηση ή μια νιρβάνα.
Από την άλλη, ενώ όσοι μετέχουν αυτής της κοινωνίας των έγγαμων αντιλαμβάνονται ότι είναι κυριολεκτικά μια αποστολή που είναι αδύνατον να έρθει εις πέρας χωρίς κλυδωνισμούς, καταβαραθρώσεις και ρήγματα, εντούτοις το όνειρο καλά κρατεί. Οι άνθρωποι παντρεύονται με ολοένα και μεγαλύτερες προσδοκίες, με ολοένα και μεγαλύτερες ψευδαισθήσεις, κάτι που αποτυπώνεται στις τελετές και στις σπατάλες, στα θαμπωμένα μάτια της νύφης –που δεν ξέρει τι την περιμένει– και στους ανασηκωμένους ώμους του γαμπρού – που θα τον βασανίσουν πολύ όταν αρχίσουν να κυρτώνουν.
Και τότε γιατί παντρεύονται οι άνθρωποι; Από ανασφάλεια, από υλική ανάγκη, από άγνοια, από αφέλεια, από άγχος επιβίωσης;
Το πλαίσιο είναι αυτό που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να υπάρξει. Τη γλάστρα που θα αγκαλιάσει το χώμα για να φυτευτεί μέσα εκεί ο σπόρος. Ο γάμος δεν είναι μια τεχνητή επινόηση των θρησκειών και του μάρκετινγκ μόνο, είναι μια ψυχική ανάγκη του ανήκειν. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει μόνος. Κανείς δεν μπορεί να επενδύσει στη ζωή του μέσα από μια ρευστότητα καθημερινή, μέσα από μια συχνή εναλλαγή ψυχικών αποτυπωμάτων και ανθρωπότυπων. Ο γάμος σαν κέλυφος δίνει την ψευδαίσθηση της αιωνιότητας, της μακροημέρευσης, καλύπτει και νανουρίζει τις υπαρξιακές αγωνίες. Δεν το κάνει καλά, τις περισσότερες φορές τα σκουλήκια και η ξηρασία απειλούν το φυτό που αναπτύσσεται. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει εφευρεθεί τίποτα άλλο. Το ζήτημα δεν είναι να παύσει να υφίσταται ο γάμος σαν σύμβαση. Το ζήτημα που ίσως θα έπρεπε να μας απασχολήσει είναι η νοηματοδότησή του. Οι προσδοκίες που έχουμε από αυτόν, ο τρόπος που μας μεγαλώνουν σε σχέση με τον «προορισμό» του ανθρώπου, ο ρόλος των φύλων και οι ευθύνες που οφείλει να αναλάβει ο καθένας. Ο πρώτος άλλωστε πυρήνας του σχετίζεσθαι αντανακλάται στην ποιότητα της κοινωνίας που έχουμε. Και εκεί αναδεικνύεται σε όλο του το μεγαλείο το βασικό πρόβλημα της αδυναμίας μας να συνυπάρξουμε. Ενα πρόβλημα που δεν θα λυθεί όσο συνεχίζουμε να αναρωτιόμαστε τι έχει ο άλλος να μας προσφέρει.
* Ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια
