«Μια προειδοποίηση για την Ελλάδα» ονόμασε η Αυστριακή νομπελίστρια συγγραφέας Ελφρίντε Γέλινεκ την παράσταση «Τα συμβόλαια του εμπόρου», που έγραψε το 2008, λίγο πριν από την κρίση. Την προσάρμοσε στα δεδομένα της χώρας μας και την έδωσε στον Γερμανό Νίκολας Στέμαν –από τους κορυφαίους νέους σκηνοθέτες– να την ανεβάσει στη Στέγη.

Διαβάζοντας γι’ αυτήν δεν περίμενα πως πράγματι θα ήταν ένα πανκ ορατόριο του χρήματος, που σου ξερνάει την αλήθεια κατάμουτρα: είμαστε ή όχι ανάξιοι για την κατάντια μας; Ακόμη και σήμερα, με το χρήμα να έχει φανερώσει την ανθρωποφάγο λύσσα του, μαζί με τράπεζες, κυβερνήσεις και αγορές, εμείς το θέλουμε. Το επιθυμούμε όσο τίποτα! Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που η αλήθεια με χτύπησε κατάμουτρα και δεν μάτωσα. Γιατί το κείμενο ήταν συγκλονιστικό, μα όχι τραχύ. Πληθωρικό, μα όχι ευτελές. Ωμό, μα όχι άγευστο.

Σχεδόν τέσσερις ώρες κι όμως κανένας δεν έφυγε, αν και μπορούσε. Η Γέλινεκ με βιτριολικό χιούμορ καυτηρίαζε την αλήθεια: πως ό,τι κι αν μας κάνουν, όσο άδικο, εμείς το αποδεχόμαστε. Οι ηθοποιοί –εξαιρετικοί στην πρόζα– μετατρέπονταν σε μάγους, έτρωγαν χρήματα, διάβαζαν και πετούσαν το κείμενο στους θεατές, τραγουδούσαν. Ταυτόχρονα έπαιζαν βίντεο κι έπρεπε να είσαι εκεί 100% για να προλάβεις όλη τη δράση. Κουραστικό; Ισως. Ανατριχιαστικό, σίγουρα. Ειδικά στο τέλος, με ένα παιδικό τρενάκι να γυρίζει γύρω γύρω στη σκηνή και τα πρόσωπα των ηθοποιών πάνω στις ράγες να το αποφεύγουν την τελευταία στιγμή, την κάμερα πάνω του και το κείμενο να λέει πως (σε παράφραση) «είστε τόσοι πολλοί αυτοί που θα φτάσετε στον θάνατο, εκούσια ή ακούσια, από την κρίση, που δεν προλαβαίνουμε να φτιάχνουμε τρένα που θα σας μεταφέρουν σ’ αυτόν… όπως κάναμε και παλαιότερα!»

Δεν ξέρω αν θα μας δικαιώσει η ιστορία για την απραξία μας, πάντως τη Γέλινεκ τη δικαίωσε· για το ταλέντο της.

Νόρα Ράλλη