Η Ουκρανία γεωπολιτικά
Οι γεωπολιτικές αλλαγές που συντελούνται στην Ουκρανία, κατά τη γνώμη μου ίσως επηρεάσουν και την Ελλάδα. Ετσι λοιπόν στηριζόμενος σε βιβλιογραφικές αναφορές θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ και συγκεκριμένα:
1 Η Ουκρανία με έκταση περίπου όση η Γαλλία και η Γερμανία μαζί, υπήρξε ο σιτοβολώνας της Ρωσίας, της παρείχε έξοδο στα θερμά νερά και ιστορικά το Κίεβο αποτελεί ένα λίκνο της ρωσικής εθνικής ταυτότητας. Ουδέποτε όμως δεν ανήκε ολόκληρη στη Ρωσία. Ετσι, το 1550, όλη η δυτ. Ουκρανία ανήκε στο Βασίλειο της Πολωνίας μαζί με το Κίεβο, διότι η πολωνική επέκταση έφτανε σχεδόν μέχρι την Πολτάβα. Στο βιβλίο του Γκόγκολ με τίτλο «Τάρας Μπούλμπα» αποτυπώνονται τα παραπάνω, καθώς και το ανυπότακτο πνεύμα των κοζάκων του Σαπορόζι. Περαιτέρω μέρος της δυτ. Ουκρανίας ως Lemberg ανήκε στην Αυστροουγγαρία μέχρι το 1918. Μετά το 1918 δημιουργηθήκαν τα «Ουκρανικά ελεύθερα εδάφη» όπου επικρατούσε η μαχνοβίτική επανάσταση (Νέστωρ Μάχνο) και ο Κόκκινος Στρατός ανέλαβε να φέρει εις πέρας την αιματηρή καταστολή με αποτέλεσμα χιλιάδες Ουκρανοί να εκτελεστούν ή να διαφύγουν στο εξωτερικό (Η μάχη του Κουρσκ, Ιστορ. Βιβλ. «Καθημερινή 2009»). Κατά τη διάρκεια εφαρμογής του 1ου πενταετούς σχεδίου (1928-33) και τη κολχόζ οι κουλάκοι εξοντώθηκαν ή εκτοπίστηκαν κατά εκατομμύρια και ειδικότερα στην Ουκρανία η κατάσταση έλαβε ακραίες διαστάσεις (βλ. παραπάνω βιβλιογραφία).
2 Το 1552 ο τσάρος Iβάν ο Τρομερός κατέλαβε το ταταρικό Χανάτο του Καζάν, το 1554 το Χανάτο του Αστραχάν και μόλις το 1783 κατελήφθη το ταταρικό Χανάτο της Κριμαίας από τη Μεγάλη Αικατερίνη και το 1954 ο Ν. Κρουστσόφ επέστρεψε την Κριμαία στην Ουκρανία (Στρατ. Ιστορία τ. 159 Νοέμβ. 2009, «Εφ.Συν.» 19/3/2014).
3 Οι δεσμοί της Ελλάδας με την Ουκρανία χρονολογούνται από πολλά χρόνια καθ΄ όσον: α) Στην Οδησσό η παρουσία των Ελλήνων ήταν έντονη και εκεί ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία. β) Πολλές πόλεις μέχρι σήμερα έχουν τα ελληνικά ονόματά τους. γ) Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856) ένα τάγμα Ελλήνων εθελοντών υπό τον Π. Κορωναίο πολέμησε στο πλευρό των Ρώσων κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Σεβαστούπολης από τους Αγγλογάλλους (Στρατ. Ιστορία τ. 173, Ιούνιος 2011). δ) Το 1919 στείλαμε στην Οδησσό εκστρατευτικό σώμα που πολέμησε στην Ουκρανία στη Μάχη της Περεζόφκα. (Στρατ. Ιστορ. τ. 191 Δεκ. 2012). ε) Σήμερα διαβιούν στην Ουκρανία 150.000 ομογενείς και άλλοι τόσοι στη Ρωσία. Από τα παραπάνω συνάγονται τα εξής:
α) Η Κριμαία ήταν περίπου 200 χρόνια ρωσική και σ΄ αυτό το διάστημα έγινε πληθυσμιακή ανατροπή ώστε σήμερα να είναι πλήρως ρωσοποιημένη. Αυτό άλλωστε έδειξε και το δημοψήφισμα. Αρα από πληθυσμιακή άποψη δεν υφίσταται θέμα, ίσως όμως υφίσταται ζήτημα που άπτεται της έννοιας διαμελισμού χώρας, όπως συνέβη και με τους Σουδήτες στο παρελθόν, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν σήμερα στα ΜΜΕ για απόψεις που διατυπώνονται στη Γερμανία αναγράφεται: «Πριν από μερικές ημέρες μιλώντας στο Κοινοβούλιο ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Αριστεράς Γ. Γκίζι είπε ότι η Ρωσία καταπατά το διεθνές δίκαιο («Εφ.Συν.» 19/3/2014) και ο Ντ. Κάμερον αναφέρεται να λέει: «είναι εντελώς απαράδεκτο για τη Ρωσία να επιβάλλει διά της βίας την αλλαγή των συνόρων…»(«Καθ.» 19/3/2014).
β) Από γεωπολιτική άποψη η Ενωση της Κριμαίας με τη Ρωσία δεν έχει κατά τη γνώμη μου σημασία, καθ΄ όσον το ΝΑΤΟ έχει διευκολύνσεις στη Βουλγαρία και Ρουμανία, και αν ήθελε θα μπορούσε να βάσεις στη Γεωργία, όταν την πρόταση έκανε ο Σαακασβίλι το 2009 στην Αμερική και στις 29/1/2010 στο ΝΑΤΟ χωρίς να έχει λάβει απάντηση (Β. Μαρκεζίνης. Μία νέα εξωτ. Πολιτ. για την Ελλάδα. Εκδ. Οικ. Λιβάνη 2010).
γ) Στις ανατ. περιοχές της Ουκρανίας ζουν εκατομμύρια ρωσικής καταγωγής και ίσως ξεκινήσει ντόμινο αποσχίσεων, οπότε επειδή η δυτ. Ουκρανία έχει δυτικές επιρροές και λίγους κατοίκους ρωσικής καταγωγής δεν θα το ανεχτεί και τότε σίγουρα θα οδηγηθεί σε ρήξη και τελικά σε διχοτόμηση και αυτή θα είναι η ουσιαστική γεωπολιτική αλλαγή. Σ΄ αυτή την περίπτωση κερδισμένες είναι η Αμερική και η Ε.Ε., διότι θα επεκταθούν πιο κοντά στα ρωσικά σύνορα και θα έχει εν μέρει εφαρμοστεί το δόγμα του ν. Βίσμαρκ που έλεγε: «Αν θέλετε να εξασθενίσετε τη Ρωσία πάρτε την Ουκρανία».
δ) Στον οικονομικό τομέα (το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα) οι εξελίξεις μάλλον θα ευνοήσουν την Ε.Ε. καθ΄ όσον η Ρωσία εισπράττει εκατοντάδες δισ. ευρώ από την Ε.Ε. και άρα οικονομικά είναι σε δυσμενή συγκριτικά θέση, η δε Γερμανία θα προστατεύσει τις 6.200 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία. Η Αμερική θα αποκομίσει ενεργειακά οφέλη, άρα περισσότερη παγκόσμια κυριαρχία με τη διαμόρφωση νέων αγωγών και νέων ενεργειακών αγορών.
ε) Η χώρα μας επηρεάζεται άμεσα διότι πρέπει και τους 150.000 ομογενείς της Ουκρανίας, αλλά και τους 150.000 ομογενείς της Ρωσίας να προστατέψει. Επιπλέον θα πρέπει ίσως και εμείς, ακολουθώντας το παράδειγμα της Γερμανίας, να δραστηριοποιηθούμε περισσότερο οικονομικά με τη Ρωσία. Το κύριο όμως θέμα που εγείρει ανησυχίες είναι αυτό που γράφεται στα ΜΜΕ «Κόσοβο, Κριμαία, Σκοτία και στο βάθος η Θράκη» (Δημ. 16/3/2014) και εδώ χρειάζεται προσοχή. Συμπερασματικά: Οι γεωπολιτικές αλλαγές που συντελούνται σήμερα στην Ουκρανία δεν είναι τυχαίες ούτε κεραυνός εν αιθρία. Εχουν μελετηθεί, σχεδιαστεί, ίσως μάλιστα και προσυνεννοηθεί και παίζεται ένα δυνατό πολιτικοοικονομικό παιχνίδι, καθ΄ όσον η διεθνής διπλωματία δεν στηρίζεται σε φιλίες ή επηρεασμούς από αισθήματα ευγνωμοσύνης, αλλά μετράει μόνον το συμφέρον, όπως ήδη έχω αναφέρει σε άλλα άρθρα μου. Και εδώ πρέπει να προσέξει η Ελλάδα και να εφαρμόσει αυτό που είπε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1990, την ημέρα της νίκης: «Κανένας δεν θα ξεχάσει, τίποτα δεν θα ξεχαστεί» (Richard Overy Russlands Krieg 1914-45 Rowohlt Verlag 2003. Hamburg)
Δρ Γεώργιος Τσαρμακλής
τ. συν/στής δ/ντής ΕΣΥ, τ. δ/ντής Ιατ. Υπηρ. ΕΣΥ
