Του Βασίλη Γεώργα

Κουμάντο στην τσέπη των δανειοληπτών βάζει τις τράπεζες να κάνουν η κυβέρνηση με τη νέα ρύθμιση που καθορίζει τις «εύλογες δαπάνες αξιοπρεπούς διαβίωσης» για τα νοικοκυριά, οι οποίες θα αποτελούν από το 2015 τον μπούσουλα για τις ρυθμίσεις δανείων. Τα ποσά που χρειάζεται για να ζει κανείς αξιοπρεπώς και να καλύπτει τις απολύτως βασικές ανάγκες του ξεκινούν, σύμφωνα με την απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, από τα 537 ευρώ «καθαρά» τον μήνα για έναν ενήλικα και φτάνουν ώς τα 1.788 ευρώ για μια οικογένεια με τέσσερα παιδιά, χωρίς σε αυτά τα ποσά να υπολογίζεται η δαπάνη ενοικίων. Οτιδήποτε κερδίζει κανείς πάνω από αυτά θα αποτελεί δυνητικό έσοδο για την τράπεζα η οποία θα βάζει κάτω χαρτί και μολύβι για να υπολογίσει, λαμβάνοντας υπόψη το συνολικό «προφίλ» του δανειολήπτη, αν θα πληρώσει μικρότερη ή μεγαλύτερη δόση για το στεγαστικό ή καταναλωτικό δάνειο ή ακόμη αν θα χαρακτηριστεί επίσημα «μπαταχτσής» και συνεπώς θα μπορεί να βγάλει τα περιουσιακά του στοιχεία (σπίτι, οικόπεδα κ.ά.) σε πλειστηριασμό.

Οι τρεις στόχοι

Το σύστημα του καθορισμού εύλογων δαπανών διαβίωσης, που χρησιμοποιείται ήδη στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, εξυπηρετεί τρεις στόχους:

• Να φρενάρει την αύξηση των «κόκκινων δανείων» στο μέλλον δημιουργώντας έναν «οδηγό» τόσο για τις τράπεζες όσο και για τους δανειολήπτες, καθώς αμφότερες οι πλευρές θα γνωρίζουν αν και πόσο εισόδημα «περισσεύει» για την εξυπηρέτηση ενός δανείου, ώστε με βάση αυτό να γίνονται στο μέλλον ρυθμίσεις δανείων (π.χ. επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής, αύξηση επιτοκίου, leasing ακινήτου και άλλες λύσεις που προβλέπονται στον υπό διαβούλευση Κώδικα Δεοντολογίας της Ελληνικής Ενωσης Τραπεζών).

• Να εμποδίσει τους δανειολήπτες να προσφεύγουν στα δικαστήρια για την επίλυση των διαφορών τους με τις τράπεζες εφόσον δεν επιτυγχάνουν τη ρύθμιση που επιθυμούν. Οι δαπάνες διαβίωσης θα χρησιμοποιούνται τόσο κατά την εξωδικαστική επίλυση διαφορών, που με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο θα αναλαμβάνουν ειδικοί διαμεσολαβητές, όσο και στα δικαστήρια.

• Να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης από τις τράπεζες προς τους δανειολήπτες για να κόψουν έξοδα που δεν θεωρούνται «απαραίτητα» ώστε να πληρώνουν δόσεις.

Ποιες δαπάνες αναγνωρίζονται

Προβλέπονται τέσσερις ομάδες δαπανών που θα λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαπραγμάτευση τραπεζών-δανειοληπτών.

* Η πρώτη και πιο σημαντική ομάδα την οποία θα λαμβάνουν υπόψη τους οι τράπεζες αφορά τα βασικά έξοδα διαβίωσης και περιλαμβάνει: δαπάνες διατροφής, ένδυσης-υπόδησης, έξοδα συντήρησης κατοικίας (φως, νερό, θέρμανση, τηλέφωνο κ.ά.), έξοδα μετακίνησης, επισκευές και συντήρηση οικιακού εξοπλισμού, είδη οικιακής κατανάλωσης, φροντιστήρια-εκπαίδευση (όχι ιδιωτικά σχολεία αλλά περιλαμβάνονται οι δαπάνες ιδιωτικών παιδικών σταθμών), φοροτεχνικοί, δικηγόροι, κ.ά. Οι δαπάνες διαβίωσης για μια οικογένεια με δύο παιδιά προσδιορίζονται στα 1.347 ευρώ τον μήνα ή στα 16.162 ευρώ ετησίως μετά την αφαίρεση των φόρων (σ.σ. όπως προκύπτουν από το ετήσιο εκκαθαριστικό) και αφού αφαιρεθεί τυχόν δόση δανείου ή το ενοίκιο σπιτιού. Πρακτικά το μικτό μηνιαίο εισόδημα υπολογίζεται σε περίπου 2.100 ευρώ.

* Η δεύτερη ομάδα αφορά επιπλέον δαπάνες εστίασης, όπως εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ κ.ά. για τις οποίες «δικαιολογούνται» άλλα 180 ευρώ μηνιαίως στο παράδειγμα μιας τετραμελούς οικογένειας.

* Η τρίτη ομάδα δαπανών είναι η αγορά ηλεκτρικών συσκευών, αυτοκινήτου κ.ά. και δικαιολογούνται άλλα 71 ευρώ μηνιαίως.

* Η τέταρτη ομάδα δαπανών είναι τα έξοδα για ταξίδια, διακοπές, τσιγάρα, αλκοόλ, θέατρα, κινηματογράφο κ.ά. για τα οποία δικαιολογούνται άλλα 122 ευρώ τον μήνα για μια τετραμελή οικογένεια.

Τα ποσά των εύλογων δαπανών διαβίωσης προσαυξάνονται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών ή των προστατευόμενων μελών ή σε ειδικές συνθήκες, όπως σε μέλη οικογενειών που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, φυσικές ή διανοητικές αναπηρίες και αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας που απαιτούν ιδιαίτερη θεραπεία. Για τον προσδιορισμό των εύλογων δαπανών αξιοποιήθηκαν τα στοιχεία της έρευνας οικογενειακών προϋπολογισμών που διενήργησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή σε δείγμα περίπου 9.000 πολιτών το 2012. Τα στοιχεία θα αναθεωρούνται κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών (η διαβούλευση ολοκληρώνεται σήμερα), τα πιστωτικά ιδρύματα θα είναι υποχρεωμένα από το 2015 να λαμβάνουν υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης του δανειολήπτη προκειμένου να αξιολογούν τις δυνατότητες αποπληρωμής.

Οι πληροφορίες αυτές θα αξιοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία όπως η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη (κινητή και ακίνητη περιουσία), το συνολικό ύψος των χρεών, η ικανότητα αποπληρωμής των οφειλών, το ιστορικό της οικονομικής συμπεριφοράς του κ.ά.

Εχοντας πλήρη εικόνα για κάθε δανειολήπτη ξεχωριστά, οι τράπεζες θα υποχρεούνται να παρέχουν εναλλακτικές λύσεις ρύθμισης των δανείων ώστε να συνεχίζει (ή να ξαναρχίσει) να πληρώνει δόσεις. Αν ο δανειολήπτης δεν συμφωνεί με τη ρύθμιση (ή δεν μπορεί να ανταποκριθεί) θα μπορεί να προσφύγει στον νόμο Κατσέλη (υπερχρεωμένα νοικοκυριά) είτε στον νόμο για τη ρύθμιση οφειλών των ενήμερων δανειοληπτών.