ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Σκέψεις για την πολιτική σήμερα»
Πόλις, 2014, σελ. 107
Του Θανάση Γιαλκέτση
Στο βιβλίο του Γιώργου Γιαννουλόπουλου η ερμηνεία της κρίσης που ζούμε διασταυρώνεται και συνδέεται με το ζήτημα της ταυτότητας και της στρατηγικής της Αριστεράς. Διαβάζοντας το βιβλίο, ο νους μου πήγε σε ένα παλιότερο επεισόδιο της ιταλικής πολιτικής ζωής. Το 1996, μετά την εκλογική νίκη της «Ελιάς», ο Μάσιμο ντ’ Αλέμα είχε ευχηθεί να γίνει επιτέλους στην Ιταλία μια «φιλελεύθερη επανάσταση». Αντιδρώντας στον λόγο του ντ’ Αλέμα, ο φιλόσοφος Νορμπέρτο Μπόμπιο έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Θα προτιμούσα ένα μεγάλο κόμμα της Αριστεράς, αντί να σαγηνεύεται από την ιδέα της φιλελεύθερης επανάστασης όταν όλοι έγιναν φιλελεύθεροι και φυσικά πρώτοι οι αντίπαλοι, να ξανασήκωνε τη σημαία της κοινωνικής δικαιοσύνης, που υπήρξε πάντοτε εκείνη κάτω από την οποία διέτρεξαν μια μεγάλη διαδρομή τα εκατομμύρια των ανθρώπων που έγραψαν την ιστορία του σοσιαλισμού». Μια παρόμοια προτροπή στην Αριστερά να μην κόψει τους δεσμούς της με την ιστορία του σοσιαλισμού, να μη λησμονήσει τους βαθύτερους λόγους που καθιστούν αναγκαία την ύπαρξή της, βρίσκουμε στο βιβλίο του Γιαννουλόπουλου.
Αυτή η προτροπή είναι ταυτόχρονα και επίκριση σε εκείνες τις δυνάμεις οι οποίες, ενώ εξακολουθούν να αυτοχαρακτηρίζονται αριστερές, παραγνωρίζουν την ουσία, τα θεμελιώδη γνωρίσματα της αριστερής ταυτότητας και υποκύπτουν στη σαγήνη του νεοφιλελευθερισμού. Με άλλα λόγια, ο Γιαννουλόπουλος υπενθυμίζει ότι οι θεμελιώδεις σκοποί του δημοκρατικού σοσιαλισμού ήταν και είναι η κοινωνική δικαιοσύνη, δηλαδή η δίκαιη κατανομή των πόρων και η πάλη κατά των ανισοτήτων. Η κριτική του στρέφεται επομένως προς εκείνους τους τομείς της σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς που εξυμνούν τις αρετές της «ελεύθερης αγοράς» και επιτίθενται γενικά στον «κρατισμό», χωρίς να τον ορίζουν με την απαιτούμενη ακρίβεια. Και ενώ μερικές δεκαετίες νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας έχουν οδηγήσει τον κόσμο ολόκληρο στο χείλος της αβύσσου, πολλοί «κεντροαριστεροί» τείνουν να συγχέουν τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό με τον νεοφιλελευθερισμό. Πώς εξηγείται όμως η σαγήνη που ασκεί ακόμη και σήμερα το νεοφιλελεύθερο μοντέλο σε τομείς της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς, όταν οι καταστροφές που προκάλεσε είναι μπροστά στα μάτια όλων μας; Η αναζήτηση της απάντησης σε αυτό το ερώτημα μας οδηγεί στον πυρήνα του ελληνικού προβλήματος. Η ελληνική χρεοκοπία δεν ερμηνεύεται πράγματι με τους ίδιους θεωρητικούς όρους που εξηγούν την παρούσα διεθνή κρίση.
Οπως σημειώνει ο Γιαννουλόπουλος: «Σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο, όπου η ευθύνη βαρύνει όσους απορρύθμισαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε μας το πρόβλημα το προκάλεσε το δημοσιονομικό φαγοπότι, το οποίο διατηρούσε εν ζωή (χαρισάμενη) ένα κοινωνικό πρότυπο ευζωίας με υψηλότατες επιδόσεις στην κατανάλωση και χαμηλότατες στην παραγωγή». Η εθνική μας ιδιοτυπία συνίσταται «στο παράδοξο και άκρως ελληνικό μείγμα του πελατειακού και συντεχνιακού με το δημόσιο, όπου αυτές οι δύο έννοιες σμίγουν, συνυπάρχουν και συμπλέκονται με τόσο περίπλοκο τρόπο ώστε να μην ξέρουμε ούτε οι ίδιοι για ποια μιλάμε, ποια καταδικάζουμε ή ποια υπερασπιζόμαστε». Στη συγκάλυψη της διαφοράς μεταξύ κοινωνικού και πελατειακού κράτους συγκλίνουν παράδοξα οι νεοφιλελεύθεροι και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Οι πρώτοι με τον ισχυρισμό ότι το κράτος είναι κακό από τη φύση του και οδηγεί αναπόδραστα στον επάρατο «κρατισμό». Ο δεύτερος με την αντίσταση που προβάλλει σε κάθε προσπάθεια εξορθολογισμού ή εξυγίανσης του δημόσιου τομέα και με την υπεράσπιση όλων των «κεκτημένων», όσο αμαρτωλά και αν είναι. Ο Γιαννουλόπουλος επισημαίνει τις αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο λόγο του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει σημαία του την Αντίσταση, συλλέγοντας και αθροίζοντας έτσι κάθε είδους διαμαρτυρία. Καταγγέλλει τα δεινά που επιφέρει το μνημόνιο, αλλά υποτιμά συστηματικά τις δραματικές δυσκολίες της διακυβέρνησης σε συνθήκες χρεοκοπίας και υπόσχεται εύκολες λύσεις σε εξαιρετικά δυσεπίλυτα προβλήματα. Αντί να συμβάλει στην απόκτηση της αναγκαίας συλλογικής αυτογνωσίας, αναπαράγει ορισμένα γνωστά ιδεολογικά στερεότυπα, από την αντιστασιακή φύση του Ελληνα μέχρι την πεποίθηση ότι οι συμφορές που μας πλήττουν είναι προϊόν συμπαιγνίας ξένων επικυρίαρχων και των εγχώριων φιλομνημονιακών συνεργατών τους. Από την άλλη μεριά, και οι εκσυγχρονιστές επικριτές του ΣΥΡΙΖΑ ασκούν κριτική στη λαϊκιστική δημαγωγία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά παραγνωρίζουν ή υποτιμούν το ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης ή, όπως γράφει ο Γιαννουλόπουλος, «ξεχνούν πόσο δύσμορφος, άδικος και επικίνδυνος είναι ο κόσμος που δημιούργησε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Ως προς αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δίκιο και οι επικριτές του άδικο».
