Η κόρη, που απέκτησε ο ποιητής Πολ Ελιάρ με την ιδιόρρυθμη μούσα και μετέπειτα σύζυγο του Σαλβαντόρ Νταλί, με μια σειρά αποκαλυπτικές συνεντεύξεις στα 96 της χρόνια περιγράφει την εντελώς σουρεαλιστική παιδική της ηλικία
Επιμ.: Β. Γεωργακοπούλου
«Α,οι γονείς! Μπορεί η μητέρα μου να μην ήταν ποτέ αρκετά μητέρα, αλλά τουλάχιστον είχα έναν καλό μπαμπά». Στα 96 της χρόνια η Σεσίλ Ελιάρ, μονάκριβη κόρη του Πολ Ελιάρ και της Γκαλά, που μόνο τρεις φορές έχει μιλήσει με δημοσιογράφο, δίνει σειρά αποκαλυπτικών συνεντεύξεων («Μοντ», «Φιγκαρό» και «Ομπσέρβερ») μιλώντας για τους μυθικούς γονείς της και κυρίως τη μητέρα της, που την εγκατέλειψε σε ηλικία 11 χρονώ για να παντρευτεί και να αφοσιωθεί με πάθος στον Σαλβαντόρ Νταλί.
Αφορμή όλης αυτής της δημοσιότητας είναι η επανέκδοση ενός βιβλίου για παιδιά, που είχε γράψει ο Ελιάρ το 1951. Το «Grain-d’Aile» (κλείσιμο ματιού στο πραγματικό του όνομα Ευγένιος Γκρεντέλ), είναι μια ιστορία για ένα κοριτσάκι που το μόνο που θέλει είναι να πετάει. Τότε τις ζωγραφιές υπέγραφε η Ζακελίν Ντιέμ, τώρα η γνωστή εικονογράφος Κλοέ Πουαζά.
Ετσι, χάρη σε ένα παιδικό βιβλίο, επέστρεψε και η Σεσίλ στα περίεργα («σουρεαλιστικά» τα λέει) παιδικά της χρόνια, ενώ παράλληλα βοηθάει τον Ολιβιέ Μπαρμπαράν να γράψει μια βιογραφία για τον πατέρα της Πολ Ελιάρ (1895-1952). Και η δική της ζωή, όμως, είναι συναρπαστική με τέτοιο περίγυρο και γονείς, ο ένας κορυφαίος ποιητής που από σουρεαλιστής κατέληξε… κομμουνιστής, η άλλη η ιδιόρρυθμη μούσα μεγάλων καλλιτεχνών και η κυρίαρχη παρουσία στη ζωή και την… περιουσία του Νταλί.
Η περιβόητη Γκαλά (1894-1982) γεννήθηκε στη Ρωσία με το όνομα Ελένα Ιβάνοβνα Ντιακόνοβα. Συνάντησε τον Ελιάρ το 1912 σε σανατόριο της Ελβετίας, όπου είχε πάει για να θεραπευτεί από φυματίωση, οι δυο νέοι ερωτεύτηκαν και η Γκαλά έφυγε από τη Ρωσία για να παντρευτεί στο Παρίσι τον Ελιάρ (1917) και να γεννήσει τη Σεσίλ ένα χρόνο αργότερα.
Δεν ήταν απλώς σκληρή και αδιάφορη μητέρα, ήταν και μια πολύ ελεύθερη γυναίκα. Η Σεσίλ περιγράφει τη συγκατοίκησή τους από το 1924 μέχρι το 1927 με τον Μαξ Ερνστ, φίλο του Ελιάρ και εραστή της μητέρας της. «Ζούσαμε όλοι μαζί, εντελώς φυσικά, δεν θυμάμαι να το έβρισκα περίεργο», λέει. Τουλάχιστον ο Ερνστ γέμισε τη βίλα στο Ομπόν, βόρεια του Παρισιού, με υπέροχες ζωγραφιές φυτών και ζώων, κάποιες από τις οποίες τρόμαζαν τη μικρή Σεσίλ. Το 1968, παρέα με τον τότε σύζυγό της, κατάφεραν να τις αποκολλήσουν από τους τοίχους πείθοντας τον ιδιοκτήτη του σπιτιού να το νοικιάσουν για τρεις μήνες. Οι τοιχογραφίες βγήκαν σε δημοπρασία, το μεγαλύτερο μέρος τους αγοράστηκε από τη Φαράχ Ντιμπά και βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Τεχεράνης.
Και μετά τον Ερνστ μπήκε στη ζωή της μαμάς της ο Νταλί, ανερχόμενος τότε ζωγράφος, δέκα χρόνια μικρότερός της. Αρχισαν να συζούν το 1929, παντρεύτηκαν το 1934 και έμειναν μαζί μέχρι τέλους. Οι σχέσεις των γονιών της, παρά το διαζύγιο, παρέμειναν καλές. Η Σεσίλ το 1982, μετά τον θάνατο της Γκαλά, ανακάλυψε και έδωσε την άδεια να εκδοθούν οι ερωτικές επιστολές που της είχε στείλει ο Ελιάρ («Γράμματα στην Γκαλά»), που αποδεικνύουν την έντονη σεξουαλική και καλλιτεχνική τους επαφή. Και, παρά τα όσα λέει η ίδια για τη μητέρα της, υποστηρίζει ότι πολλές φορές γράφτηκαν γι’ αυτήν «φρικτά ψέματα».
Μερικά από τα όσα λέει η Σεσίλ Ελιάρ στις συνεντεύξεις της:
*Για τον Ελιάρ: Δεν ήταν από τους γονείς που λένε τα βράδια παραμύθια. Τις «σπάνιες φορές» που συνέβαινε, η Σεσίλ λέει ότι «δεν έπλαθε δικές του ιστορίες, αλλά διηγιόταν με έναν δικό του τρόπο βιβλία για ενήλικες, όπως το “Χίλιες και Μία Νύχτες”». Μετά τον χωρισμό των γονιών της την ανέλαβε η γιαγιά από την πλευρά του πατέρα της, που τον έβλεπε, πάντως, συχνά. «Στα 14 μου τον ρώτησα αν μπορούσα να διαβάσω Σαντ. Μου είπε: “Δεν στο συμβουλεύω, αλλά και δεν στο απαγορεύω”. Διάβαζα τα ποιήματά του, αλλά ποτέ δεν συζητούσαμε γι’ αυτά».
*Για την Γκαλά: «Από το 1929, που συνάντησε τον Νταλί, έχασε κάθε ενδιαφέρον για μένα. Την έβλεπα μια-δυο φορές τον χρόνο. Ούτε πριν βέβαια ήταν ιδιαίτερα θερμή μαζί μου. Ηταν μυστηριώδης και κρυψίνους. Ποτέ δεν συνάντησα κανέναν από τη ρωσική οικογένειά της. Δεν ήξερα καν πότε ακριβώς είχε γεννηθεί». Τον Ιούνιο του 1940, όταν οι Γερμανοί έμπαιναν στο Παρίσι και ο κόσμος έφευγε πανικόβλητος προς τον Νότο, η 22χρονη Σεσίλ θυμήθηκε ότι η μητέρα της είχε νοικιάσει μια βίλα για το καλοκαίρι στην Αρκασόν. Δυο μέρες ταξίδευε και… «Φτάνοντας ζήτησα να δω τη μητέρα μου. Η υπηρέτρια μου είπε ότι η Γκαλά δεν έχει κόρη και ήμουνα ψεύτρα. Η μητέρα μου έλειπε, δεν είχα αλλού να πάω. Τελικά, γεμάτη περιφρόνηση η υπηρέτρια είπε: “Εφτασαν το πρωί ο Μαρσέλ Ντισάν και ο Μαν Ρέι. Για να δούμε αν σας ξέρουν”. Ανοιξε την πόρτα. Ο Ντισάν και ο Μαν Ρέι έπαιζαν σκάκι. Φυσικά με γνώριζαν πολύ καλά. Ημουνα πια ασφαλής».
*Για τον Νταλί (1904-1989): «Ηταν τελικά πιο ευγενικός μαζί μου απ’ ό,τι η μητέρα μου. Μου έλεγε κάτι τρελά, εξωφρενικά πράγματα. Οταν ήμουν παιδί μού έδειχνε πίνακές του και με ρωτούσε τι βλέπω σ’ αυτούς. Οι απαντήσεις μου τον διασκέδαζαν. Ο Νταλί ήταν ο μόνος άνθρωπος για τον οποίο ενδιαφερόταν η Γκαλά».
*Για τον Πικάσο: Η Σεσίλ διατηρεί τις πιο τρυφερές αναμνήσεις από τον ζωγράφο, που την έπαιρνε συχνά μαζί του σε αγώνες πυγμαχίας. «Δεν γέρασε ποτέ. Τα σαράντα χρόνια που μας χώριζαν δεν τα αισθάνθηκα ποτέ. Πηγαίναμε για μπάνιο, τον επισκεπτόμουν όποτε ήθελα στο στούντιό του, στην οδό Grands Augustins στο Παρίσι. Μου έδειχνε τα μικρά γλυπτά που σκάρωνε από το τίποτα. Ηταν τόσο ζωντανός, γήινος, τόσο απόλυτα μη… αφηρημένος! Από τις ερωμένες του, η Ντόρα Μάαρ δεν με συμπαθούσε καθόλου, μου το είχε πει, δεν την ενδιέφεραν οι γυναίκες, μόνο οι άντρες. Μου άρεσε πολύ περισσότερο η Φρανσουάζ Ζιλό, έξυπνη και γεμάτη καλοσύνη».
*Για τη Nuche (Μαρί Μπενζ, 1904-1946), ηγερία των σουρεαλιστών, και ειδικά του Μαν Ρέι, δεύτερη σύζυγο του Ελιάρ: Ηταν η «μεγάλη φίλη» τής Σεσίλ. «Tόσο γλυκιά και ευγενική». Ηταν δίπλα της τη μέρα που πέθανε ξαφνικά από εγκεφαλική αιμορραγία και ο Ελιάρ έλειπε από το Παρίσι. Τη θυμάται και δακρύζει ακόμα και σήμερα.
*Για την τρίτη σύζυγο του Ελιάρ: Το 1951, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, παντρεύτηκε την Ντομινίκ Λεμόρ. Η Σεσίλ αποκαλύπτει ότι η μητριά της την έκανε να παραιτηθεί από την κληρονομιά της και την ανάγκασε να περάσει δεκαετίες ολόκληρες προσπαθώντας να αγοράσει σε διάφορες δημοπρασίες έργα τέχνης, που ανήκαν στη συλλογή του πατέρα της (Πικάσο, Μπρακ, Μαξ Ερνστ, Ντε Κίρικο, Σαγκάλ, Νταλί). «Οι ποιητές δεν είναι πλούσιοι», λέει η Σεσίλ. «Το πάθος του πατέρα μου για την πρωτοποριακή τέχνη τον βοηθούσε να συντηρεί και τον εαυτό του αγοράζοντας και πουλώντας έργα». Η χήρα του έβαλε χέρι και στην τεράστια συλλογή του από σπάνια βιβλία ποίησης, που ξεκίναγαν από την Αναγέννηση. Ολα έφεραν το Ex Libris του σχεδιασμένο από τον Μαξ Ερνστ με το μότο «Μετά από μένα μόνο ο ύπνος». Πούλησε τη συλλογή, όπως και την προσωπική του αλληλογραφία και έζησε πλουσιοπάροχα.
