Η σπουδαία εικαστικός Ελένη Μυλωνά, που έχει έδρα της τη Νέα Υόρκη, παρουσιάζει μια σειρά από φωτογραφικά έργα μεγάλων διαστάσεων εμπνευσμένα από τα ευρηματικά αυτοσχέδια κράνη των διαδηλωτών σε Ταχρίρ και Ουκρανία. Και μεταμορφώνεται σε βίντεο στον τελάλη από τον Καραγκιόζη
Της Νόρας Ράλλη
Το να χρησιμοποιεί ένας εικαστικός καλλιτέχνης διάφορες μορφές τέχνης δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ούτε το να φτάνει σε οριακές καταστάσεις. Ωστόσο, η έκθεση της Ελένης Μυλωνά «Το Καταραμένο φίδι», που εγκαινιάστηκε χθες το βράδυ στο Μουσείο Μπενάκη, έχει πολλές ιδιαιτερότητες και ξεχωρίζει κατευθείαν τόσο για τη βαθιά ανθρωπιά της όσο και για το καυστικό της χιούμορ -που σε κάνει να δακρύζεις και να γελάς ταυτόχρονα. Κοιτώντας τις εικόνες από τα γεγονότα πριν από τρία χρόνια στην πλατεία Ταχρίρ και εμπνεόμενη από την ευρηματικότητα των διαδηλωτών της Αραβικής Ανοιξης, που αυτοσχεδίαζαν φορώντας προστατευτικά κράνη από κατσαρόλες, χαρτόκουτα, ταψιά κ.λπ., αλλά και από τις πρόσφατες ταραχές στην Ουκρανία, η Ελένη Μυλωνά, ταυτιζόμενη ουσιαστικά μαζί τους, δημιούργησε ανάλογες εικόνες (με καινούργιες όμως έννοιες) με την ίδια στο κεντρικό κάδρο. Οι εικόνες στη συνέχεια έγιναν φωτογραφικά έργα μεγάλων διαστάσεων, περικεφαλαίες από σύρμα και ευτελή υλικά (που η ίδια εύστοχα ονομάζει «επικεφαλίδες»), καθώς μία αριστουργηματική ολιγόλεπτη βίντεο αρτ περφόρμανς. Εκεί, η ίδια παριστάνει τον τελάλη του χωριού και τραγουδά, σαν βυζαντινή υμνολογία, τμήμα του έργου του Καραγκιόζη «Ο Μεγαλέξαντρος και το Καταραμένο Φίδι».
«Το πρωτοάκουσα στο χορόδραμα της Ραλλού Μάνου», εξήγησε. Φορώντας τη στολή με τα παράσημα του προπάππου της, Στρατηγού Δαγκλή, τελαλίζει ονοματίζοντας σύγχρονες χώρες, με μία «επικεφαλίδα» με το άγαλμα της Ελευθερίας, μπροστά από ένα φόντο ζούγκλας με πιθίκια. Οι συμβολισμοί πολλαπλοί και το συναίσθημα απίστευτα έντονο.
Η ίδια συγκίνηση διαπερνά ολόκληρη την έκθεση. Η καλλιτέχνις έχει κατορθώσει να παρουσιάσει με προσωπική διακριτικότητα και περισσή σοβαρότητα –αποφεύγοντας ωστόσο τη σοβαροφάνεια – τις τελευταίες εξελίξεις σε Ευρώπη και Μεσόγειο. Αν και σε όλες τις φωτογραφίες απεικονίζεται το πρόσωπό της, δεν έχουμε να κάνουμε με αυτοπροσωπογραφίες, «εφόσον έχουμε διαφορετικές όψεις ενός ουδέτερου μοντέλου με πολλαπλά προσωπεία. Πρόκειται για σύνθετες εικόνες, όπου τα συμμετέχοντα αντικείμενα ανακατασκευάζουν μύθους και αρχέτυπα κοινωνικού χαρακτήρα», λέει η Χριστίνα Πετρηνού, επιμελήτρια της έκθεσης. Η μορφή της καλλιτέχνιδας απεικονίζει τον οποιονδήποτε, είναι αόριστη και συνάμα καθολική. Καθολικό είναι και το μήνυμα που απευθύνει κατευθείαν στο αρχέγονο, συγκινησιακό κομμάτι της ανθρώπινης (ιδιαίτερα της ελληνικής) ψυχοσύνθεσης. Γι’ αυτό και νιώθεις τρυφερότητα και συναισθηματική φόρτιση, αν και «πρόκειται για μια έκθεση που θα σας φτιάξει το κέφι», όπως τόνισε ο Αγγελος Δεληβοριάς.
Πράγματι, το χιούμορ και η δημιουργικότητα συνοδοιπορούν με το βαθύ κοινωνικοπολιτικό σχόλιο της δημιουργού. Η ίδια, με μεταπτυχιακά στη δημοσιογραφία, εξηγεί: «Ξεκίνησα το 2011, αμέσως μετά τα γεγονότα του Ταχρίρ. Εκτός των διαδηλωτών, ταυτίστηκα και με τους δημοσιογράφους εκεί. Δεν θα ξεχάσω μια φωτογραφία της Αντζα Νιεντρινχάους, που με ενέπνευσε ιδιαίτερα, και η οποία προχθές πέθανε σε αποστολή στο Αφγανιστάν». Ισως γι’ αυτό και η λέξη «επικεφαλίδες» για τα έργα της: δημοσιογραφία και καλλιτεχνική δημιουργία «επί κεφαλής», στην κυριολεξία.
Η Ελένη Μυλωνά γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά έδρα της είναι η Νέα Υόρκη. Εργα της βρίσκονται στη μόνιμη συλλογή του Ellis Island. Η Λίλι Βέιλ, κριτικός τέχνης, γράφει: «Παρότι το έργο της καλύπτει ένα ευρύ φάσμα, στο σύνολό του συνέχεται από την προσπάθεια της Μυλωνά να ανακαλύψει εικόνες-τεκμήρια μιας πραγματικότητας, που η ίδια διαισθάνεται και αντιμετωπίζει με τόση ένταση. Γι’ αυτό και πότε τη βλέπουμε σαν Μέδουσα με ένα μπαρόκ στέμμα από πράσινα, ιριδίζοντα φίδια, πότε σαν Φρίντα Κάλο, με έναν κεφαλόδεσμο φτιαγμένο από τρία πλαστικά μπουκάλια νερού, ντυμένη με λευκή στολή προστασίας από τοξικές ουσίες, αναφορά στην πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα, αλλού πάλι με ένα κάλυμμα για τροφές από πράσινο δίχτυ, τόσο εξωφρενικό όσο και κάποια από τα καπέλα που παρέλασαν στον πολυδάπανο γάμο του Πρίγκιπα Γουίλιαμ».
Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη γλύπτρια Χρύσα, όπως και ο κατάλογος που την συνοδεύει: «Η Χρύσα με επηρέασε βαθιά, στη δουλειά και στη ζωή μου. Ηταν μία ιδιάζουσα προσωπικότητα, ένας μοναδικός καλλιτέχνης!», δήλωσε γι’ αυτή η Ελένη Μυλωνά.
* INFO: Στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210.3453111). Τιμές εισιτηρίου: 3 €, μειωμένο 1,5 €. Διάρκεια: έως τις 25 Μαΐου.
