→Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τον μαέστρο, τους μονωδούς και τους χορευτές
«Τα τελευταία χρόνια η Λυρική μάς έχει συνηθίσει σε δράσεις που βγάζουν την όπερα από τους τέσσερις τοίχους του θεάτρου και τη φέρνουν πιο κοντά στην καθημερινότητά μας
Της Χριστίνας Ζαφειρούλη Φωτογράφος: Αρης Καμαρωτός
«Αυτό το όργανο μπορεί να παίξει και ραπ;» ρωτάει ένας μικρός μαθητής έναν από τους μουσικούς της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) δείχνοντας ένα όμποε. Ενα πρωτότυπο πρόγραμμα φέρνει κοντά δύο διαφορετικούς κόσμους, αυτόν των παιδιών του Δημοτικού μ’ αυτόν του λυρικού θεάτρου. Μουσικοί, μονωδοί, μαέστροι και τεχνικοί της Λυρικής ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους κι επισκέπτονται δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη την Ελλάδα με στόχο να εξοικειώσουν τους μικρούς μαθητές με τον κόσμο της όπερας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία» έχει ήδη ολοκληρώσει ένα επιτυχημένο κύκλο 70 επισκέψεων από τον Μάιο του 2012 και θα φιλοξενηθεί σε ακόμα 52 μέχρι τον Δεκέμβρη. Η υλοποίησή του εντάσσεται στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Εκπαίδευση και διά βίου μάθηση» με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013).
Στις δύο μέρες που διαρκεί η επίσκεψη της ΕΛΣ στο σχολείο, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν με κάθε λεπτομέρεια όλα τα στάδια παραγωγής της όπερας «Ο κουρέας της Σεβίλης», του Τζοακίνο Ροσσίνι. «Η ιδέα ξεκίνησε από τη διοίκηση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2010-11 και στοχεύει στο να εξοικειώσει τα μικρά παιδιά με την όπερα, κάνοντάς την μέρος της εκπαίδευσής τους. Ετσι δεν είναι απλοί θεατές, αλλά γνωρίζουν στην πράξη πώς δημιουργείται αυτό το είδος τέχνης», μας εξηγεί η Μαρία Μεταξάκη, καλλιτεχνική συνεργάτις ΕΛΣ και συνεχίζει: «Θεωρούμε ότι η τέχνη θα πρέπει να μπει μέσα στην εκπαίδευση από την πρώτη βαθμίδα. Με αυτό τον τρόπο εκπαιδεύουμε τους μελλοντικούς μας ακροατές».
Τα τελευταία χρόνια η Λυρική μάς έχει συνηθίσει σε δράσεις που βγάζουν την όπερα από τους τέσσερις τοίχους του θεάτρου και τη φέρνουν πιο κοντά στην καθημερινότητά μας. Εδώ ωστόσο υπάρχει η ιδιαιτερότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το γεγονός ότι είναι η ίδια η ΕΛΣ που πάει στο σχολείο, κάνει τους μαθητές ακόμη πιο ανοιχτούς στο να δεχτούν κάτι τόσο καινούργιο για εκείνους. Η διαφορά ανάμεσα σε μία εκπαιδευτική εκδρομή που στέλνει τους μαθητές στο θέατρο και το αντίστροφο είναι τεράστια. Οπως επισημαίνει ο Γιάννης Καλύβας, τενόρος, η αμεσότητα που κερδίζουν με το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στον χώρο του σχολείου πολλές φορές χάνεται όταν έρχεται το σχολείο στην ΕΛΣ. «Οταν έρχονται στο θέατρο με το σχολείο είτε είναι φοβισμένα για να συμπεριφερθούν όπως πρέπει είτε το βλέπουν απλά ως εκδρομή. Εδώ όμως νιώθουν στο σπίτι τους».
Η σχεδίαση του προγράμματος έχει ακριβώς αυτή τη λογική, να καταφέρει να κάνει τους μαθητές να οικειοποιηθούν κάτι που ίσως τους είναι πολύ ξένο. Για τον σκοπό αυτό τα παιδιά προετοιμάζονται από τους δασκάλους των εικαστικών, της μουσικής και της θεατρολογίας για περίπου ένα μήνα πριν φιλοξενήσουν το κλιμάκιο της Λυρικής. Ακολουθώντας σχετικές οδηγίες που στέλνονται στους δασκάλους, τα παιδιά ετοιμάζουν ένα ζωγραφικό πανό κι ένα φανάρι που εντάσσονται στο σκηνικό της παράστασης κι ένα ενδυματολογικό αντικείμενο, μια ποδιά. Ο δάσκαλος μουσικής προετοιμάζει τα παιδιά για τη συμμετοχή τους σε δύο μέρη της παράστασης (ένα όπου μιμούνται ήχους κρουστών και το φινάλε με τη χορωδία του σχολείου) ενώ ο θεατρολόγος αναλαμβάνει το θεατρικό κομμάτι. Η πρώτη μέρα του προγράμματος ξεκινάει με τέσσερις εκπαιδεύτριες που εισάγουν τα παιδιά στο τι πρόκειται να συμβεί με θεατρικό παιχνίδι καθώς και μουσικοκινητική κι εικαστική έκφραση. Μετά έρχονται οι μουσικοί της Ορχήστρας Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της ΕΛΣ. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά το μαέστρο, τους μονωδούς και τους χορευτές. Η μέρα ολοκληρώνεται με τη μουσική πρόβα για το φινάλε του έργου στην οποία συμμετέχει η σχολική χορωδία. Η 2η μέρα είναι η μεγάλη μέρα. Αφού οι μαθητές συνεχίσουν για λίγο τα εργαστήρια και γνωρίσουν πολλούς από τους συντελεστές όπως φωτιστές, ενδύτριες, μακιγιέρ και βοηθό σκηνοθέτη, πραγματοποιείται η παράσταση με συμμετοχή των παιδιών στη χορωδία με τους γονείς και τους δασκάλους να τα καμαρώνουν κι όλους τους υπόλοιπους μαθητές από τη θέση του κοινού. Φεύγοντας, το κλιμάκιο της ΕΛΣ αφήνει στο σχολείο ένα βιβλιαράκι με οδηγίες για να ετοιμάσουν μόνοι τους πλέον μια μουσικοθεατρική παράσταση, ενώ λαμβάνει από το σχολείο αξιολογήσεις για το πρόγραμμα αλλά κι εκθέσεις των παιδιών κι εμπειρίες από τις επόμενες δραστηριότητές τους.
Πώς αντιμετωπίζουν λοιπόν το πρόγραμμα οι μικροί πρωταγωνιστές; Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο μαέστρος Γιάννης Αραβίδης «σαν να βλέπουν για πρώτη φορά θάλασσα». Κι εξηγεί: «Σε πολλά παιδιά είναι άγνωστη η λέξη «όπερα», ωστόσο διψάνε για το ποιοτικό, θέλουν να μάθουν πράγματα για τη μουσική κι ίσως κάποια από αυτά να γίνουν μουσικοί ή καλοί ακροατές της καλής μουσικής». Φυσικά υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στις αντιδράσεις των μαθητών. Σύμφωνα με τη Ντίνα Στράνη, εκπαιδεύτρια του προγράμματος, τα παιδιά αντιμετωπίζουν στην αρχή την όπερα με κάποια επιφύλαξη καθώς δεν ανήκει στην ελληνική κουλτούρα: «Είναι λίγο υποψιασμένα με την κακή έννοια. Το μαγικό είναι ότι στη λήξη της πρώτης μέρας έχει αλλάξει κατά πολύ η αρχική τους εντύπωση για το τι είναι όπερα. Καταλαβαίνουν ότι δεν είναι κάποιοι ευτραφείς κύριοι και κυρίες που φωνάζουν, αλλά μια πολυσύνθετη τέχνη που εσωκλείει το εικαστικό κομμάτι, και την υποκριτική, το χορό και τη μουσική». Κι αυτή είναι μία άποψη που βρίσκει σύμφωνους και τους δασκάλους. Ο Παύλος Βάκαλος, δάσκαλος μουσικής, είδε πέρυσι το πρόγραμμα στο Δημοτικό Λεωνιδίου και φέτος θα το ξαναπαρακολουθήσει στο νέο του σχολείο, το 12ο Καλαμαριάς. «Πριν πάρουν μέρος στο πρόγραμμα, τα παιδιά δεν ήξεραν ότι υπάρχει θέατρο με μουσική. Οταν τους είπαμε ότι θα έρθει η Λυρική έκαναν σαν να περιμένουν εξωγήινους. Ωστόσο δυο μέρες μετά το πρόγραμμα έλεγαν «όταν ανέβω στην Αθήνα, θα πάω στη Λυρική». Εβλεπες στο πρόσωπο των παιδιών ότι είχαν ζήσει μια εμπειρία ζωής».
Το πρόγραμμα ορίζει συγκεκριμένο αριθμό σχολείων ανά περιφέρεια δίνοντας προτεραιότητα στις πιο υποβαθμισμένες κι ακριτικές από αυτές. Κι αυτό γιατί τα παιδιά στην επαρχία δεν έχουν εύκολα πρόσβαση σε τέτοιου είδους παραστάσεις. Οι δάσκαλοι παραδέχονται πως είναι πλέον δύσκολο, λόγω κρίσης, να έρθουν εκδρομή στην Αθήνα για μία παράσταση. Κι όπως μας λέει ο Γιάννης Γεωργιάδης, πρώτο βιολί στα εκπαιδευτικά προγράμματα, αξίζει τον κόπο: «Οσο απομακρυνόμαστε από τα μεγάλα αστικά κέντρα τόσο περισσότερο τα παιδιά ενθουσιάζονται. Νιώθουν ευγνωμοσύνη που έρχονται κάποιοι από την Αθήνα για να τους παρουσιάσουν το πρόγραμμα, το βλέπουν σα δώρο. Μάλιστα, σε υποβαθμισμένες περιοχές οι μαθητές έχουν περισσότερες ερωτήσεις. Κι επειδή κάθε φορά συμμετέχουν οι ίδιοι στην παράσταση, υπάρχει προσμονή κι ενθουσιασμός». Η Χριστίνα Αυγερίδη, μία εκ των εκπαιδευτριών, προσθέτει στο ίδιο κλίμα: «Τα παιδιά που συναντάμε στην επαρχία συνήθως γνωρίζουν περισσότερο από μουσική καθώς σε πολλές πόλεις υπάρχουν φιλαρμονικές ορχήστρες στις οποίες συμμετέχουν ή γνωρίζουν πράγματα για την παραδοσιακή μουσική». Ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος, μουσικός της ορχήστρας, θυμάται την υποδοχή που έλαβε η αποστολή όταν έφτασε πέρυσι τον Ιούνιο στη Λέρο: «Το κλίμα εκεί ήταν σχεδόν οικογενειακό! Τα παιδιά ήταν πολύ ανοιχτά και μας έμαθαν με τα μικρά μας ονόματα από την πρώτη μέρα», μας λέει.
Μάλιστα, ερχόμενοι σε επαφή με αυτό το νέο, και πολλές φορές αφοπλιστικά ειλικρινές κοινό, οι ίδιοι οι συντελεστές επηρεάζονται με τρόπο που δε θα περίμεναν. «Η κάθε παράσταση σε κάθε σχολείο είναι για εμάς μια πρεμιέρα. Σίγουρα έχουμε γίνει κι εμείς παιδιά για να μπορέσουμε να τους περάσουμε το μήνυμα της τέχνης και της μουσικής. Ετσι προσεγγίζουμε τη ρίζα του πολιτισμού που είναι οι ηλικίες του δημοτικού σχολείου» μας εξηγεί ο μαέστρος, κ. Αραβίδης. Επειτα από επισκέψεις σε περισσότερα από 47 σχολεία, ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος νιώθει περήφανος που είναι μέρος ενός τέτοιου εγχειρήματος. «Αυτό που λαμβάνω σαν μουσικός, πέραν του ότι μεταδίδω γνώσεις, είναι η απίστευτη χαρά κι ενθουσιασμός που έχουν τα περισσότερα παιδιά και πολλές φορές κι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Νιώθω ότι ανακαλύπτουν έναν καινούργιο κόσμο».
