Alison Moore
«Ο φάρος»
Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου,
Ικαρος, 2013, σελ. 213
Της Μαριάννας Σκιαδά
Ο Φάρος είναι το πρώτο μυθιστόρημα της γεννημένης το 1971 στο Μάντσεστερ, Βρετανίδας συγγραφέως Alison Moore. Το μυθιστόρημα ή καλύτερα -λόγω μεγέθους- η νουβέλα δημιούργησε αίσθηση στους κριτικούς αλλά και στο κοινό και κατάφερε να συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα των υποψηφίων για το βραβείο booker του 2012, αποκλείοντας ηχηρά ονόματα συνυποψήφιων συγγραφέων.
Ο Φάρος αφηγείται μια απλή αλλά ταυτόχρονα πολύ επίπεδη και γι' αυτό δύσκολη να συνοψιστεί ιστορία, την ιστορία ενός μεσήλικα, πρόσφατα χωρισμένου άνδρα του Φουθ, ο οποίος φεύγει από τη Βρετανία όπου ζει, για ολιγοήμερες διακοπές που περιλαμβάνουν πολύωρη καθημερινή πεζοπορία, στη Γερμανία, τη χώρα καταγωγής του. Ο Φουθ ακολουθεί μια συγκεκριμένη και από τα πριν καθορισμένη, πεζοπορική, κυκλική, διαδρομή η οποία αρχίζει και τελειώνει μια εβδομάδα μετά στο ίδιο σημείο, στο ξενοδοχείο Χέλχαους δηλαδή, το οποίο βρίσκεται στο ομώνυμο με το ξενοδοχείο χωριό. Η πεζοπορία του Φουθ ακολουθεί μια κυκλική πορεία και η ζωή του επίσης καθώς είναι ανίκανος να ξεπεράσει την εγκατάλειψη της μητέρας του όταν ήταν ακόμη παιδί και βιώνει έτσι ξανά και ξανά τα τραύματα του.
Το όνομα του χωριού και του ξενοδοχείου δεν είναι τυχαίο μια που Χέλχαους σημαίνει το «σπίτι του φωτός» στα γερμανικά και το «σπίτι της κολάσεως» στα αγγλικά.
Το ξενοδοχείο ανήκει και διευθύνεται από την Εστερ και τον σύζυγό της Μπέρναρντ. Η Εστερ είναι μια γυναίκα στην ίδια περίπου ηλικία με τον Φουθ, απελπισμένη και εγκλωβισμένη σε έναν γάμο με έναν βίαιο και αδιάφορο άνδρα. Ενα ομοίωμα φάρου, η θήκη ενός αρώματος, ασημένια στη περίπτωση του Φουθ και πιο ταπεινή, ξύλινη για την Εστερ ενώνει τη μοίρα των δύο τελείως διαφορετικών αυτών ανθρώπων και φθάνει τη νουβέλα στο απροσδόκητο τέλος της.
Η μικρογραφία αυτή του φάρου είναι και ο φάρος του τίτλου τού ανά χείρας μυθιστορήματος, ενός τίτλου που ηθελημένα παραπέμπει στο περίφημο βιβλίο της ιέρειας του μοντερνισμού Βιρτζίνιας Γουλφ (Στον Φάρο, 1927). Τη Βιρτζίνια Γουλφ θυμίζει επίσης και η αφηγηματική του τεχνική καθώς ο αναγνώστης πληροφορείται για τη ζωή τόσο του Φουθ όσο και της Εστερ μέσα από τις σκέψεις και τις αναμνήσεις τους. Ο Φουθ κατά την διάρκεια της πεζοπορίας του θυμάται το ταξίδι στη Γερμανία που έκανε με τον πατέρα του μετά τον χωρισμό των γονιών του, τη γυναίκα του αλλά κυρίως τη μητέρα του, η απουσία της οποίας τον σημάδευσε. Μοναδικό ενθύμιο της απούσας μητέρας, το οποίο ο Φουθ κουβαλά συνεχώς μαζί του, είναι μια άδεια θήκη αρώματος καθώς το φιαλίδιο με το άρωμα βιολέτας που εκείνη φορούσε έσπασε την ημέρα που ο Φουθ κατάλαβε ότι η μητέρα του θα τους εγκαταλείψει. Μυρωδιές και αρώματα συνδέονται συνεχώς με τις αναμνήσεις των ηρώων του Φάρου. Οι μυρωδιές αναπληρώνουν και θυμίζουν τους απόντες και τα ομοιώματα των φάρων της Εστερ, αλλά κυρίως του Φουθ, τούς θυμίζουν διαρκώς τη χαμένη τους αθωότητα.
Ο Φάρος της Moore, όπως σωστά επισημαίνει η Αθηνά Δημητριάδου στο εξαιρετικά ενδιαφέρον επίμετρο που υπογράφει, διαφέρει ριζικά από τον Φάρο της Γούλφ, καθώς στο βιβλίο της Moore το σύμβολο του φωτός και της ελπίδας, ο φάρος, έχει συρρικνωθεί και έχει γίνει μια κενή θήκη αρώματος ενώ η Εστερ και κυρίως ο Φουθ άοσμοι, περιθωριοποιημένοι και αβέβαιοι έχουν χάσει κάθε ελπίδα. Η ατμόσφαιρα του Φάρου της Moore θυμίζει πολύ περισσότερο την ατμόσφαιρα και την απελπισία του Αρώματος του Πάτρικ Ζίσκιντ (1985). Ο Φουθ εξάλλου όχι κυριολεκτικά, όπως ο ήρωας του Ζίσκιντ, αλλά μεταφορικά άοσμος έχει και αυτός όπως ο Γκρενουίγ, ο ήρωας του Αρώματος, μια εμμονή με τις μυρωδιές και δουλεύει σε μια βιομηχανία κατασκευής τεχνικών οσμών.
Ενα καλοκουρδισμένο δομικά μυθιστόρημα αλλά και γλωσσικά λεπτοδουλεμένο. Η μετάφραση της Δημητριάδου συμβάλλει τα μέγιστα στην αναγνωστική απόλαυση.
