Οι μουσικοί του «Ergon» σε πλήρη ετοιμότητα και εγρήγορση έπαιξαν από Στιβ Ράιχ μέχρι Ααρβο Περτ, αφήνοντας άριστες εντυπώσεις
Του Γιάννη Σβώλου
Μια πολύ καλά προετοιμασμένη συναυλία με «κλασικά» και σύγχρονα έργα από το ρεπερτόριο του μινιμαλισμού έδωσε παραμονές Πάσχα το ελληνικό σύνολο «Ergon» στο Μέγαρο Μουσικής (8/4/2014). Η συναυλία, στην οποία προσήλθαν λυπηρά ελάχιστοι ακροατές, άφησε άριστες εντυπώσεις.
Η βραδιά ξεκίνησε με δύο σύγχρονα έργα: το «Το φως από μέσα» («The Light within», 2007) για ενόργανο σύνολο και ηλεκτρονικά του 61χρονου Αμερικανού Τζον Λούθερ Ανταμς και το «Evapora» (1994) για ενόργανο σύνολο του 59χρονου Κινέζου Χσιαουγιόνγκ Τσεν. Αμφότερα ήσαν αυστηρά μινιμαλιστικά: αφαιρετικά, με αργή, δίχως «δράση» ροή, εστιασμένα σε μια α λα Λίγκετι εμπρεσιονιστική επαναδιερεύνηση του παιχνιδιού των ηχοχρωμάτων με παρατεταμένες συγχορδίες ή πλατιές «πινελιές» ήχου από ομοειδείς ομάδες οργάνων. Οι δύο συνθέσεις δόθηκαν νηφάλια, με τονική ακρίβεια και καθαρότητα.
Ακολούθησαν δύο μείζονα έργα που διερευνούν διαφορετικές όψεις της ρυθμικής εκδοχής του μινιμαλισμού: το εμβληματικό «Διπλό σεξτέτο» (2007) για ενόργανο σύνολο και προηχογραφημένο σύνολο του 78χρονου Αμερικανού πατριάρχη του κινήματος, Στιβ Ράιχ, και το «Workers Union» (1975) για ενόργανο σύνολο του 75χρονου Ολλανδού Λουίς Αντρίεσεν.
Τα εκτενή αυτά κομμάτια –αμφότερα διαρκούν άνω των 20΄- συνιστούν σύγχρονες υποστροφές στην καθαρά εγκεφαλική –ή μήπως και διονυσιακή;!- ηδονή του εμμονικού, αχόρταγα παραλλασσόμενου ρυθμικού παιχνιδιού.
Επιπλέον, απαιτούν ατσάλινα νεύρα και ανοιχτό πλαίσιο πρόσληψης από μουσικούς και ακροατές.
Σε πλήρη ετοιμότητα και εγρήγορση, οι μουσικοί του «Ergon» τα έπαιξαν αμφότερα με αθλητικό σφρίγος, ακρίβεια ηλεκτρονικού υπολογιστή και υπερχειλίζουσα μηχανιστική ενέργεια!
Μεταξύ των δύο, ακούστηκε μια ωραία ανάγνωση του «Fratres» (1977/89) στην εκδοχή για κουαρτέτο εγχόρδων˙ καθαρτικό βάπτισμα γαλήνης, η ανατολικοευρωπαϊκή, «γρηγοριανή» εκδοχή του μινιμαλισμού από τον Εσθονό Ααρβο Περτ (γεν. 1935) ήχησε σαν παρηγορητική προσευχή.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Μπετόβεν που καίει από Ελληνες σολίστες
Πάνε πια χρόνια από τότε που το Μέγαρο Μουσικής διοργάνωνε τακτικά θεματικούς κύκλους μουσικής δωματίου με ξένους σολίστες υπό τον Λεωνίδα Καβάκο συνιστά δε πραγματικά απώλεια που ο θεσμός αυτός ουδόλως ενδιαφέρθηκε να συγκρατήσει στη συλλογική μνήμη την πλούσια 20χρονη προσφορά του από την εποχή των «παχιών αγελάδων». Ισχνή ανάμνηση -όσο το επιτρέπουν οι παρούσες συνθήκες- είναι ο τρέχων, τετραμερής κύκλος μουσικής δωματίου (21/1 έως 29/4/2014).
Πλέον, η σκυτάλη έχει περάσει –ή να πούμε επιστρέψει;- σχεδόν αποκλειστικά στους εγχωρίως δραστηριοποιούμενους Ελληνες μουσικούς που θέλουν, γνωρίζουν και αντέχουν ακόμη να δουλεύουν για τη δική τους καλλιτεχνική και τη δική μας πνευματική επιβίωση. Ταυτόχρονα, το κέντρο της (μουσικής) σκηνής καταλαμβάνει δικαιωματικά η επόμενη γενιά ακμαίων πιανιστών, στην οποία κυριαρχούν αριθμητικά –η διαπίστωση έχει και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον!- οι άνδρες σολίστες. Τις προάλλες παρακολουθήσαμε στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» μια θαυμάσια βραδιά μουσικής δωματίου με τον τσελίστα Αγγελο Λιακάκη και τον πιανίστα Τίτο Γουβέλη (9/4/2014). Οι δύο παρουσίασαν το πρώτο μέρος φιλόδοξου κύκλου συναυλιών στη διάρκεια των οποίου σκοπεύουν μελλοντικά να ερμηνεύσουν τα άπαντα του Μπετόβεν για τσέλο και πιάνο. Ακούστηκαν οι «Σονάτες αρ.1, αρ.4 και αρ.3» και οι «Επτά παραλλαγές σε ένα θέμα από τον “Μαγικό αυλό” του Μότσαρτ». Οι εντυπώσεις που άφησε η βραδιά ήσαν άριστες.
Τέλεια προετοιμασμένοι και επιπλέον απόλυτα ταυτιζόμενοι ως προς το ερμηνευτικό στίγμα, οι δύο ακμαίοι μουσικοί διέπλασαν αναγνώσεις τεχνικά και ορθοτονικά αψεγάδιαστες, ορμητικές, παλλόμενες από ταιριαστά νεανική, κινητική ενέργεια. Τονίζοντας αντιθέσεις, υφαίνοντας θυελλώδεις, αθλητικού σφρίγους συνομιλίες μεταξύ των οργάνων, βρίσκοντας χώρο για κομψότητα και χάρη, δεν άφησαν μία νότα άψαχτη, ούτε μία μουσική φράση να κυλήσει αδιάφορα. Δυναμικά φορτισμένη, γωνιώδης φραστική από το τσέλο και ρυθμικά αρθρωμένο παίξιμο στο πιάνο διαπότισαν την εκτέλεση απ’ αρχής μέχρι τέλους με μεθυστικό overdose φορτισμένης έκφρασης, που, όμως, ουδέποτε εκτράπηκε εκτός θέματος ή ύφους. Ερμηνείες που θα μπορούσαν άμεσα να διεκδικήσουν χώρο στη δισκογραφία!
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Καβάκος και Μπραμς
Johannes Brahms:
Σονάτες για βιολί και πιάνο αρ.1, αρ.2, αρ.3, Scherzo Wo2, Wiegenlied op49/no.4. Λεωνίδας Καβάκος (βιολί), Yuja Wang (πιάνο) [Decca 4786442]
Μετά την ηχογράφηση του πλήρους κύκλου με τις δέκα «Σονάτες για βιολί και πιάνο» του Μπετόβεν, που κυκλοφόρησαν πριν από περίπου έναν χρόνο (DECCA 4783523, 3 cds), ο Λεωνίδας Καβάκος περνά ακάθεκτος στον βαθύ πυρήνα του ρομαντικού ρεπερτορίου. Οι τρεις «Σονάτες για βιολί και πιάνο», έργα 78, 100 και 108 αντίστοιχα, του Μπραμς συνιστούν ερμηνευτικά τελείως διαφορετικό σύνολο: άλλη αισθητική, άλλο ηχητικό βάρος, άλλοι εκφραστικοί στόχοι.
Σαρανταεφτάχρονος, πλέον, αυτή τη φορά ο διεθνής Ελληνας βιολιστής έχει δίπλα του την 27χρονη Κινέζα πιανίστρια Γιούτζα Ουάνγκ, που η Decca «δανείζεται» από την Deutsche Grammophon. Η σύμπραξη των δύο καρποφορεί έναν Μπραμς αισθητά αλλιώτικο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει να ακούμε ώς τώρα. Φυσικά τον κυρίαρχο τόνο δίνει ο βιολιστής. Με εξαίρεση λιγοστές, κρίσιμες στιγμές –π.χ. το Presto agitato της 3ης Σονάτας- οι αναγνώσεις του Καβάκου είναι συνεκτικές και αβίαστες αλλά μετρημένες, η έκφραση ακριβής και προσεγμένη αλλά πιο εσωστρεφής, το λυρικό στοιχείο συγκρατημένο σε γενικώς χαμηλές θερμοκρασίες, η αντιμετώπιση του ρυθμικού παλμού θαυμαστά ισορροπημένη αλλά χαμηλών τόνων. Τη συνήθη εξωστρέφεια, ζέση και νεανική βιασύνη του ώριμου ρομαντισμού υποκαθιστούν εδώ νωχελική αναλυτικότητα, συγκρατημένες δυναμικές και ταχύτητες ροής, διάθεση στοχασμού. Η Κινέζα πιανίστρια συμμετέχει με την πολυτελή άνεση του συνοδοιπόρου που νιώθει ότι δεν θα κληθεί να αγγίξει τα όριά του.
