Συνολικά η πεζοπορία της διαφυγής ήταν ίση με το 40% περίπου του άξονα της Κρήτης και ήταν κυρίως νυχτερινή. Την ημέρα και όποτε χρειαζόταν οι πεζοπόροι κούρνιαζαν σε σπηλιές, σε βοσκοκαλύβες, σε ρεματιές, ακόμη και σε χαντάκια

Tου Μανώλη Μυλωνάκη*

Συμπληρώθηκαν σήμερα 70 χρόνια από την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε από την Κρήτη. Για το μοναδικό αυτό, στην κατεχόμενη Ελλάδα, εγχείρημα χρειάστηκαν συνολικά 19 μέρες. Τόσες ακριβώς μεσολάβησαν από τη σύλληψη του Κράιπε -κατά τη διαδρομή του, από το στρατηγείο των Ανω Αρχανών στην κατοικία της Κνωσού- μέχρι την επιβίβασή του, στην παραλία του χωριού Ροδάκινο, στο πλοιάριο που τον μετέφερε στην Αίγυπτο.

Το βράδυ της 26ης Απριλίου 1944, δύο Βρετανοί, ο ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο λοχαγός Στάνλεϊ Μος, με στολές Γερμανών υπαξιωματικών, σταμάτησαν δήθεν για έλεγχο το Opel του στρατηγού. Εξουδετέρωσαν τον σοφέρ και έσυραν έξω τον στρατηγό, του έβαλαν χειροπέδες και τον τοποθέτησαν μπροστά στα πόδια των τριών οπλισμένων Κρητικών που κάθισαν στο πίσω κάθισμα. Ο Φέρμορ με το πηλήκιο του Κράιπε τον αντικατέστησε στη θέση του συνοδηγού, ενώ ο Μος με το πηλήκιο του σοφέρ κάθισε στη δική του θέση. Στην επιχείρηση είχαν συμπράξει δέκα Κρητικοί, οι τρεις από τους οποίους πραγματοποίησαν, από υψώματα, σκυταλοδρομία φωτεινών σημάτων, που ειδοποίησε έγκαιρα τους ψευτογερμανούς ότι το αυτοκίνητο του Κράιπε πλησίαζε και ήταν ασυνόδευτο.

Μετά την απαγωγή, το Opel κινήθηκε προς την πόλη του Ηρακλείου, τη διέσχισε και εξήλθε από τη Χανιόπορτα του μεσαιωνικού κάστρου. Αποβίβασε, στη θέση Γενί Γκαβέ, τον Μος και δύο Κρητικούς που έλυσαν τον Κράιπε και τον πήραν στην πορεία τους προς τα Ανώγεια. Ο Φέρμορ άφησε στο Opel μια επιστολή που γνωστοποιούσε στις γερμανικές Αρχές ότι η απαγωγή ήταν έργο Βρετανών, το εγκατέλειψε κοντά σε ακτή γνωστή από παλαιότερες προσεγγίσεις υποβρυχίων και άρχισε με τον τρίτο Κρητικό τη διαδρομή προς τα Ανώγεια. Το Opel μέχρι την εγκατάλειψή του είχε περάσει από 22 γερμανικά μπλόκα και είχε τιμηθεί με ισάριθμους στρατιωτικούς χαιρετισμούς.

Τα Ανώγεια, που βρίσκονται στη βόρεια πλαγιά του Ψηλορείτη, 25 χλμ. νοτιοδυτικά του Ηρακλείου και 38 χλμ. νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, θα ήταν ο τόπος συγκέντρωσης της ομάδας. Επτά από τις εικοσιτέσσερις ώρες της παραμονής Κράιπε και απαγωγέων στην περιοχή των Ανωγείων το κέντρο τους ήταν πλημμυρισμένο από Γερμανούς. Η καταδίωξη είχε αρχίσει.

Το σχέδιο της διαφυγής προέβλεπε πορεία προς το Λιβικό πέλαγος μέσω του Ψηλορείτη. Ο δεύτερος σταθμός ήταν πιο ψηλά, στο λημέρι του Ανωγειανού αρχηγού Μιχάλη Ξυλούρη. Εμειναν εκεί δύο μέρες. Ο τρίτος σταθμός ήταν το κρησφύγετο του Πετρακογιώργη ακόμη ψηλότερα. Χρειάστηκε να συνεχίσουν την άνοδο στον Ψηλορείτη μέχρι να αρχίσουν να κατηφορίζουν προς τα νοτιοδυτικά, με προορισμό την επαρχία Αμαρίου του νομού Ρεθύμνου. Μετά την άφιξή τους, οι συνθήκες χειροτέρεψαν δραματικά. Οι Γερμανοί είχαν κυκλώσει τη θέση τους. Σώθηκαν και διέφυγαν χάρη στην αυταπάρνηση, τη συστράτευση και τους επιτυχείς χειρισμούς μεγάλου αριθμού κατοίκων της περιοχής. Τα αντίποινα των Γερμανών, που δεν άργησαν να υποψιαστούν όσα συνέβαιναν, ήταν άμεσα. Ενώ οι απαγωγείς με τον στρατηγό βρίσκονταν ακόμη στην επαρχία Αμαρίου, οι Γερμανοί έκαψαν τα χωριά Μαρκαρικάρι, Καμάρες και Λοχριά. Λίγους μήνες αργότερα θα ερχόταν η σειρά των Ανωγείων. Το ζητούμενο από τους απαγωγείς ήταν ένα τμήμα της παραλίας χωρίς γερμανική παρουσία. Μετά την επισήμανσή του, θα ειδοποιούσαν το Κάιρο για να στείλει εκεί το σκάφος που θα τους έπαιρνε. Πέρασαν πολλές μέρες μέχρι να εντοπιστεί η πολυπόθητη θέση. Ο «περιστερές» στην παραλία του χωριού Ροδάκινο. Μπήκαν στο πλοίο το βράδυ της 15 Μαΐου, αφού άφησαν στην Κρήτη τα όπλα, τα άρβυλα και τα τζάκετ τους.

Οι απαγωγείς από το Γενί Γκαβέ μέχρι το κρησφύγετο του Πετρακογιώργη είχαν την προστασία της Ανταρτικής Ομάδας Ανωγείων. Μέχρι το Αμάρι είχαν την προστασία τόσο της ΑΟΑ όσο και των ανταρτών του Πετρακογιώργη. Το κύριο βάρος της προστασίας τους στις επικίνδυνες μέρες του Αμαρίου κρατήθηκε από την επαρχιακή οργάνωση του ΕΑΜ, με πρωτεργάτη τον γραμματέα του, Μιχάλη Πατακό. Η τελευταία βοήθεια δόθηκε από τους αντάρτες του Ροδάκινου, από τους αντάρτες του καπετάν Πέτρακα και από τον Ελληνοβρετανό λοχαγό Τσικλητήρα. Συνολικά η πεζοπορία της διαφυγής ήταν ίση με το 40% περίπου του άξονα της Κρήτης και ήταν κυρίως νυχτερινή. Την ημέρα και όποτε χρειαζόταν οι πεζοπόροι κούρνιαζαν σε σπηλιές, σε βοσκοκαλύβες, σε ρεματιές, ακόμη και σε χαντάκια.

Διαδόθηκε ότι η απαγωγή του στρατηγού ήταν εκδίκηση για τις γερμανικές θηριωδίες στην Κρήτη. Οτι ο αρχικός σχεδιασμός αφορούσε τον αιμοσταγή στρατηγό Αντρέ και όταν εκείνος μετατέθηκε, τον διάδοχό του, τον επίσης αιμοσταγή στρατηγό Μπρόιερ. Τελικά έγινε απαγωγή του Κράιπε, που μόλις είχε έρθει από το ρωσικό μέτωπο. Αργότερα κυκλοφόρησε ότι η ιδέα ήταν του Πάτρικ Λη Φέρμορ.

Η άποψη ότι η απαγωγή ήταν εκδίκηση προϋποθέτει τη βεβαιότητα ότι το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής είχε στις έγνοιες του (και) την τιμωρία των, ανά την δικαιοδοσία του, αιμοσταγών Γερμανών στρατηγών. Εάν υπήρξε και όσο υπήρξε, στις μέρες του πολέμου τέτοια βεβαιότητα θα ήταν απλώς ψυχοπροστατευτική. Σήμερα ακούγεται ανυπόφορα αφελής. Η ιστορική γνώση οδηγεί στην εκτίμηση ότι η απαγωγή ενός στρατηγού θα οδηγούσε στην παραπλάνηση της κεντρικής γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης, που διαμοίραζε τις μεραρχίες στα ανοικτά και στα πιθανά μέτωπα. Το ΣΜΑ είχε κάθε λόγο να κατασκευάσει γεγονότα που θα έμοιαζαν με test αντοχής των γερμανικών δυνάμεων στην Κρήτη, όπως θα συνέβαινε εάν το ΣΜΑ σχεδίαζε μια απόβαση. Ο πόλεμος συνεχιζόταν στην Ιταλία. Η απόβαση στη Νορμανδία απείχε μόλις 40 μέρες. Επομένως, η διατήρηση και ιδίως η ενίσχυση των γερμανικών δυνάμεων στη νότια Ελλάδα ήταν αναγκαία. Φαίνεται άλλωστε ότι το ΣΜΑ δεν αρκέστηκε στο εγχείρημα Κράιπε. Στις μέρες της απαγωγής του Κράιπε, οι ομόλογοι του Π.Λ.Φέρμορ στην Πελοπόννησο ζήτησαν από τον ΕΛΑΣ Λακωνίας να επιτεθεί κατά των Γερμανών στους Μολάους. Το βρετανικό αίτημα περιλαμβάνεται και στην απολογία του Μπελογιάννη το 1952. Η επίθεση έγινε και οι Γερμανοί είχαν ένα νεκρό στρατηγό. Τον εκδικήθηκαν με την εκτέλεση, των 200 του Χαϊδαριού, στην Καισαριανή.

…………………………………………………………..

* Ιατρός και φίλος της Ιστορίας