Το άρπαξα το βιβλιαράκι και έτρεξα αμέσως στο… dvd. Να με συγχωρεί ο καταπληκτικός Γιάννης Κιουρτσάκης, αλλά ήθελα, πριν το διαβάσω, να ξαναδώ τις δύο ταινίες του Λάκη Παπαστάθη, στις οποίες αναφέρεται. Μου τις πρόσφερε στο χέρι, κολλημένες στα εξώφυλλα. «Τον καιρό των Ελλήνων» και «Θεόφιλος».
Ειδικά την πρώτη, με τη φουστανέλα του αρχιληστή Αλέξη Δαμιανού και το αψεγάδιαστο ευρωπαϊκό ένδυμα του αστού Κώστα Αρζόγλου, είχα πεθυμήσει. Γιατί, πέρα από την καθαρά κινηματογραφική απόλαυση, μου είχε προσφέρει κι ένα άλλο δώρο. Με έκανε να ανακαλύψω και να διαβάσω τη «Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι», αυτό το αυτοβιογραφικό διαμάντι της ελληνικής λογοτεχνίας, που πρωτοεκδόθηκε το 1870, ο συγγραφέας του ακόμα δεν έχει βεβαία ταυτότητα, αλλά περιγράφει με απίστευτη ζωντάνια και χιούμορ τα χάλια του στρατού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και κυρίως το πέρασμα της χώρας μας από μια εποχή σε άλλη.
Η ταινία γυρίστηκε το 1981, αλλά εξακολουθεί να είναι από τις πιο αγαπημένες μου. Είμαστε η γενιά, βλέπετε, που ακόμα αναρωτιόταν πάνω στις ρίζες της. Κάτι ανάλογο ομολογεί και ο βραβευμένος δοκιμιογράφος Γιάννης Κιουρτσάκης στο βιβλίο του «Ο νεοελληνικός διχασμός και το μυστήριο της τέχνης» (εκδόσεις Πατάκη), που αποτελείται από δύο κριτικές του για τις πρώτες ταινίες του Παπαστάθη.
«Το βέβαιο είναι», γράφει, «ότι χάρη σ’ αυτές αντίκρισα με καινούργιο τρόπο δύο αβυθομέτρητα υπαρξιακά μυστήρια που στοιχειώνουν ολόκληρη την ερευνητική και λογοτεχνική δουλειά μου: εκείνο της προσωπικής μου ταυτότητας ως Νεοέλληνα και το διόλου λιγότερο ανεξάντλητο μυστήριο της τέχνης που, όταν αναφερόμαστε σε έναν ζωγράφο όπως ο Θεόφιλος, είναι συνυφασμένο με τη μοίρα του Νέου Ελληνισμού».
Ο κινηματογράφος μας έχει περάσει σε άλλες αγωνίες. Και είναι λογικό. Αλλά γιατί εγώ να νιώθω ακόμα ζωντανές μέσα μου και τις δυο απελπισίες; Του ηττημένου αρχιληστή Δαμιανού, που αναγκάζεται να υποταχθεί στην έννομη τάξη. Αλλά και του αστού Αρζόγλου, που κάτι πρόλαβε να ξεφορτωθεί από τις δικές του ψευδαισθήσεις όσο καιρό έζησε στα βουνά μαζί του.
Βένα Γεωργακοπούλου
