Τα αφανίζει o θανατηφόρος μύκητας Ceratocystis platani. «Δραστικά μέτρα τώρα» ζητούν οι επιστήμονες, αλλιώς «σε μερικές δεκαετίες τα νεκρά δέντρα θα είναι εκατομμύρια»

 

Του Τάσου Σαραντή

 

Μία από τις πλέον καταστρεπτικές ασθένειες δασικών δέντρων παγκοσμίως, που εμφανίστηκε στη χώρα μας το φθινόπωρο του 2003, απειλεί τα πλατάνια, ένα από τα μακροβιότερα δέντρα της ελληνικής χλωρίδας. Οπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, εάν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα αντιμετώπισης της ασθένειας, τα νεκρά δέντρα πλατάνου στην Ελλάδα θα αριθμούνται σε εκατομμύρια σε μερικές δεκαετίες.

 

Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου, που προκαλείται από τον θανατηφόρο μύκητα Ceratocystis platani, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2003 στη Μεσσηνία, στην Πελοπόννησο. Το 2010 η ασθένεια εντοπίστηκε και στην Ηπειρο και το 2011 στη Θεσσαλία, έχοντας ήδη προσβάλει και νεκρώσει χιλιάδες πλατάνια. Στη χώρα μας ο μύκητας έχει εισαχθεί κατά πάσα πιθανότητα με φυτευτικό υλικό από την Ιταλία, χωρίς να αποκλείεται όμως η είσοδός του με κάποιο μολυσμένο μηχάνημα ή εργαλείο, ή ακόμα και με ξύλο από προσβεβλημένα δέντρα που χρησιμοποιήθηκε ως υλικό συσκευασίας.

 

Σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΕΘΙΑΓΕ-Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, Παναγιώτη Τσόπελα και Νικολέτα Σουλιώτη, που μελετούν την εμφάνιση της ασθένειας στη χώρα μας από την πρώτη στιγμή που εντοπίστηκε, στην Πελοπόννησο η ασθένεια ήταν ήδη διαδεδομένη σε αρκετά σημεία του νομού Μεσσηνίας όταν διαπιστώθηκε για πρώτη φορά. Στα επόμενα χρόνια η επέκτασή της πήρε εκρηκτικές διαστάσεις, ιδιαίτερα στα φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου κατά μήκος ποταμών και χειμάρρων, με χιλιάδες νεκρά δέντρα.

 

Στους όμορους νομούς Ηλείας και Αρκαδίας, η ασθένεια εντοπίστηκε αντίστοιχα το 2004 και το 2005 και στη συνέχεια επεκτάθηκε με αποτέλεσμα να διαπιστωθεί και στην Αχαΐα το 2009. Εκτός από τα φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου στη δυτική Πελοπόννησο, η ασθένεια έχει νεκρώσει και έναν σημαντικό αριθμό πλατανιών σε κατοικημένες περιοχές, όπου δέσποζαν σε πλατείες και κοσμούσαν δρόμους και χώρους αναψυχής, πολλά εκ των οποίων είχαν ογκώδεις διαστάσεις και ηλικία αρκετών αιώνων.

 

Στην Ηπειρο η ασθένεια καταγράφηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2010 στους νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας. Από την έκταση των προσβολών και τον αριθμό των νεκρών δέντρων πιθανολογείται ότι ο μύκητας διαδόθηκε στις περιοχές αυτές τα τελευταία 4 έως 5 χρόνια. Το 2011 ήρθε η σειρά των πλατανιών της Θεσσαλίας.

 

Η πληθώρα έργων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων, τόσο αναπτυξιακών όσο και έργων συντήρησης, σχετίζεται άμεσα με τη διασπορά της ασθένειας των πλατανιών στην Πελοπόννησο και την Ηπειρο. Ενας συχνός τρόπος διασποράς του μύκητα είναι με τα μηχανήματα εκσκαφής που εργάζονται ανεξέλεγκτα σε περιοχές με προσβεβλημένα δέντρα πλατάνου και στη συνέχεια μεταφέρουν το παθογόνο σε άλλες περιοχές. Η χρήση αυτών των μηχανημάτων εντάθηκε μετά τις πυρκαγιές του 2007 στην Πελοπόννησο, συμβάλλοντας στην επέκταση της ασθένειας.

 

Σύμφωνα με τους ερευνητές του ΕΘΙΑΓΕ, κατά πάσα πιθανότητα, μεταφέρθηκε στην Ηπειρο με μηχανήματα εκσκαφής, που είχαν χρησιμοποιηθεί προηγουμένως σε περιοχή της Πελοποννήσου σε προσβεβλημένα πλατάνια και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή της Εγνατίας ή σε κάποιο άλλο έργο. Μία από τις εστίες προσβολής στην Ηπειρο διαπιστώθηκε πολύ κοντά στην Εγνατία.

 

Ενας άλλος συχνός τρόπος ανθρωπογενούς διάδοσης του παθογόνου είναι με μολυσμένα εργαλεία κοπής κλαδιών (πριόνια, τσεκούρια κ.λπ.). Στην Πελοπόννησο και την Ηπειρο διαπιστώθηκαν πάρα πολλές νέες εστίες προσβολής που είχαν ξεκινήσει από δέντρα στα οποία είχαν κοπεί κλαδιά με εργαλεία τα οποία είχαν προηγουμένως χρησιμοποιηθεί σε προσβεβλημένα δέντρα. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα συχνό κατά μήκος δρόμων και προκαλείται από τα συνεργεία καθαρισμού που πραγματοποιούν κλαδεύσεις ή και υλοτομία δέντρων. Σε ποταμούς και χειμάρρους ο μύκητας διαδίδεται προς τις εκβολές με κορμούς και κλαδιά προσβεβλημένων νεκρών δέντρων.

 

Σύμφωνα με τον Π. Τσόπελα, «κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου έχουν ληφθεί, αλλά δεν επαρκούν». Οπως εξηγεί, «βασικό μέτρο είναι η πρόληψη και η ενημέρωση, όπως ακριβώς και με το AIDS», λέει. Ο μύκητας που προκαλεί την ασθένεια αναπτύσσεται μέσα στα αγγεία του ξύλου στον κορμό,σ τα κλαδιά και στις ρίζες των δέντρων που προσβάλλει, προκαλώντας αδρομύκωση (φράξιμο των αγγείων). Παράλληλα, προξενεί νέκρωση του φλοιού και δημιουργία ελκών.

 

-Για περισσότερες πληροφορίες για την ασθένεια και για τους τρόπους αντιμετώπισής της επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Δασικής Παθολογίας στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.fria.gr/platanos/.