Tι γίνεται στη διάρκεια μιας φωτογράφισής του στο Βατικανό; Ο Γάλλος αιρετικός συγγραφέας αγαπούσε να μισεί τον προκαθήμενο του καθολικισμού. Ο Γιάννης Σκουρλέτης της ομάδας bijoux de kant ανακαλύπτει στο έργο ποίηση και τραγικό στοιχείο. Και διαλέγει τον Στράτο Τζώρτζογλου για τον κύριο ρόλο
Της Εφης Μαρίνου
Ο Πάπας απογυμνώνεται μεταφορικά και κυριολεκτικά; Στη διάρκεια μιας φωτογράφισής του ο θρησκευτικός άρχων της Ρώμης εμφανίζεται έτσι όπως δύσκολα μπορούν να φανταστούν πιστοί και άπιστοι. Ετσι όπως τον δημιούργησε η ποιητική γραφή του αιρετικού Ζαν Ζενέ. Το μονόπρακτό του «Εκείνη» ανεβαίνει από την ομαδα bijoux de kant στις 6 Μαΐου στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, συμπαραγωγή με το Γαλλικό Ινστιτούτο στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Το γαλλικό θέατρο a la Grecque».
Ο Πάπας καλεί τον φωτογράφο να τον απαθανατίσει. Η φωτογραφία λειτουργεί ως σφραγίδα του «ιερού», ως πειστήριο «αγιοσύνης». Η ιερότητα όμως υφίσταται μαζί με την απόσταση, όσο δεν αγγίζεται. Οταν απογυμνωθεί, όλα ανατρέπονται.
Το μονόπρακτο γράφτηκε από τον Ζενέ το 1955 πάνω σ’ έναν κατάλογο ξενοδοχείου, την ίδια χρονική περίοδο με το «Μπαλκόνι», σαν φυσική του προέκταση. Αριθμεί μόλις 27 φύλλα χειρόγραφου, αλλά κλείνει τον κύκλο της τελετουργικής και μυσταγωγικής έκρηξης που παρατηρείται στα μυθιστορήματα και στα θεατρικά του, όπως στις «Δούλες» και στην «Υψηλή εποπτεία».
Παραμένει μυστήριο γιατί ο Ζενέ, ενώ στις 9 Νοεμβρίου 1955 υπογράφει συμβόλαιο με τον εκδότη του, ζητά το βιβλίο να βγει μετά τον θάνατό του. Το κείμενο κυκλοφορεί όντως το 1988, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ της Πάρμας στις 26 Απριλίου 1989 με τη Μαρία Καζαρές στον ομώνυμο ρόλο, σε σκηνοθεσία Μπρουνό Μπαγέν. Στην Ελλάδα ανεβαίνει για πρώτη φορά.
«Μου άρεσε το κείμενο κι όταν μου πρότειναν διάφορα για το φεστιβάλ, αντιπρότεινα αυτό» λέει ο σκηνοθέτης Γιάννης Σκουρλέτης. «Λείπουν κομμάτια που όμως δεν δημιουργούν αμηχανία ούτε στην ανάγνωση ούτε στην παράσταση, αφού έτσι κι αλλιώς δεν μιλάμε για ρεαλιστικό θέατρο. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι ήταν συνειδητή επιλογή. Ο Ζενέ, Αγιος κατά τον Σαρτρ, έχει κάνει ισχυρές εγγραφές μέσα μου. Κλέφτης, φυλακισμένος. Με ελκύει το καταραμένο, το έκπτωτο, το χρεοκοπημένο. Μου αρέσουν οι συγγραφείς που η ζωή και το έργο τους ταυτίζονται. Μετά τον Τσέχοφ είναι ο άνθρωπος που σφράγισε τη μεγάλη δραματουργία του 20ού αιώνα».
Με πρόσχημα τη φωτογράφιση του Πάπα ο Ζενέ περνά όλες τις προβληματικές του γύρω από την πραγματικότητα και τη φαντασία. Το έργο έχει έντονο τελετουργικό στοιχείο, με τη θρησκευτικότητα όχι απλώς ως ισχυρό καταγγελτικό σχόλιο πάνω στον καθολικισμό -σχέσεις εξουσίας, υποκρισία, ταμπού- αλλά και ως αφορμή να εισχωρήσει στο σκοτεινό ερωτικό παρασκήνιο του Βατικανού.
«Μερικοί το διάβασαν ως κωμωδία. Ο Πάπας κυριολεκτικά ξεβρακώνεται, κυκλοφορεί με πατίνια. Εγώ ανακάλυψα έναν βαθύ τραγικό λόγο. Δεν αναζήτησα τόσο τη ρεαλιστική συνέχεια όσο την ποιητική κορύφωση. Πάπας και φωτογράφος απογυμνώνονται μέχρι που χάνεται το όριο και ταυτίζονται απολύτως. Ο Πάπας είναι το πρόσωπο που ο Ζενέ αγαπούσε να μισεί όσο κανέναν. Γι' αυτό κι ανοίγει εισαγωγικά και λέει: «δεν είναι Εκείνη, αλλά «Εκείνη», η ιερότης και η αγιοσύνη της κλεισμένη, περίφρακτη, προστατευμένη. Αυτά τα εισαγωγικά είναι όλο το έργο».
Η παράσταση -κατάλληλη για θεατές άνω των 15 ετών- έχει έντονη σωματικότητα, γυμνό και παίζει με την αναγεννησιακή εικονογραφία των Παθών. Ο Γιάννης Σκουρλέτης ονομάζει το σκηνικό «μια σπουδή πάνω στα Πάθη του Καραβάτζιο». Συνεργάζεται για δεύτερη φορά με τον Στράτο Τζώρτζογλου (στον ρόλο του Πάπα). «Ο Στράτος είναι πρόσωπο που βιωματικά φέρει την κατάλυση της εικόνας. Ο ήρωας προσπαθεί να συναντηθεί με στιγμές της παιδικής του ηλικίας. Τότε που ως νέος κυνηγούσε στην παγωμένη ομίχλη κεράσια και αγριοκορόμηλα. Το «Εκείνη» ακροβατεί στο φως και τη σκιά, το αληθινό και το κατασκευασμένο, το σώμα και το ρούχο. Είναι μια τρυφερή ματιά πάνω στον εαυτό, την εικόνα και το θλιβερό τους ενδιάμεσο».
*INFO: Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης – Υπόγειο Γκαράζ (Πειραιώς 206 – 210-3418550). Μετάφραση: Ασημένια Ευθυμίου. Μουσική: Κώστας Δαλακούρας. Σκηνογραφία: Γιάννης Σκουρλέτης, Περικλής Πραβήτας, Δήμητρα Λιάκουρα. Επιμέλεια κίνησης: Τάσος Καραχάλιος. Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα. Παίζουν: Στράτος Τζώρτζογλου, Πολύδωρος Βογιατζής, Ορέστης Καρύδας. Από 6 έως 9 Μαΐου στις 21.00.
