Της Μικέλας Χαρτουλάρη
Δύο χρόνια από τώρα. Τόσα χρειάζονται για να αποκτήσει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (ΕΒΕ) ένα πρότυπο αρχείο οπτικοακουστικών και προφορικών μαρτυριών, ανοιχτό στην έρευνα, το οποίο θα διασώζει τα ίχνη της Ελλάδας που χάνεται και θα τροφοδοτεί τη μελέτη της σύγχρονης Ιστορίας και κοινωνίας.
Θα μπορούσε να περιλαμβάνει το Αρχείο της ΕΡΤ, τις μαγνητοφωνημένες συνεδριάσεις της Βουλής, τον Εμπειρίκο να διαβάζει με στεντόρεια φωνή τον Μεγάλο Ανατολικό, άγνωστα αρχεία ιδιωτών, και κυρίως τις επιστημονικά καταγεγραμμένες μαρτυρίες όχι των πρωταγωνιστών της Ιστορίας αλλά των απλών ανθρώπων, οι οποίες συνιστούν βασική πηγή για την κατανόηση του καιρού μας. Αρκεί να σκεφτούμε τις μαρτυρίες των Μικρασιατών προσφύγων που είχε συλλέξει η Μέλπω Μερλιέ, ή τις μαρτυρίες των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, για να συνειδητοποιήσουμε ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να τονώσει το πληγωμένο κύρος της ΕΒΕ. Και κυρίως, μπορεί να δώσει ένα ακόμη σήμα ότι αυτό το, απαξιωμένο σήμερα, εθνικό θησαυροφυλάκιο είναι ένας ζωντανός πνευματικός οργανισμός με κομβικό ρόλο στην ψηφιακή εποχή.
Η σχετική συζήτηση έγινε τον περασμένο μήνα ανάμεσα στα πρόσωπα-κλειδιά της Εθνικής Βιβλιοθήκης, τον Σταύρο Ζουμπουλάκη, πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου και τον καινούργιο (από τις 14/2/2014) διευθυντή της, Φίλιππο Τσιμπόγλου, μαζί με τον Γιάννη Τροχόπουλο, διευθύνοντα σύμβουλο του Κέντρου Πολιτισμού – Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, τον καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας Αντώνη Λιάκο και την πρόεδρο της Εταιρείας Προφορικής Ιστορίας Ρίκι Βαν Μπούσχοτεν, η οποία και κατέθεσε τη λεπτομερή πρόταση. Ο ενθουσιασμός ήταν κοινός, το πρόγραμμα είναι φιλόδοξο αλλά εφικτό, όμως… ποιος θα εξασφαλίσει τη χρηματοδότησή του όταν ο εποπτεύων φορέας, το υπουργείο Παιδείας, δίνει ελάχιστα στην ΕΒΕ; Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας δεν έχει διαχειριστική επάρκεια και δεν μπορεί να διεκδικήσει χρηματοδότηση από τα αναπτυξιακά προγράμματα ΕΣΠΑ;
Η εξωφρενική αυτή λεπτομέρεια φωτίζει μια πτυχή των προβλημάτων που την ταλανίζουν από τον… περασμένο αιώνα. Και, για μια ακόμη φορά, βάζει επιτακτικά στο τραπέζι το ζήτημα πολιτισμικής πολιτικής που προκύπτει για τους δημόσιους οργανισμούς με την είσοδο των μεγάλων κοινωφελών ιδρυμάτων (κυρίως Νιάρχου, Ωνάση, Λάτση, Μποδοσάκη, Δασκαλόπουλου ) και των μεγάλων κονδυλίων τους, στο πεδίο της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας.
Είναι γνωστό ότι το Ιδρυμα Νιάρχου χρηματοδοτεί μεταξύ άλλων την ανέγερση στο Δέλτα του Φαλήρου, της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης: ένα κτίριο 22.000 τ.μ. που θα παραδοθεί στο ελληνικό Δημόσιο στα τέλη του 2015. Και είναι επίσης γνωστό ότι μέσα από τη χρηματοδότηση του οργανισμού Future Library εκσυγχρονίζει αρκετές από τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες της χώρας. Τι σημαίνει αυτό για την ΕΒΕ, για την αυτονομία της, για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας; Με αυτό τον προβληματισμό, συζητήσαμε με τον Σταύρο Ζουμπουλάκη. Οι απαντήσεις του είναι κρίσιμες για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της Πολιτείας, των υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού ή και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απέναντι στους ιδιώτες μαικήνες.
