Πρωταγωνιστεί στο «Blasted-Ερείπια» της Σάρα Κέιν, που ανέβασε ο Δημήτρης Τάρλοου στο θέατρο «Πορεία». Εργο ωμής βίας (μια γυναίκα λιποθύμησε στη διάρκεια της παράστασης) με ήρωα έναν κυνικό δημοσιογράφο ταμπλόιντ. Η τολμηρή Βρετανίδα το έγραψε την εποχή των εμφυλίων σε Βοσνία, Σιέρα Λεόνε και Ρουάντα. Κι όμως, λέει ο καλός ηθοποιός, «θα μπορούσε η υπόθεση να εξελίσσεται στην Αθήνα»
«Στον ανεπτυγμένο καπιταλισμό ο ίδιος μηχανισμός που αποσκοπεί στο κέρδος, μαζί με την ελευθερία της αγοράς, πριμοδοτεί και την ελευθερία της σκέψης. Το βλέπεις σε κράτη οργανωμένα, όπως η Γερμανία. Τολμούν να αναθέσουν καίριες θέσεις σε ανθρώπους που κομίζουν κάτι άλλο, ακόμα και αβέβαιο ή επικίνδυνα καινούργιο. Στη μικρή φτωχή Ελλάδα μόλις πας να αρθρώσεις κάτι, σου κόβουν τα φτερά. Νέοι προσπαθούν να δημιουργήσουν και κάποιοι ανορεκτικοί συνάδελφοι κρίνουν με ευκολία: έλα μωρέ, μιμούνται, κλέβουν. Ενα κατεστημένο που αναπαράγουμε και οι αριστεροί, δυστυχώς. Το σύνδρομο του αυστηρού μπαμπά: θα σου κόψω το χαρτζιλίκι, πολύ θάρρος πήρες. Και έτσι μεγαλώνεις ευνουχισμένος
Της Εφης Μαρίνου – Φωτογραφία: Μάριος Βαλασόπουλος
«Στις προπαραστάσεις του “Blasted” στο Royal Court –πριν καν αντιληφθώ πόσο ακραίες αντιδράσεις θα είχε η παράσταση- μερικοί θεατές έφευγαν από την αίθουσα. Και τώρα τείνω να πιστεύω ότι αυτό είναι απαραίτητο να συμβαίνει. Αν δεν συμβαίνει, πιθανότατα κάτι να μη λειτουργεί σωστά», έλεγε η Σάρα Κέιν στο πρώτο ανέβασμα του «Blasted». Εργο ωμής βίας, σχόλιο για την έλλειψη νοήματος σ’ έναν κόσμο απονεκρωμένο ηθικά, που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Τάρλοου στο θέατρο «Πορεία». Ηδη μια γυναίκα λιποθύμησε στη διάρκεια κάποιας παράστασης…
«Εσύ θα έπρεπε να ενημερώνεις τον κόσμο», λέει ο Στρατιώτης στον Ιαν, τον αλλοτριωμένο δημοσιογράφο, λίγο πριν το σκηνικό τιναχτεί στον αέρα. Τον Ιαν ερμηνεύει εξαιρετικά ο Ακύλλας Καραζήσης – συμπρωταγωνιστές του, η Λένα Παπαληγούρα και ο Μιχάλης Αφολάνιο. Ο Ακύλλας Καραζήσης πιστεύει ότι της βίας τού «Blasted- Ερείπια» προηγείται αυτή που ζούμε καθημερινά.
«Εισπράττουμε τόση βία από παντού που πάθαμε πλέον ανοσία. Αλλωστε, η σκηνοθεσία δεν αποσκοπεί στο να σοκάρει το κοινό. Η βία είναι δυσάρεστη όταν παρουσιάζεται με τρόπο ωμό, όταν δεν μεταβάλλεται σε θεατρική πράξη, όταν εμπεριέχει κακογουστιά ή χυδαιότητα. Η παράσταση διηγείται μια ιστορία που, κατεξοχήν, μιλά για το θέμα της βίας. Η δύναμή της βρίσκεται στην ωμότητα του έργου και στις ενδιαφέρουσες εναλλαγές του. Επίσης μιλά για κάτι που -δυστυχώς- η κρίση δεν κατάφερε να εκτοπίσει στην Ελλάδα, να σπάσει τον τσαμπουκά ορισμένων. Ο ήρωας είναι δημοσιογράφος μεγάλης ταμπλόιντ εφημερίδας. Η συμπεριφορά του αποπνέει την εξουσία της θέσης του. Παρόλο που η Σάρα Κέιν γράφει το έργο την εποχή του πολέμου στη Βοσνία, των εμφυλίων στη Σιέρα Λεόνε και τη Ρουάντα, η υπόθεση θα μπορούσε να εξελίσσεται στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Αθήνα. Αυτός ο κυνικός δημοσιογράφος εκπροσωπεί τη βία του λευκού Ευρωπαίου. Δεν καταθέτει τα όπλα, προκαλεί τον μαύρο τιμωρό του μέχρι το τέλος».
• Πιστεύετε ότι η αλαζονεία, ο κυνισμός, ο παραγοντισμός είναι χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού επαγγέλματος;
«Είναι επάγγελμα ευεπίφορο στη διαπλοκή. Ξέρουμε τη διαλεκτική σχέση πολιτικής, οικονομικής εξουσίας και μέσων ενημέρωσης. Παρά τα συμπαθή δείγματα, πρέπει να παραδεχτείς ότι μεγάλο κομμάτι του κλάδου εξυπηρετεί αλλότρια… Αλλά και τα χαρακτηριστικά συμπεριφορών αν παρατηρήσεις, το επιβεβαιώνεις. Θα βρεις ηθοποιούς ή ποδοσφαιριστές κυνικούς; Και φυσικά δεν μπορώ να φανταστώ κυνικό κανέναν πεινασμένο Αφρικανό. Ε, πολιτικούς και δημοσιογράφους θα βρεις πάρα πολλούς. Οπως τον απόλυτα κυνικό ήρωα. Κι όχι με τον κυνισμό του βρετανικού φλέγματος αλλά με αυτόν που πίσω του εδράζει το κέρδος. Ο καπιταλισμός είναι μια τεράστια μηχανή αυτοκαταστροφής. Το θέμα είναι τι σαρώνει στο πέρασμά του. Η παλιά πρακτική ακυρώθηκε. Ολόκληρη μπολσεβίκικη επανάσταση απέτυχε παταγωδώς. Σήμερα διαθέτουμε περισσότερα όπλα στη διάγνωση. Οχι μόνο τους κλασικούς, αλλά και το ανανεωτικό βλέμμα πάνω στη μαρξιστική θεωρία από φιλοσόφους και διανοούμενους στις δεκαετίες του ’60 και ’70».
• Οι οποίοι, κυρίως, επικεντρώθηκαν στην κριτική παρά στην παραγωγή θεωρίας.
«Τα πράγματα είναι περισσότερο πολύπλοκα, γι' αυτό και δυσεξήγητα. Είναι δύσκολο να αρθρώσεις μια πρόταση λύσης στο ελληνικό πρόβλημα. Μπορούμε να συζητάμε μέχρι το πρωί κι όλοι κάπως να φτιάχνουμε ένα κομμάτι θεωρίας μέσα στο μυαλό μας για το πώς μπορούμε να πάμε παραπέρα. Πώς όμως το εξηγείς σε κάποιους που θέλουν άμεσες, γρήγορες και εύκολες εξηγήσεις; Θυμάμαι σε μια παλαιότερη κουβέντα μας είχα πει: “Η Αριστερά μπλοκάρει τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας”. Η πρόταση, αποσπασμένη από το συμφραζόμενά της, δεν ξέρεις τι εντύπωση έκανε. Κάποιοι μου είπαν: “Μα δεν ντρέπεσαι να λες τέτοια;”. Ενας ψαράς στη γειτονιά μου όμως χάρηκε ως… δεξιός: “Μπράβο” μου είπε “σε είχα για αλλιώς”… Αλλο πράγμα το κόμμα κι άλλο τι περιμένεις εσύ από έναν πολιτικό χώρο με αριστερό πρόσημο».
• Ενεργός πολιτικά και μανιώδης αναγνώστης, λοιπόν.
«Μόλις έκλεισε η ΕΡΤ βρήκα την ευκαιρία να μην ξαναδώ τηλεόραση. Αλλωστε την είχα σιχαθεί, εντελώς σκουπίδι. Είμαι επίμονος αναγνώστης. Διαβάζω κάθε μέρα εφημερίδες, ξεψαχνίζω άρθρα ανθρώπων με τους οποίους διαφωνώ κάθετα, ενημερώνομαι από το διαδίκτυο. Ας μη μιλήσουμε για τον βλακώδη αναλφαβητισμό, που κυριαρχεί στα social media. Αν μπορούσα να λύσω το οικονομικό, ίσως το τιμιότερο για μένα θα ήταν να επιλέγω, όπως παλαιότερα, να κάνω δικά μου πράγματα. Θα μου άρεσε πολύ ένας κύκλος φιλοσοφίας κάθε Τετάρτη σε κάποιο χώρο. Με μια ομάδα εργασίας και χρονικό πλαίσιο ενός εξαμήνου. Να διαβάζω “Διαλεκτική του Διαφωτισμού” των Χορκχάιμερ και Αντόρνο ή την “Πολιτεία” του Πλάτωνα. Κι όλο αυτό με μολύβι και χαρτί. Αν είχα την επιλογή μόνο να διαβάζω, αυτό θα έκανα, τίποτα άλλο. Είναι μια πετριά που συνδέεται με την αριστερή μου διαπαιδαγώγηση. Γι’ αυτό κάνω και θέατρο. Και δεν εννοώ μόνο την ίδια την αποστολή της τέχνης ή τα έργα. Για μένα, αυτό που μετρά περισσότερο αφορά τον τρόπο που υπάρχει και κινείται στον χώρο του ο ηθοποιός. Είναι δημοκρατικός ή αυταρχικός;».
• Δηλαδή;
«Το “αυταρχικός” προσδιορίζεται ως προς τη δημόσια αναφορά του: ο σταρ, ο πρωταγωνιστής. Το δημοκρατικός αφορά μια εντελώς διαφορετική λειτουργία. Μια ολόκληρη ομάδα ηθοποιών -τους οποίους μπορώ να ονομάσω, ανήκω κι εγώ σ’ αυτούς- συνειδητά δεν αναπαράγουν το μοντέλο του πρωταγωνιστή».
• Κάποιοι θα έλεγαν ότι στη θέση αυτού που ονομάζετε «σταρ» αναδύθηκε ο «συλλογικός σταρ», η ίδια η ομάδα δηλαδή. Μια dream team αποτελούμενη από ηθοποιούς που παίζουν και ξαναπαίζουν σε σημαντικές παραστάσεις επί χρόνια και μέχρι πρότινος στο Εθνικό Θέατρο.
«Κι αυτό σε τι μεταφράζεται; Εγώ αναφέρομαι σε μια θεμελιακή διαφορά. Ο καθένας μπορεί να παίξει ως πρωταγωνιστής, να πλασαριστεί στο κοινό, να ρίξει συναδέλφους κ.λπ. Και βέβαια να καλοπληρωθεί. Πρόκειται γι’ αυτό που εγώ ονομάζω λαϊκισμό και στο οποίο αντιπαρατίθεται το ουσιαστικό αποτέλεσμα της ομάδας. Κι έπειτα, δεν κατάλαβα. Μιλάμε για τη δουλειά τόσων χρόνων στο “Αμόρε” με 800 ευρώ τον μήνα σε μια σεζόν που πήγαινε πρόβα-παράσταση κάθε μέρα; Ποιος να πάρει δηλαδή τη θέση μου εκεί, στο σπίτι μου; Στο θέατρο που έφτιαξα μαζί με άλλους και από το οποίο βγήκαν γενιές ηθοποιών, καθώς επίσης και από άλλους χώρους, όπως το Κεφαλληνίας, το Θησείο, το Θέατρο του Νέου Κόσμου κ.λπ. Οσοι ισχυρίζονται ότι υπήρξαμε προνομιούχοι είναι απλώς άσχετοι».
• Οι νέοι καλλιτέχνες απολαμβάνουν σήμερα βήμα έκφρασης;
«Στον ανεπτυγμένο καπιταλισμό ο ίδιος μηχανισμός που αποσκοπεί στο κέρδος, μαζί με την ελευθερία της αγοράς, πριμοδοτεί και την ελευθερία της σκέψης. Το βλέπεις σε κράτη οργανωμένα, όπως η Γερμανία. Τολμούν να αναθέσουν καίριες θέσεις σε ανθρώπους που κομίζουν κάτι άλλο, ακόμα και αβέβαιο ή επικίνδυνα καινούργιο. Στη μικρή φτωχή Ελλάδα μόλις πας να αρθρώσεις κάτι σου βάζουν πάγο, σου κόβουν τα φτερά. Δεν λέω ότι γίνεται πάντα, αλλά στις δικές γενιές το ζήσαμε: είσαι μικρός, μη μιλάς. Νέοι προσπαθούν να δημιουργήσουν και κάποιοι ανορεκτικοί συνάδελφοι κρίνουν με ευκολία: έλα μωρέ, μιμούνται, κλέβουν. Ενα κατεστημένο που αναπαράγουμε και οι αριστεροί, δυστυχώς. Το σύνδρομο του αυστηρού μπαμπά: “θα σου κόψω το χαρτζιλίκι, πολύ θάρρος πήρες”. Και έτσι μεγαλώνεις ευνουχισμένος».
• Πώς προσδιορίζεστε σήμερα πολιτικά;
«Στα 57 μου η εύκολη απάντηση θα ήταν: είμαι ένας απελπισμένος ΚΚΕ Εσωτερικού. Του οποίου ποτέ δεν υπήρξα μέλος, δυστυχώς. Από πολύ νέο με είχε “αρπάξει” το ΚΚΕ. Ευτυχώς με έδιωξαν νωρίς. Ομως νιώθω πατρίδα μου τη νέα Αριστερά, τον ευρωκομμουνισμό. Δεν πιστεύω στο τέλος των ιδεολογιών. Οι παλιοί λογαριασμοί δεν έκλεισαν. Είναι ανεπίτρεπτο η Αριστερά να ταυτιστεί με την υποστήριξη συντεχνιών. Γιατί τα μεγάλα ζητήματα που έθεσε ο μαρξισμός είναι σήμερα ολάνοιχτα».
• Το ζήτημα του νεοναζισμού στην Ελλάδα πώς αντιμετωπίζεται;
«Με απωθεί τόσο ψυχολογικά που δεν ασχολούμαι. Σαν κακόγουστο κόμικ που αρνούμαι να διαβάσω. Η Χ.Α. μού φαντάζει ρομποτική ταινία, κάτι σαν τους χολιγουντιανούς “300”… Δεν μπορούμε να έχουμε ούτε καν την ελισσόμενη και μη ναζιστική Ακροδεξιά της Λεπέν. Βλέπω τον Νιγηριανό συνάδελφό μου Μιχάλη Αφολάνιο, Ελληνα δεύτερης γενιάς, πιο Ελληνα και από πολλούς Ελληναράδες. Ενας υπέροχος άνθρωπος, που ζει δραστήρια μέσα στην ελληνική κοινωνία, υποστηρίζει συνειδητά την ελληνικότητά του με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Εχοντας ζήσει 15 χρόνια μετανάστης στη Γερμανία, ξέρω. Θεωρώ όχι απαράδεκτο, αλλά εγκληματικό να μην παίρνουν οι άνθρωποι αυτοί κατευθείαν ιθαγένεια. Ακούω τις αθλιότητες “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια” και τρελαίνομαι. Πώς γίνεται η σημερινή Ελλάδα να το ανέχεται; Πώς δεν βάζει μυαλό η παλιά πολιτική τάξη;»
• Λέμε συνέχεια ότι η αλλαγή αφορά την κινητοποίηση του καθενός. Αλλά πώς αποκτάται σήμερα ατομική συνείδηση;
«Στο παρελθόν έπιαναν τους αριστερούς με τις πιτζάμες, όχι λόγω αφέλειας, όσο λόγω δογματικής παράνοιας. Χρειαζόμαστε μια Αριστερά όχι μικρομέγαλη, ειρωνική, αιχμάλωτη σε αγκυλώσεις, αλλά με σοβαρότητα, ουσιαστικό λόγο. Αυτός είναι ο καλύτερος αντίλογος στην Ακρα Δεξιά και τον λαϊκισμό. Είμαι κατά της βίας 100%. Η γνώση θα αλλάξει τον κόσμο. Στην Ελλάδα επανάσταση είναι να κάνεις τη δουλειά σου σωστά, επί της ουσίας. Αν το κάνεις, θα βρεις κατευθείαν αντίδραση. Θα μου πεις, προϋποθέτει άλλη τοποθέτηση ζωής, ένα σύστημα παιδείας. Κι όμως, στον δικό μου χώρο παρατηρώ εξαιρετικά αποτελέσματα σωστής εκπαίδευσης. Οπως στη Δραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου επί διεύθυνσης Βικτωρα Αρδίττη ή στο Ωδείο Αθηνών. Το βλέπω στην πρόοδο των παιδιών σ’ όλα τα επίπεδα. Πιστεύω ότι σε μικρές κυψέλες γίνεται δημιουργική δουλειά. Ας δουλέψει έτσι και η Αριστερά. Αλλωστε, έτσι πορευόταν κάποτε. Εγώ ως ηθοποιός και ως δάσκαλος αυτό επιλέγω. Και το ευχαριστιέμαι».
* INFO: Θέατρο Πορεία (Τρικόρφων 3-5, πλ. Βικτωρίας. Τηλ.: 2108210991). «Blasted-Ερείπια» της Σάρα Κέιν. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου. Σκηνικά-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Μουσική: Κατερίνα Πολέμη. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Παίζουν: Ακύλλας Καραζήσης, Λένα Παπαληγούρα, Μιχάλης Αφολάνιο.
