Στη νέα του συλλογή με διηγήματα και τίτλο «Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια» ο συγγραφέας μιλά για ερωτικές σχέσεις που δεν δικαιώνονται, για την οδύνη και την τιμωρία που φέρνει η προσπάθεια κατάκτησης ανθρώπων, που δεν είναι του γούστου μας. Πιστεύει, όμως, και το δηλώνει και στον τίτλο, ότι το ανδρικό φύλο είναι ανεπαρκές απέναντι στο γυναικείο
Της Μαριαλένας Σπυροπούλου
Τον Ανδρέα Μήτσου τον συναντώ τα τελευταία χρόνια κάθε φορά που εκδίδει κάτι καινούργιο. Και η συζήτησή μας κινείται πάντα γύρω από τη λογοτεχνία. Εντούτοις, ο τρόπος που προσεγγίζει τη ζωή, τα βιώματά του, η ευαισθησία που εκπέμπει και το παίδεμα της γραφής του δημιουργούν ένα συνεχές, ένα αίσθημα οικογενειακής εγγύτητας. Γι’ αυτό κάθε επόμενη συζήτηση μαζί του δεν ξεκινά από το μηδέν, ανεξάρτητα από τα χρόνια που μεσολάβησαν. Αυτή τη φορά η αφορμή δόθηκε με την κυκλοφορία των νέων διηγημάτων του με τίτλο «Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια» (εκδόσεις Καστανιώτη).
• Το τελευταίο σας βιβλίο είναι μια συλλογή 20 διηγημάτων. Παλιά ή όλα νέα διηγήματα;
«Ολα τα διηγήματα είναι των τελευταίων δύο χρόνων. Τα έβγαλα με τη θεώρηση ότι έχουν αισθητική συνοχή και ίδια θεματολογία».
• Μικρή φόρμα τούτη τη φορά…
«Η φόρμα αναπτύσσεται από μόνη της, έχει τη δική της εντελέχεια. Τακτοποιώ τον εξωτερικό κόσμο για να περπατήσω μέσα σε αυτόν. Λένε ότι τα διηγήματα δεν πουλάνε. Αλίμονο, όλοι γράφουν και θέλουν να αγοραστούν, να διαβαστούν. Για μένα, όμως, είναι άλλο το κριτήριο για να γράψω. Και αναζητώ τον όμορο αναγνώστη. Την κοντινή ψυχή».
• Ολα τα διηγήματά σας πραγματεύονται τον έρωτα. Ποια ήταν όμως η θέση σας απέναντι σ’ αυτόν;
«Η πρόθεσή μου είναι να καταδείξω την ύβρη που διαπράττει κανείς όταν μπαίνει στη διαδικασία της υπερβολής. Η διαδικασία του έρωτα είναι μια διαδικασία υπερβολής. Οταν ερωτεύεται ο αφηγητής μου μια γυναίκα που είναι 30 χρόνια μικρότερή του, είναι αναπόφευκτο να εισπράξει την τίση και τη νέμεση. Αυτή η ερωτική εμπλοκή του τον κάνει να υπερβαίνει τον χρόνο, να τον αναδομεί και να τον διαλύει, με αποτέλεσμα με την ερωτική σχέση να δημιουργεί έναν νέο χρόνο. Στα δικά μου μάτια ο έρωτας είναι η ανώτατη καλλιτεχνική πράξη. Διότι όπως και οι τέχνες καταργεί τον χρόνο, αναγελά τον θάνατο και φυσικά υφίσταται την τιμωρία της ύβρεως. Ολα τα διηγήματα μιλούν για τον έρωτα, τον θάνατο και τη μελαγχολία του δημιουργικού ανθρώπου που δεν δικαιώνεται ποτέ. Και δεν δικαιώνεται γιατί έχει μέσα του την κακότητα του ανικανοποίητου».
• Ολες οι σχέσεις των ηρώων τη στιγμή της συνάντησης αποκολλώνται. Δεν χαίρεται κανείς την ένωση…
«Ακριβώς έτσι είναι. Και σε όλες καραδοκεί ο φόβος της τρέλας. Εκεί έρχονται οι κραυγές πουλιών και τα κακαρίσματα. Γιατί όταν ο ήρωας πάει να αρθρώσει τον ολοκληρωμένο λόγο, τότε συνειδητοποιεί ότι αυτός είναι σπασμένος λόγος. Διότι σε όλη τη ζωή είναι σπασμένος ο λόγος, κομμάτια, αποσπάσματα και θρύψαλα. Και ο πρωταγωνιστής παλεύει να συγκολλήσει αυτά τα θραύσματα. Αυτή η διαδικασία είναι μια μελαγχολική και μοναχική διαδικασία».
• Και σε παλιότερα γραπτά σας ο ήρωας μετατρέπεται σε στιγμές πόνου ή μεγάλης χαράς σε ζώο ή πουλί…
«Ναι. Εχω την αίσθηση ότι άνθρωποι, ζώα και πουλιά είναι μια ενότητα. Και ότι αλλάζουμε μορφή ανάλογα με την ταύτιση που κάνουμε με τα πράγματα. Και το φύλο αλλάζει, αναδεικνύεται ακόμα και η θηλυκότητα του συγγραφέα. Το φύλο και η ανθρώπινη ιδιότητα καταργούνται, ο καλλιτέχνης αποκτά μια συμπαντική ιδιότητα όσο καταβυθίζεται στο βίωμά του και στην απώλειά του. Ετσι και αλλιώς η ζωή είναι μια χαρά και δέκα λύπες».
• Διαβάζοντας τα διηγήματα είχα την αίσθηση ότι είστε κι εσείς παρών, σαν να μιλούσατε εσείς μέσα από τον ήρωά σας. Πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι αυτή η αίσθηση;
«Είναι απόλυτα σωστή. Οντως, ο λόγος αυτήν τη φορά είναι πιο απολογητικός και πιο εξομολογητικός από άλλα γραπτά. Καλύπτεται ο συγγραφέας πίσω από τον αφηγητή του, δεν είναι όμως συνειδητό. Στη γραφή αθωωνόμαστε και αναπηδάμε σαν ψάρι πάνω από τα νερά για να μας δουν οι γυναίκες που αγαπάμε και αγαπήσαμε. Αλλά όπως είπα στο διήγημά μου, οι γυναίκες είναι τυφλές, δεν μας βλέπουν. Αυτό ισχύει και για άνδρες και για γυναίκες…».
• Φιλοξενείτε στην εισαγωγή ένα στίχο του Προυστ, που περιγράφει έναν άνδρα που καταβαραθρώθηκε από τον έρωτα για μια γυναίκα που δεν ήταν καν του γούστου του…
«Αυτή είναι και η μεγαλύτερη οδύνη του έρωτα. Ολο το ψυχικό απόθεμα κατατίθεται επί ματαίω σε ανθρώπους που δεν ήταν του γούστου μας, διότι είναι οχυρωμένο το τοπίο, είναι άλλη η αισθητική. Και όσο προσπαθούμε να κατακτήσουμε το ανοίκειο τιμωρούμαστε».
• Ο έρωτας είναι μια καταδικασμένη κατάσταση;
«Για μένα είναι πάντα μια δοξασμένη κατάσταση. Το νόμισμα που θα κρατάμε στο χέρι όταν θα περνάμε στον Αχέροντα είναι οι ήττες και οι δόξες μας. Ενώ οι πληκτικοί κωπηλατούν μια ζωή περνώντας όλους τους άλλους απέναντι».
• Τι πιο οδυνηρό συνειδητοποιήσατε σε αυτά τα 30 χρόνια γραφής σας και τι αποδείχθηκε το πιο απελευθερωτικό;
«Το οδυνηρό είναι ότι δεν κατανοώ αυτόν τον χώρο. Είδα φως και μπήκα και αυτή η έκπληξη για την αφέλειά μου τον πρώτο καιρό με γέμιζε άγχος, τώρα με γεμίζει χαρά. Είμαι ένα αλλόκοτο παγόνι σε αυτό τον χώρο, και αυτό είναι και το δυσάρεστο και το ευχάριστο. Από την άλλη, παρ’ όλο που λέω αυτά για τα βραβεία, συνειδητοποιώ ότι πολλά νέα παιδιά, νέοι συγγραφείς και καινούργιες φόρμες ανακαλύπτουν και νέο υπόστρωμα φαντασιακό έχουν, και υπερβαίνουν κομματικές ή άλλες εμπρόθετες γραφές του κατεστημένου. Το μόνο που θέλει προσοχή είναι ότι δεν πονάνε πολύ τη γλώσσα, τον εσωτερικό ρυθμό της. Το ζήτημα στη λογοτεχνία είναι πώς τα λες, όχι τι λες. Γιατί η γραφή και η ζωή είναι μια διαδικασία αποπλάνησης και εξαπάτησης. Το δε ψέμα δεν είναι ψέμα, αποβαίνει ψέμα, όταν εκπέσει το υποκείμενο».
• Γιατί επιλέξατε τον τίτλο αυτό;
«Γιατί υπάρχει παντού μια εξαίσια γυναίκα. Ολες οι γυναίκες είναι εξαίσιες. Τα ψάρια και οι μυρωδιές που εμποδίζουν στην ένωση ή στη συνάντηση είναι η ανεπάρκεια του ανδρικού φύλου να φτάσει στην ανώτατη προοπτική της γυναίκας. Γιατί, όπως λέει και ο Σαββόπουλος, ο άνδρας και η γυναίκα δεν είναι ίσοι, γιατί η γυναίκα είναι ανώτερη».
• Επόμενα σχέδια;
«Ολα εξαρτώνται από τη στιγμούλα, λέει ο Ηράκλειτος. Και η στιγμούλα, όπως λέει ο Σεφέρης, είναι το πρώτο σκαλοπάτι για να περάσεις από την άλλη πλευρά, που είναι η πλευρά του θανάτου. Δεν υπάρχει μόνιμη συγγραφική ιδιότητα. Μόνον όταν γράφεις είσαι συγγραφέας. Οταν δεν γράφεις δεν είσαι τίποτα. Γι’ αυτό και ενίσταμαι όταν κάνουν πολιτική καριέρα διάφοροι ως συγγραφείς, και θέλουν να μας σώσουν. Οι δημιουργοί σώζουν με τα γραπτά και το καλλιτεχνικό τους έργο».
………………………………………………………………………………………………………..
Πού ακούστηκε πανεπιστημιακοί να κρίνουν λογοτεχνικά έργα;
• Κάθε διήγημα ή μυθιστόρημα που εκδίδετε σαν να συμπληρώνει μια φάση ζωής σας. Εάν ισχύει αυτή η διαπίστωση, τούτα τα διηγήματα τι επισφραγίζουν;
«Ο άνθρωπος δεν είναι ίδιος σε κάθε φάση της ζωής του. Αποστάζοντας τον χρόνο επιδιώκω να ανανεωθώ και να επιβιώσω. Επομένως αυτά τα διηγήματα επισφραγίζουν μια καινούργια φάση στη ζωή μου, και ταυτόχρονα σαν να επιδιώκω ασυνείδητα να κλέψω χρόνο και να τον προσφέρω. Γι’ αυτό ήμουν αντίθετος σε όλα αυτά τα βραβεία που αναζητούν νέους συγγραφείς. Τι πάει να πει νέος συγγραφέας; Δεν είναι ποδοσφαιριστής ο συγγραφέας. Ο συγγραφέας κομίζει χρόνο. Η ηλικία στη συγγραφή δεν παίζει κανέναν ρόλο. Γιατί εάν κάποιος είναι 25 ετών και δεν έχει τίποτα μέσα του καινούργιο, έτσι θα παραμείνει σε όλη του τη ζωή. Ενώ υπάρχουν μεγάλης ηλικίας συγγραφείς που είναι μονίμως νέοι και πειραματίζονται. Ο χρόνος που αποτυπώνει ο συγγραφέας στη γραφή του δεν είναι ο βιολογικός, πραγματικός του χρόνος, οπότε αυτά τα βραβεία δεν αφορούν τη γραφή, αλλά κοινωνικές καταξιώσεις. Για μένα είναι απέραντος ρατσισμός να ορίζονται τα πράγματα με την ηλικία».
• Μιλάτε συχνά για βραβεία και επιτροπές. Εκφράζετε δημόσια την αντίθεσή σας για τα λογοτεχνικά πράγματα…
«Βεβαίως. Οπως για παράδειγμα, το ποιοι είναι αυτοί που απαρτίζουν τις λογοτεχνικές επιτροπές. Πού ακούστηκε να είναι μέσα καθηγητές Πανεπιστημίου και να κρίνουν και να βραβεύουν λογοτεχνικά έργα; Εχω διαπιστώσει από μέσα ότι η αναγνωστική εμπειρία των περισσότερων από αυτούς είναι ανύπαρκτη. Ξέρουν πέντε πράγματα γύρω από την επιστήμη τους και με αυτό ως όχημα θα δώσουν βραβείο στη Δημουλά ή σε όποιον άλλον; Από πότε το διδακτορικό είναι συνώνυμο της πιστοποίησης ποιότητας για την ποίηση ή τη λογοτεχνία; Οι πανεπιστημιακοί να πάνε να κάνουν το μάθημά τους».
