Η Γαλλίδα Κλοντίν Γκαλεά, γνωστή και στην Ελλάδα συγγραφέας, αλλά και μεταφράστρια του Δημήτρη Δημητριάδη, έγραψε ένα θεατρικό για τον πόλεμο, τα βασανιστήρια, τον έρωτα, τη μνήμη και την εικόνα
Της Εφης Μαρίνου
Αφορμή στάθηκαν οι εφιαλτικές φωτογραφίες από τις ιρακινές φυλακές του Αμπού Γκράιμπ όταν δημοσιεύτηκαν το 2004 στην «Ουάσινγκτον Ποστ». Εικόνες άγριες, πορνογραφικές, το βασανιστήριο ως καρτ ποστάλ, ο απόλυτος εξευτελισμός του ανθρώπου και, μάλιστα, του φυλακισμένου.
Η Κλοντίν Γκαλεά εμπνέεται από το γεγονός και γράφει το «Στο χείλος» («Au Bord»), ένα σκοτεινό κείμενο που εξερευνά με γλώσσα πυκνή, σύνθετη και σκληρά ειλικρινή τη θέση μιας σύγχρονης Ευρωπαίας συγγραφέως απέναντι στη θηριωδία του πολέμου, την πολιτική, τον έρωτα, τη μνήμη, την εικόνα. Γράφει για τη δυνατότητα των βασανιστηρίων, για τη δυνατότητα της φρίκης: «Διάβασα κάπου», σημειώνει, «ότι δεν μπορούσαμε να στερήσουμε από ένα ανθρώπινο ον τη δυνατότητα να βασανίζει χωρίς να υπεξαιρέσουμε την ανθρωπιά του»…
Το έργο, βραβευμένο το 2011 με το Μεγάλο Βραβείο Θεατρικού Εργου στη Γαλλία, παρουσιάζεται από απόψε μέχρι τις 14 Μαΐου στον ειδικά διαμορφωμένο υπόγειο χώρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου «Το Γαλλικό Θέατρο à la Grecque». Πρωταγωνιστούν η Ασπασία Κράλλη (Γυναίκα) και ο Νέστορας Κοψιδάς (Ενα Σώμα).
Η μαλτέζικης καταγωγής Κλοντίν Γκαλεά μεγάλωσε στη Μασσαλία και ζει στο Παρίσι. Σπούδασε φιλολογία και δούλεψε ως ηθοποιός. Στην Ελλάδα είναι γνωστή από παραστάσεις έργων της («Ερχομαι από μακριά» 2009, «Κοντορεβυθούλα… μια ιστορία τού σήμερα», 2013) και τη συμμετοχή της σε ανοιχτή συζήτηση με τίτλο «Απέναντι στο διαφορετικό». Γράφει θεατρικά, μυθιστορήματα, διηγήματα για ενήλικες, εφήβους και παιδιά καθώς και έργα για το ραδιόφωνο. Εχει μεταφράσει στα γαλλικά μαζί με τη Δήμητρα Κονδυλάκη τον «Κυκλισμό του Τετραγώνου» του Δημήτρη Δημητριάδη, που ανέβηκε το 2011 στο Θέατρο του Οντεόν σε σκηνοθεσία του Giorgio Barberio Corsetti. Το έργο της «Στο χείλος» παρουσιάζεται αυτή τη στιγμή και στο Θέατρο MC93 Bobigny στο Παρίσι, σε σκηνοθεσία Ζαν Μισέλ Ραμπό.
Η Κλοντίν Γκαλεά τα τελευταία χρόνια δουλεύει με εικόνες. Γιατί πιστεύει ότι μπορούν να είναι δημόσιες: «Οπως οι Μαντόνες του Μπεντάλα το 1999 και το Αμπού Γκράιμπ το 2005. Η εικόνα μπορεί να είναι ιδιωτική, προσωπική, μύχια. Υπάρχει η εικόνα και το εικονιζόμενο. Εκεί όπου αυτά τα δύο συναντώνται, έρχεται η ανάγκη της γραφής. Μου λένε συχνά ότι η σταθερά στη δουλειά μου είναι το σώμα. Αλλά το να σκέφτεσαι, είναι υπόθεση του σώματος. Οταν διακυβεύεται το σώμα, αυτό σε κάνει να σκέφτεσαι και να γράφεις. Η εικόνα της Αμερικανίδας στρατιωτίνας, που σέρνει με το λουρί έναν φυλακισμένο Αραβα, είναι μια εικόνα χωρίς παρηγοριά. Ο έρωτας δεν έχει παρηγοριά. Η οδύνη. Η ομορφιά. Η ταπείνωση. Η απουσία. Η ντροπή. Η ηδονή. Η ξετσιπωσιά. Το τερατώδες. Εκεί, έχεις να γράψεις».
«Η συγγραφέας χαρτογραφεί τον τόπο μιας αποτρόπαιης εμπειρίας όπου η προσωπική ανάμνηση συγκρούεται με τη φαντασίωση και τη βίαιη πολιτική πραγματικότητα», λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης, Θέμελης Γλυνάτσης. «Κείμενο σύντομο, αλλά με πρωτοφανή πυκνότητα, ένας μονόλογος που φέρνει το κοινό αντιμέτωπο με το έρεβος του βασανιστηρίου, του ερωτισμού και της ενδοοικογενειακής βίας, με γλώσσα που άλλοτε φαντάζει σύνθετη και άλλοτε σκληρά ειλικρινής».
Αλλά πέρα από βία που αποτυπώνει η εικόνα, ένα δεύτερο ερώτημα προκύπτει το οποίο αφορά την αντοχή της μνήμης της μέσα στον χρόνο.
«Εχουμε τη διάσταση της ανάμνησης στη φωτογραφία», λέει ο σκηνοθέτης. «Το βασανιστήριο επαναλαμβάνεται στη φωτογραφία. Η Γκαλεά εισάγει ένα δεύτερο βλέμμα, το οποίο ταυτόχρονα ηδονίζεται και αποτραβιέται από τη θέαση. Η αμφιταλάντευση του θεατή μεταξύ του ερεθισμού και της απέχθειας ξεδιπλώνει έναν νέο τόπο, που κατά τη γνώμη μου, είναι δέσμιος της ηθικής. Το κείμενο συνιστά έναν αμείλικτο προβληματισμό για την ηθική εμπλοκή του θεατή ενώπιον της εικόνας».
Ο Δημήτρης Δημητριάδης μετέφρασε το έργο της Γκαλεά όπως εκείνη το δικό του. Ο Ελληνας συγγραφέας παρατηρεί ότι στον πυρήνα τού «Στο χείλος» ενυπάρχει το στοιχείο που έχει θέσει ως ερώτημα ο Πρίμο Λέβι: «Αν αυτό είναι ο άνθρωπος. Ναι, αυτό είναι ο άνθρωπος: και ο βασανιστής και ο βασανιζόμενος της φωτογραφίας και ο πάσχων εντός της φωτογραφίας και η πάσχουσα εκτός αυτής και ο ένστολος βασανιστής και η αστόλιστη μητέρα. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Το “δεν είναι μόνον αυτό” περιέχει όλη τη βαρύτητα που έχει αφαιρεθεί από την ελπίδα».
*INFO: Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206, Ταύρος-Τηλ.: 210 3418550). Σκηνικά και ήχος: Αδριανός Ζαχαριάς. Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα. Σάββατο 10, Κυριακή 11, Τρίτη 13 και Τετάρτη 14 Μαΐου. Κατάλληλο: από 18 χρόνων
